Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Parlamenter Asamblesi Hakkında Temel Bilgiler

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) katılımcı ülkeleri tarafından 1991 yılında kurulan AGİT Parlamenter Asamblesi (AGİT PA) 1992 yılından bu yana faaliyet göstermektedir.  AGİT PA, 57 üye * ülkenin 323 milletvekilinden oluşur. Asamblenin Uluslararası Sekretaryası Danimarka’nın Kopenhag şehrindedir.
AGİT katılımcı ülkelerinin parlamentoları AGİT PA’nın üyesidir. AGİT PA üyesi olmayan ve İşbirliği Ortağı** statüsüne sahip olan ülkeler ise toplantıları izleyebilmektedir.
AGİT PA üyesi milletvekillerinin tamamının katıldığı Genel Kurul senede iki defa toplanır. Yaz Genel Kurulları farklı üye ülkelerin ev sahipliğinde düzenlenirken, Kış Genel Kurulları ise AGİT’in merkezi olan Viyana’da toplanır. Bu toplantıların dışında, yine farklı üyelerin ev sahipliğinde her sene Sonbahar Toplantıları düzenlenmektedir.
Asamblenin çalışma dilleri İngilizce, Fransızca, Rusça, Almanca, İspanyolca ve İtalyancadır.

AGİT PA Başkanı her sene Yaz Genel Kurulunda 1 yıllığına gizli oyla seçilir; bir kişi en fazla iki kez başkanlık yapabilmektedir.  
AGİT PA Başkanının temel görevleri aşağıda sıralanmıştır:

• Asambleyi toplantıya çağırmak ve toplantıları yönetmek,
• Genel Kurul müzakerelerini açmak, kapatmak ve yönlendirmek,
• Düzeni sağlamak,
• Çalışmalar esnasında Usul Kurallarına riayet edilmesini sağlamak,
• Genel Kurul’da karar yeter sayısı*** olup olmadığını belirlemek, konuları oylamaya sunmak ve oylama sonuçlarını açıklamak,
• Daimi Komite’de ve Başkanlık Divanı’nda benzer görevleri yerine getirmek,
• Görüşülmesi öngörülen meseleleri uygun komitelere göndermek,
• Asamblenin en yüksek temsilcisi olarak hareket etmektir. 

AGİT PA Başkanlık Divanı 21 kişiden oluşmaktadır. Başkanlık Divanı, oy kullanan üyelerin 2/3 çoğunluğu ile karar almakta ve aksine bir karar alınmadıkça toplantıları kapalı yürütülmektedir.
Başkanlık Divanının temel görevleri:

• Daimi Komite kararlarının uygulanmasını sağlamak,
• Asamblenin Daimi Komite toplantıları arasındaki sürede etkin çalışmasını sağlamak,
• Yaz Genel Kurulu, Kış Genel Kurulu, Sonbahar Toplantıları ve Olağanüstü Toplantıların hazırlıklarını yürütmektir.

Başkanlık Divanı üyelerinin unvanları ve görev süreleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.  

Daimi Komite, Başkanlık Divanı üyeleri ve Ulusal Delegasyon Başkanlarından oluşur. Başkanlık Divanı üyeleri, kendi ulusal delegasyonlarının başkanı olmadıkları sürece Daimi Komite’de oy kullanamazlar. Ulusal delegasyonların başkanlarının yokluğunda, usulüne uygun şekilde tayin edilen bir delegasyon üyesi Daimi Komite üyeliğini yürütür.
Daimi Komite, Asamblenin yıllık toplantılar sırasındaki ve toplantılar arasındaki işleyişinden sorumludur. Aksi belirtilmediği sürece, oydaşma-eksi-bir (consensus-minus-one) prensibi ile karar alır.

TBMM’deki ihtisas komisyonlarına benzer şekilde AGİT PA’da da Genel Komiteler mevcuttur. Görev alanlarına giren konularda Genel Kurul'da görüşülmek üzere rapor hazırlayan bu Komiteler:

• 1. Komite: Siyasi İşler ve Güvenlik Komitesi,
• 2. Komite: Ekonomik İşler, Bilim, Teknoloji ve Çevre Komitesi,
• 3. Komite: Demokrasi, İnsan Hakları ve İnsani Meseleler Komitesi’dir.

Genel komite üyelikleri Ulusal delegasyonlar tarafından komiteler arası denge gözetilerek bildirilir ve Daimi Komite veya Başkanlık Divanı tarafından onaylanır. Ulusal delegasyonlarda yer alan üyeler en az bir komiteye üye olurlar.
Komitelerin, her yıl seçilen Başkan, Başkan Yardımcısı ve Raportörleri vardır. Komiteler görev alanına giren konulardaki AGİT sorunlarını, Raportör tarafından hazırlanan raporları ve karar tasarılarını ele alır. Oy çokluğuyla karar alınması öngörülen Komiteler, Genel Kurul toplantıları sırasında toplanır.

AGİT PA çalışmalarında alınan kararlar karar tasarısı (draft resolution) ve ek karar tasarısı (supplementary item) olarak ikiye ayrılmaktadır.  

Karar tasarısı ilgili komite Raportörü tarafından hazırlanan ve Komite ile Genel Kurul tarafından kabul edilen metin iken; ek karar tasarısı, komite raportörlerinin önerdiği konularla doğrudan bağlantılı olmayan ya da AGİT yetki alanına giren herhangi bir öneri ya da ilave maddedir. Karar tasarısı ve ek karar tasarısının AGİT PA tarafından kabul edilmesi için kullanılan oyların salt çoğunluğu gerekir.

Genel Kurulun başlamasından 10 gün önce sunulan ek karar tasarısı; en az 4 farklı ülke delegasyonuna üye olan 20 parlamenter tarafından imzalanmalıdır. Daimi Komite en fazla 15 ek karar tasarısının Genel Kurul’a sunulmasına ya da ilgili komiteye gönderilmesine 2/3 çoğunluk ile karar verir.

AGİT PA üye ülkelerindeki parlamenter seçimler ve devlet başkanlığı seçimlerinde seçim gözlem faaliyeti gerçekleştirir. Gözlem yapılacak ülkeler AGİT PA Başkanı tarafından seçilmektedir.
AGİT PA seçim gözlemi heyeti genellikle AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR), Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM), NATOPA ve Avrupa Parlamentosu üyelerinin katıldığı Uluslararası Seçim Gözlemi Misyonu’nun bir parçası olarak görev yapar.

* AGİT PA’nın üyeleri Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Andorra, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belarus, Belçika, Birleşik Krallık, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kanada, Karadağ, Kazakistan, Kırgızistan, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Moldova, Moğolistan, Monako, Norveç, Özbekistan, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, San Marino, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Tacikistan, Türkiye, Türkmenistan, Ukrayna, Vatikan, Yunanistan’dır.

** Akdeniz İşbirliği Ortakları; Cezayir, Fas, İsrail, Mısır, Tunus ve Ürdün’dür. Asyalı İşbirliği Ortakları; Afganistan, Güney Kore, Japonya, Tayland ve Avustralya’dır.

*** AGİT PA Genel Kurulu, Daimi Komitesi, Genel Komiteleri veya Başkanlık Divanı’nda karar alınabilmesi için üyelerin salt çoğunluğunun toplantıda hazır bulunması gerekmektedir. Söz konusu çoğunluğun mevcudiyetini Başkan saptamaktadır.