1. – Nevşehir Milletvekili A. Esat Kıratlıoğlu’nun, oto alım satımı yapan galericilerin vergi konusunda karşılaştıkları sıkıntılara ilişkin gündemdışı konuşması ve Maliye Bakanı Zekeriya Temizel’in cevabı

2. – Gaziantep Milletvekili Mehmet Bedri İncetahcı’nın, Güneydoğu Anadolu’da antepfıstığı üreticilerin sorunlarına ve alınması gereken tedbirlere ilişkin gündemdışı konuşması ve Sanayi ve Ticaret Bakanı E. Yalım Erez’in cevabı

3. – Adana Milletvekili Mehmet Halit Dağlı’nın, Çukurova çiftçilerinin ekonomik sıkıntılarına ilişkin gündemdışı konuşması ve Sanayi ve Ticaret Bakanı E. Yalım Erez’in cevabı

1. – Karadeniz Ekonomik İşbirliği Parlamenter Asamblesi Türk Grubunda boşalan üyelik için grubunca aday gösterilen milletvekiline ilişkin Başkanlık tezkeresi (3/1719)

2. – Avrupa Türk Akademisyenler Birliği tarafından Lozan’da düzenlenen konferansa, TBMMBaşkanınca katılınması hususuna ilişkin Başkanlık tezkeresi (3/1720)

3. – (9/24) esas numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Geçici Başkanlığının; Komisyonun, başkan, başkanvekili, sözcü ve kâtip üye seçimini yaptığına ilişkin tezkeresi (3/1721)

4. – Bartın Milletvekili Cafer Tufan Yazıcıoğlu’nun (6/944) esas numaralı sözlü sorusunu geri aldığına ilişkin önergesi (4/377)

5. – Kosova kriziyle ilgili olarak oluşturulabilecek Çokuluslu Müşterek Güç’e katılmak üzere Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurtdışına gönderilmesine izin verilmesine ilişkin Başbakanlık tezkeresi (3/1772)

1. – Kütahya Milletvekili Mustafa Kalemli, Anavatan Partisi Genel Başkanı Rize Milletvekili Mesut Yılmaz, Doğru Yol Partisi Genel Başkanı İstanbul Milletvekili Tansu Çiller, Demokratik Sol Parti Genel Başkanı İstanbul Milletvekili Bülent Ecevit, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Antalya Milletvekili Deniz Baykal ile 292 milletvekilinin; Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 83 üncü Maddesinin Değiştirilmesine Dair Kanun Teklifi ve Anayasa Komisyonu Raporu (2/676) (S. Sayısı :232)

2. – Bayburt Milletvekili Ülkü Güney ve Ankara Milletvekili Yücel Seçkiner’in, 1076 Sayılı Yedek Subaylar ve Yedek Askerî Memurlar Kanunu ile 1111 Sayılı Askerlik Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi ve İçtüzüğün 37 nci maddesine göre doğrudan gündeme alınma önergesi (2/669) (S. Sayısı : 338)

4. – Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair Kanun Tasarısı ve Anayasa Komisyonu Raporu (1/689) (S. Sayısı : 631)

5. – Emniyet Teşkilâtı Kanununun Bir Maddesinde Değişiklik Yapılmasına Dair 490 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve İçişleri Komisyonu Raporu (1/217) (S. Sayısı : 132)

6. – Isparta Milletvekili Ömer Bilgin’in Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi ve Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Raporu (3/1515) (S. Sayısı : 742)

1. – Bursa Milletvekili Ertuğrul Yalçınbayır’ın, Bursa Atatürk Stadına ilişkin Başbakandan sorusu ve Devlet Bakanı Yücel Seçkiner’in yazılı cevabı (7/5636)

2. – Adana Milletvekili Sıtkı Cengil’in, Adana 5 Ocak Stadyumunun kiraya verileceği iddiasına ilişkin sorusu ve Devlet Bakanı Yücel Seçkiner’in yazılı cevabı (7/5656)

TBMM Genel Kurulu saat 15.00’te açıldı.

Genel Kurulun 7.10.1998 Çarşamba günkü toplantısında dış politika konusunda Hükümetçe yapılacak gündemdışı konuşmanın süresiz, gruplar adına yapılacak konuşmaların 20’şer dakika, grubu bulunmayan milletvekilleri adına yapılacak konuşmaların 10 dakika olmasına ve 7.10.1998 Çarşamba günkü toplantıda sözlü soruların görüşülmemesine,

Daha önce 14’er üyeden kurulmuş bulunan Türkiye Büyük Millet Meclisi Hesaplarını İnceleme Komisyonu ve Dilekçe komisyonları ile ormanların ve orman köylülerinin korunması konusundaki Meclis araştırması komisyonu ile iç ve dış borçlar konusundaki Meclis araştırması komisyonunun üye sayılarının, değişen oranlar karşısında 13’er üyeden kurulmasına,

Başbakan A. Mesut Yılmaz, dış politikada meydana gelen gelişmeler, Suriye’nin PKK terör örgütüne verdiği destek ve Türkiye-Suriye ilişkilerinin bugünkü durumuyla ilgili gündemdışı açıklamada bulundu; ANAP Grubu adına BitlisMilletvekili Kâmran İnan, DYP Grubu adına İstanbul Milletvekili Hayri Kozakçıoğlu, DTP Grubu adına Van Milletvekili Mahmut Yılbaş, FPGrubu adına Kayseri Milletvekili Abdullah Gül, CHP Grubu adına Antalya Milletvekili Deniz Baykal, DSPGrubu adına Hatay Milletvekili Ali Günay ve grubu bulunmayan milletvekilleri adına da Ankara Milletvekili Mehmet Ekici aynı konuda görüşlerini açıkladılar.

Suriye’nin, Türkiye’nin bütün iyiniyet ve olumlu yaklaşımlarına karşı hasmane tavrını değiştirmediğine ve iyi komşuluk gereklerine uymayı reddettiğine;

Türkiye’nin, Suriye’nin toprak bütünlüğüne titizlikle saygılı olmasına mukabil, Suriye’nin, Türkiye’nin toprak bütünlüğüne saygılı olmadığına, Türkiye’ye karşı ittifaklar oluşturduğuna ve bir silahlanma yarışına girdiğine;

Suriye’nin, yıkıcı niyetlerini 1984 yılından itibaren faaliyete geçirip, Türkiye’ye yönelik terör hareketlerini desteklediğine ve içinde yer aldığına; bir taraftan toprak bütünlüğümüze yönelmiş hareketleri desteklerken, aynı zamanda ülkemizde yıkıcı faaliyetlerini artırıp, iç barışı sarsmaya çalıştığına;

Suriye’nin, Türkiye’ye karşı ilan edilmemiş, kendisi için sıfır maliyetli bir savaş yürüttüğüne; Türkiye, Suriye’ye, büyük cömertlikle, özkaynaklarından, hayat damarı suyu verirken, Suriye’nin, Türkiye’yi kanatmaya devam ettiğine; çok sayıda çocuk, kadın ve binlerce Türk insanının Suriye destekli terörün kurbanı olduğuna; can kaybının yanında, ödenen ekonomik ve sosyal faturanın büyük olduğuna;

Türkiye Cumhuriyeti hükümetlerinin bütün barış yaklaşımlarının, dostça uyarılarının neticesiz kaldığına ve Suriye’nin, yıkıcı, can alıcı faaliyetlerini sürdürdüğüne;

Türkiye’nin kendini savunmak için kuvvet kullanmaktan itina ile kaçınması ve bu konuda gösterdiği büyük sabrın, Suriye tarafından yanlış anlaşılıp, nerede ise faaliyetlerini artırıcı teşvik unsuru olarak gördüğüne; bu halin devam edemeyeceğine ve Suriye’nin milletlerarası iyi komşuluk kurallarına uyması gerektiğine;

Türkiye Büyük Millet Meclisinin, Suriye halkına ciddî bir uyarıda bulunmayı, dostluğun icabı olarak gördüğüne; Türkiye’nin, Suriye idaresinin, durumun ciddiyetini anlayarak gerekli tedbirleri almasını ve topraklarındaki terör yuvalarına son vermesini temenni ettiğine; bunun yapılmaması halinde neticelerine katlanmasının kaçınılmaz olacağına;

İlişkin, siyasî parti grup başkanı ve başkanvekilleri ile grubu bulunmayan siyasî partilerin müşterek önergeleri okundu; Başkanlıkça, ilgili yerlere ulaştırılması için gereğinin yerine getirileceği açıklandı.

Sıvas Milletvekili Abdüllatif Şener, Antalya Milletvekili Deniz Baykal’ın konuşmasında, gruplarına sataştığı iddiasıyla bir konuşma yaptı.

Tokat Milletvekili Hanefi Çelik’in, Tokat Sigara Fabrikasının, ortak alınarak özelleştirilmesine,

Kocaeli Milletvekili Bekir Yurdagül’ün, Özelleştirme Yüksek Kurulunun SEKA konusundaki kararına,

İlişkin gündemdışı konuşmalarına, Devlet Bakanı Işın Çelebi cevap verdi.

Kanada’ya gidecek olan Devlet Bakanı Rüştü Kâzım Yücelen, sağlık durumu sebebiyle Kanada’ya gidemediğinden, Devlet Bakanlığına, Tarım ve Köyişleri Bakanı Mustafa Rüştü Taşar’ın vekillik etmesinin uygun görüldüğüne dair tezkerenin işlemden kaldırılmasına ilişkin Cumhurbaşkanlığı tezkeresi Genel Kurulun bilgisine sunuldu.

Kahramanmaraş Milletvekili Hasan Dikici ve 20 arkadaşının, Afşin-Elbistan Termik Santralinin çevreye ve insan sağlığına verdiği zararların önlenmesi için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla bir Meclis araştırması açılmasına ilişkin önergesi (10/287) Genel Kurulun bilgisine sunuldu; önergenin gündemdeki yerini alacağı ve Meclis araştırması açılıp açılmaması konusundaki öngörüşmelerin, sırasında yapılacağı,

Açıklandı.

(9/24) esas numaralı Meclis Soruşturması Komisyonu üyeliklerine, siyasî parti gruplarınca gösterilen adaylar seçildiler.

Millî Savunma Komisyonunda boş bulunan ve DTP Grubuna düşen üyeliğe İzmir Milletvekili Turhan Arınç seçildi.

Gündemin “Kanun Tasarı ve Teklifleriyle Komisyonlardan Gelen Diğer İşler” kısmının :

1 inci sırasında bulunan 132,

2 nci sırasında bulunan 232,

4 üncü sırasında bulunan 553,

5 inci sırasında bulunan 631,

Sıra sayılı kanun tasarı ve teklifleri, ilgili komisyon yetkilileri Genel Kurulda hazır bulunmadıklarından,

3 üncü sırasında bulunan ve Hükümetçe geri alınan 338 sıra sayılı kanun teklifi komisyondan gelmediğinden,

Ertelendiler;

6 ncı sırasında bulunan, Kütahya Milletvekili Mustafa Kalemli’nin Yasama Dokunumazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi ve Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Raporunun (3/1588) (S. Sayısı : 735) yapılan görüşmelerden sonra kabul edildiği ve Kütahya Milletvekili Mustafa Kalemli’nin yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına karar verildiği açıklandı.

Kosova krizi nedeniyle oluşturulacak çokuluslu müşterek güce Türk Silahlı Kuvvetlerinin katılmasına izin verilmesine ilişkin Başbakanlık tezkeresi ile kanun tasarı ve tekliflerini sırasıyla görüşmek için, 8 Ekim 1998 Perşembe günü saat 15.00’te toplanmak üzere, birleşime 18.56’da son verildi.

1. – Karabük Milletvekili HayrettinDilekcan ve 2 arkadaşının; Memurlar ile Diğer Kamu Görevlilerinin Disiplin Cezalarının Affı Hakkında Kanun Teklifi (2/1278) (Adalet Komisyonuna) (Başkanlığa geliş tarihi : 1.10.1998)

2. – Balıkesir Milletvekili İlyas Yılmazyıldız’ın; Devlet Memurları Kanununa Ek Geçici Maddeler Eklenmesine Dair Kanun Teklifi (2/1279) (Plan ve Bütçe Komisyonuna) (Başkanlığa geliş tarihi : 2.10.1998)

1. – Isparta Milletvekili Ömer Bilgin’in Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi (3/1717) (Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

2. – Aksaray Milletvekili Mehmet Altınsoy’un Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi (3/1718) (Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

1. – İçel Milletvekili Saffet Benli’nin, TMO’ne ürün satan çiftçilerden Bağ-Kur primi adı altında yapılan kesintilere ilişkin Tarım ve Köyişleri Bakanından sözlü soru önergesi (6/1198) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

2. – Niğde Milletvekili Mehmet Salih Katırcıoğlu’nun, ormanların yakınında yeralan köy ve kasabalara odun satışlarında eşit fiyat uygulanmadığı iddiasına ilişkin Başbakandan sözlü soru önergesi (6/1199) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

3. – Niğde Milletvekili Mehmet Salih Katırcıoğlu’nun, işçi emeklileri arasındaki maaş farklılığına ve sağlık yardımlarına ilişkin Başbakandan sözlü soru önergesi (6/1200) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

4. – Karaman Milletvekili Zeki Ünal’ın, Karaman ve Konya’yı İçel’e bağlayacak olan yola ilişkin Bayındırlık ve İskân Bakanından sözlü soru önergesi (6/1201) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

1. – Denizli Milletvekili Mehmet Gözlükaya’nın, dövizle askerlikten yararlanan kişilere ilişkin Millî Savunma Bakanı ve Başbakan Yardımcısından yazılı soru önergesi (7/6196) (Başkanlığa geliş tarihi : 5.10.1998)

2. – Bursa Milletvekili Ertuğrul Yalçınbayır’ın, Bursa Adalet Binası ihalesine ilişkin Başbakandan yazılı soru önergesi (7/6197) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

3. – Kırıkkale Milletvekili Kemal Albayrak’ın, Kırıkkale-Yahşihan İlçesindeki tarım alanlarının sulama suyu sorunlarına ilişkinDevlet Bakanından (Mustafa Yılmaz) yazılı soru önergesi (7/6198) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

4. – Kırıkkale Milletvekili Kemal Albayrak’ın, Lockheed yolsuzluğuna ilişkin Başbakandan yazılı soru önergesi (7/6199) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

5. – Karaman Milletvekili Zeki Ünal’ın, Karaman Kültür Sitesi ihalesinin ne zaman yapılacağına ilişkin Kültür Bakanından yazılı soru önergesi (7/6200) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

6. – Ankara Milletvekili Saffet Arıkan Bedük’ün, köy ve mahalle muhtarlarından silah ruhsat bedeli olarak alınan harç ve bağışlara ilişkin İçişleri Bakanından yazılı soru önergesi (7/6201) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

7. – Hatay Milletvekili Fuat Çay’ın, pamuk destekleme alımlarında uygulanan fiyatlara ilişkinBaşbakandan yazılı soru önergesi (7/6202) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

8. – Kayseri Milletvekili Memduh Büyükkılıç’ın, yangınla sonuçlanan otobüs kazalarına karşı alınacak önlemlere ilişkin İçişleri Bakanından yazılı soru önergesi (7/6203) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

9. – Konya Milletvekili Lütfi Yalman’ın, 55 inci Hükümet döneminde Başbakanlık Merkez Teşkilâtında yapılan personel atamalarına ilişkin Başbakandan yazılı soru önergesi (7/6204) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

10. – Karaman Milletvekili Zeki Ünal’ın, Ankara-Konya-Karaman ve Mara yolu üzerinden İçel’e ulaşacak tren yolu hattı projesine ilişkin Ulaştırma Bakanından yazılı soru önergesi (7/6205) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

11. – Karaman Milletvekili Zeki Ünal’ın, Karaman stol tipi havaalanı projesine ve Konya-Karaman arasında yapılacak havaalanına ilişkin Ulaştırma Bakanından yazılı soru önergesi (7/6206) (Başkanlığa geliş tarihi : 6.10.1998)

BAŞKAN – Türkiye Büyük Millet Meclisinin 4 üncü Birleşimi açıyorum.

Gündeme geçmeden önce, üç arkadaşıma gündemdışı söz vereceğim.

BAŞKAN – Gündemdışı birinci söz, galericilerin malî sorunları üzerinde Nevşehir Milletvekili Sayın Esat Kıratlıoğlu'nun.

Buyurun Sayın Kıratlıoğlu. (Alkışlar)

A. ESAT KIRATLIOĞLU (Nevşehir) – Sayın Başkanım, sayın arkadaşlarım; hepinizi saygıyla selamlıyorum ve Türkiyemizde büyük bir sorun olan galericilerin derdini burada dile getirmeme ve Sayın Maliye Bakanımızın bu hususta gayretlerine fırsat verdiği için, Sayın Başkana yürekten teşekkürlerimi sunuyorum.

Sayın arkadaşlarım, Türkiye'de Edirne'den Hakkâri'ye kadar binlerce galeri esnafı var. Bu galeri esnafı, kamyon ve otomobil alım satımı yapar. Bunlar kullanılmış vasıta satarlar, sıfır vasıtayı satmazlar; çünkü, onu satanlar bayilerdir. Dolayısıyla, bu galeri esnafının -ki, adı öyle geçiyor kamyon alım satımı için- derdi büyük. Nedir bunların derdi: Bunların derdi, enflasyondan doğan enflasyon muhasebesiyle ilgili sıkıntıdır.

Öyleyse, Sayın Maliye Bakanımız, bu hususta, lütfederlerse, Nevşehir'den iki üç arkadaşı görevlendirelim, Sayın Maliye Bakanımız da bu konuda kendi yetkili arkadaşlarını görevlendirsin, bu konuyu karşılıklı müzakere etmek suretiyle bu esnafın derdi çözülsün.

Kurumlar ve Gelir Vergisi mükellefleri de buna benzer bir sıkıntının içerisinde. 1990 yılına kadar Kurumlar ve Gelir Vergisi mükellefleri için bir matrah artırımına gidildi ve bundan dolayı bir nefes aldılar.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Kıratlıoğlu, bir dakika içerisinde toparlıyoruz efendim.

Ben, Sayın Maliye Bakanımızdan, buna anlayış göstermesini diliyorum ve bir heyet ile kendilerinin göstereceği insanları bir araya getirmek suretiyle vaziyetin çözülebileceğine inanıyorum, hepinize saygılarımı ve sevgilerimi sunuyorum. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Kıratlıoğlu.

Gündemdışı konuşmayı yanıtlamak üzere, Maliye Bakanı Sayın Zekeriya Temizel; buyurun. (DSP sıralarından alkışlar)

MALİYE BAKANI ZEKERİYA TEMİZEL (İstanbul) – Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Sayın Kıratlıoğlu'nun gündemdışı konuşmasını birazcık daha açıklığa kavuşturmak suretiyle, sorunun boyutlarını da ortaya koyarak yanıtlamak üzere söz almış bulunuyorum; Yüce Meclise saygılar sunuyorum.

Ancak çok büyük ölçüde işletmeler veya galericiler, gerek bu muafiyet belgesini almadıkları için gerekse bu tür işlerinin kayıtlı olarak görülmesinden kaçınmak için, bunları kendi üzerlerine almazlar, ilgili kişinin üzerinde kalır. Sonra, o, başkasına satar, o, başkasına satar... Beşinci defa el değiştirmiş olmasına karşın, hâlâ o kişinin üzerinde kalır. Dolayısıyla, birinci kişi ile ikinci kişi, üçüncü kişi, dördüncü kişi, beşinci kişi arasında da çok zaman dilimleri olduğu için, Sayın Kıratlıoğlu'nun belirtmiş olduğu değer farklılıkları da ortaya çıkar. Ancak, sistem, yasada belirtildiği gibi işlediği takdirde, buradan pek büyük bir vergi sorunu ortaya çıkmamaktadır.

Ortaya konulan sorun, 4369 sayılı Yasanın getirmiş olduğu bu hakla çok büyük ölçüde ortadan kalkmıştır; ancak, Sayın Kıratlıoğlu'nun belirttiği gibi, çok özel bazda bazı sorunları varsa, onlar için, tabiî, Maliye Bakanlığı her zaman bu kişilerle görüşüp özel sorunlarına da çözüm bulmaya hazırdır.

Teşekkür eder, saygılar sunarım.(Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bakan.

BAŞKAN – Gündemdışı ikinci söz, Gaziantep Milletvekili Sayın Mehmet Bedri İncetahtacı'nın.

Sayın İncetahtacı, Güneydoğu Anadolu'da antepfıstığı üreticilerinin sorunları üzerinde konuşacak.

Buyurun. (FP sıralarından alkışlar)

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Gaziantep) – Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; hepinizi hürmetle selamlıyorum.

Ben, biraz sonra, Sayın Bakanımızın cevaplarını dikkatle izleyeceğim; ama, benim asıl amacım, sadece bu yıl için, önümüzdeki günlerde kampanyanın başlayıp başlamayacağını öğrenmek değildir. Benim asıl amacım, bu güvensizliğin nasıl izale edileceğinin beyan edilmesidir; yani, Türkiye'de, fıstık üreticileri, her yıl bir belirsizlik içerisinde kalmamalıdırlar.

Şimdi, bir başka hususa da kısaca değinmek istiyorum. Hepimizin bildiği gibi, bu birlikler müstahsilin haklarını korumak için kurulmuşlardır. Ancak, Güneydoğubirlikte yıl içerisinde yapılan ve piyasa değerinin çok altındaki satışlar müstahsili zor durumda bırakmaktadır. Yani, eğer fıstığın fiyatı 1 milyon liraysa, mesela, ocak ayında veya şubat ayında yüzde 20, yüzde 30'a -hem de pek öyle uygun olmayan şekillerde- yapılan satışlar üreticileri gerçekten zor bir ortama sokmakta ve bir ötesi yıl için de sıkıntılı bir şartın kendilerini beklediği imajını kendilerine vermektedir.

Ben, bu konuların çok hassas olduğunun bilinmesi gerektiğine işaret ediyorum ve...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın İncetahtacı, lütfen, 1 dakika içinde toparlayalım.

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Devamla) – Bitiriyorum Sayın Başkanım.

Teşekkür ederim. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın İncetahtacı.

Gündemdışı sözü yanıtlamak üzere, Sanayi ve Ticaret Bakanı Sayın Yalım Erez; buyurun efendim.

SANAYİ VE TİCARET BAKANI E. YALIM EREZ (Muğla) – Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Sayın İncetahtacı'nın antepfıstığı konusu üzerindeki gündemdışı konuşmasını cevaplandırmak üzere söz almış bulunuyorum; bu vesileyle, hepinizi saygıyla selamlarım.

Öncelikle konuşmamın başında şunu belirteyim ki, Sayın İncetahtacı'nın devletin ekonomimizdeki konumu üzerindeki görüşüne aynen katılıyorum; bir tek şartla: Devlet üreticiye tabiî sahip çıkacaktır; ancak, popülist politikalar uygulayarak değil; çünkü, popülist politikalar uygulayarak sahip çıkmak, aslında, üreticiye yapılacak en büyük kötülüktür; çünkü, kaşıkla verdiğinizi, daha sonra, yüksek enflasyonla, kepçeyle cebinden alırsınız. O nedenle, bunu belirtmek ihtiyacını duydum.

Değerli milletvekilleri, hepinizin bildiği gibi, 1993 yılından beri, tarım satış birliklerinin iştigal konusuna giren ürünlerin hiçbirinde destekleme alımı uygulanmamaktadır; bunun yerine, piyasadaki arz ve talep dengesini sağlamak üzere, tarım satış birliklerine açılan DFİF kaynaklı kredilerle, bu birlikler, fiyatların düştüğü zaman piyasaya girerek arz fazlasını almakta ve fiyatların belli bir seviyede istikrar kazanmasını, dolayısıyla, üreticinin mağduriyetinin önüne geçilmesini hedeflemektedir.

Yine, Sayın İncetahtacı'nın belirttiği gibi, antepfıstığında dünya piyasalarında fiyatı İran fıstığı belirlemektedir ki -bu fıstığın da ton olarak dünyadaki fiyatı 3 000 ile 3 300 dolar civarındadır- o da yaklaşık olarak 830 bin liraya gelmektedir. Aslında, bugün alım yapılan fiyat da dünya fiyatlarının üzerindedir.

Sayın İncetahtacı'nın kaçak olarak gelen İran fıstığı konusundaki görüşü doğrudur. Yüzde 46 gümrük olmasına rağmen kaçak fıstık girmektedir. Bu konuda da, gerek Gümrük Müsteşarlığı gerekse Dış Ticaret Müsteşarlığı gerekli tedbirleri almaktadır; almaları için de Bakanlığım tarafından uyarılmaktadırlar. Ben sözlerime son verirken hepinizi tekrar saygıyla selamlarım. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bakan.

BAŞKAN – Gündemdışı üçüncü söz, Çukurova çiftçilerinin durumu konusunda Adana Milletvekili Sayın Halit Dağlı'nın.

Buyurun Sayın Dağlı.

MEHMET HALİT DAĞLI (Adana) – Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; Türk çiftçisinin, özellikle de Çukurovalı üreticilerin ekonomik sıkıntılarını dile getirmek için gündemdışı söz aldım. Bu vesileyle, önce, bana bu imkânı veren Sayın Başkana teşekkür ediyor, bu vesileyle sizleri saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, hepimizin bildiği gibi, bu aylar Türk çiftçisinin hasat mevsimidir. Hasat, çiftçi için sevinçtir, mutluluktur; bir tutku ve bir bayramdır. Çiftçi, bu günü sabırla ve hasretle bekler; çünkü, bir yıllık emeğinin karşılığını hasatta alır; evinin ihtiyaçları, kız veya oğlan evlendirmeler, okul masrafları, her türlü ödemeler hasata bırakılır.

Bildiğiniz gibi, Adana'da, 27 Haziran 1998 tarihinde, millet olarak hepimizi üzen, 146 vatandaşımızın hayatını kaybettiği, binlerce ev ve işyerinin hasar görüp, oturulamaz hale geldiği, Adana ekonomisini ve Adanalıyı perişan eden bir deprem felaketi yaşandı. Deprem sonrasında, her türlü yardımın yapılacağı ve yaraların sarılacağı söylenmesine rağmen, elle tutulur, gözle görülür bir icraat ve bir destek yapılmadı. Maalesef, üzülerek ifade ediyorum ki, Hükümet, ülkenin başka köşelerinde meydana gelen afetlere gösterdiği ilgiyi, hassasiyeti, Adana'ya göstermedi; ama, Adanalı, verilen sözlerin yerine getirilmesini sabırla beklemektedir.

Değerli milletvekilleri, ilan edilen 160 bin liralık müdahale fiyatı, resmen birliklere tebliğ edilmediği için, birlikler, ürün bedellerini 143 bin lira üzerinden ödemektedirler; kaldı ki, bunun yarısı -70 bin lira- peşin, diğer yarısı da vade. Çukobirlik'e ortak olmayanlar ve acil paraya ihtiyacı olanlar da, pamuklarını, serbest piyasada, 120-130 bin lira arası fiyatla satmaktadırlar. Bugün aldığım bir habere göre, pamuk, serbest piyasada, 110 bin liradan satılmıştır. Bu da, gerçekten, hepimizi ve Türk çiftçisini üzen bir olaydır.

Değerli milletvekilleri, artık, hasat mevsiminin sonuna gelinmiştir; ürünün büyük bölümü üreticinin elinden çıkmıştır. Bundan sonra Hükümetin yapacağı şey, ürün bedellerini ödeyip çiftçiyle helalleşmektir; tabiî, çiftçi hakkını helal ederse; ama, gördüğümüz odur ki, Türk çiftçisi, bu Hükümete hakkını asla helal etmeyecektir, sizinle, inşallah, sandık başında hesaplaşacaktır; çünkü, çiftçiyi, hem ailesine hem etrafına hem de eşe dosta mahcup edip, namerde muhtaç ettiniz. Onun içindir ki, üretici...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Dağlı, 1 dakika içinde lütfen toparlayalım.

Buyurun.

MEHMET HALİT DAĞLI (Devamla) – Pamuk üreticisi böyle. Diğer üreticilerin durumu iyi mi?

Narenciye üreticisi, geçen yıl, limonun kilosunu 100 bin liradan sattı; bugün, 100 bin liraya limon satamıyor. Bunun sebebi, ihracat primi olarak açıkladığınız 100 dolar/tonluk bu uygulama kararının geç kalmasıdır; çünkü, serbest piyasa, destekleme yapılmayacak düşüncesiyle oluşmuştur; üretici, malını, tez elden, elden çıkarmak mecburiyetinde kalmıştır.

Mısırdaki olay bir faciadır. Mısırda, sadece Toprak Mahsulleri Ofisi alıcı olarak bulunmaktadır. Bunun sebebi de, ithal fonlarının, zamanında ve yeterince yüksek tutulmamasıdır. Hasat mevsiminde, kapılar sonuna kadar açılmış ve dışarıdan, büyük oranda ithal mısır gelmiştir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Dağlı.

MEHMET HALİT DAĞLI (Devamla) – Acaba, 1 dakika eksüre verebilir misiniz?

BAŞKAN – Mümkün değil efendim. Dün çok özel bir gündemdi, Danışma Kurulunun Genel Kurulca kabul edilen bir kararı vardı.

Gündemdışı sözü yanıtlamak üzere, Sayın Yalım Erez, buyurun efendim. (ANAP ve DSP sıralarından alkışlar)

SANAYİ VE TİCARET BAKANI E. YALIM EREZ (Muğla) – Teşekkür ediyorum Sayın Başkan.

Değerli milletvekilleri, Sayın Halit Dağlı'nın konuşması üzerine söz almış bulunuyorum. Tekrar, hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Bir kere, konuşmamın başında şunu söyleyeyim ki, Türkiye'de kimse felaket tellallığı yapmasın, onun üzerine politika yapmak doğru değil. (ANAP ve DSP sıralarından alkışlar)

ÜLKÜ GÜNEY (Bayburt) – Sataşmaya da cevap verir artık.

SANAYİ VE TİCARET BAKANI E. YALIM EREZ (Devamla) – Ne bu Hükümet ne bundan evvelki hükümetler ne de bundan sonra gelecek olan hükümetler, felaketi bölgelere göre ayırıp tavır belirleyemezler; belirlememişlerdir, belirlemeyeceklerdir. O nedenle, Sayın Halit Dağlı'nın, Adana'daki deprem felaketinde Hükümetin kayıtsız kaldığı konusundaki ithamını reddediyorum ve kendisine iade ediyorum. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, nerede bir felaket varsa, orada vatandaşının yanında olmuştur, bundan sonra da olacaktır. (ANAP ve DSP sıralarından alkışlar)

MEHMET HALİT DAĞLI (Adana) – "Kayıtsız kaldı" demedim Sayın Bakan; tutanakları alırsan görürsün ne söylediğimi.

Değerli milletvekilleri, Türkiye, pamuk üretiminde dünyada 6 ncı sırada olan bir ülkedir. Yaklaşık 2 milyon 100 bin ton kütlü pamuk üretir, 800 bin ton civarında da pamuk elde edilir bu kütlü pamuktan. Türkiye, aynı zamanda, çok önemli bir tekstil sektörüne sahip olan bir ülkedir. Hepinizin bildiği gibi, ihracatta birinci kalemi tekstil ve konfeksiyon sanayii işgal etmektedir ve Türkiye'nin pamuk üretimi ihtiyacına da yetmemektedir; yani, 800 bin ton pamuk üretimine karşılık, Türkiye, her yıl 300-400 bin ton civarında da pamuk ithal etmek mecburiyetindedir.

Pamuk fiyatlarını belirlerken hükümetlerin yapacağı şey, pamuk üreticisini enflasyona karşı korumak; ancak, tekstil sektörünü de dünyayla rekabet edebilecek şekilde korumak olmalıdır. Yani, bundan birinden birini bir tarafa bırakıp karar alamazsınız.

MEHMET HALİT DAĞLI (Adana) – Mal bitti yalnız; mal kalmadı kimsede.

SANAYİ VE TİCARET BAKANI E. YALIM EREZ (Devamla) – Geçen yıl, son yıllarda ilk defa yaşanan bir şey olmuştur; bütün tarım satış birlikleri, üreticiden aldıkları malın bedelini, aralık ayı sonu itibariyle ödemişlerdir. Yani, 55 inci Hükümetin görevde bulunduğu geçen yıl, Türkiye'de son 15-20 yıldır olmayan bir olay ilk defa gerçekleşmiştir; üretici, parasını aralık sonu itibariyle almıştır; üreticiyi ezmemişizdir. Bu sene de -burada açıklıkla ilan ediyorum- paralar ödenecektir; kimsenin endişesi olmasın. Biz, üreticisinin de, sanayicisinin de, işçisinin de, esnafının da bütün sorunlarına hâkim bir hükümetiz ve ben onun bir bakanıyım; hepsinin derdi bizim derdimizdir.

MUHAMMET POLAT (Aydın) – Sökeli öyle demiyor ama Sayın Bakan.

SANAYİ VE TİCARET BAKANI E. YALIM EREZ (Devamla) – Kimsenin sahipsiz bırakılmasına, helalleşirken haklarının bizde kalmasına müsaade etmeyeceğiz.

Hepinizi saygıyla selamlarım. (ANAP, DSP ve DTP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bakan.

MEHMET HALİT DAĞLI (Adana) – Sayın Başkan, müsaade ederseniz, bir açıklama yapmak istiyorum.

BAŞKAN – Sayın Dağlı, böyle bir usulümüz yok.

MEHMET HALİT DAĞLI (Adana) – Sayın Bakan, beni çok ağır bir şekilde itham etti; yerimden bir konuda açıklama yapmak istiyorum.

BAŞKAN – Efendim, Sayın Bakan, gündemdışı konuşmaya bir yanıt verdi.

MEHMET HALİT DAĞLI (Adana) – Sayın Başkan, ben, bu Parlamentoda dördüncü dönemdir bulunan bir insanım; ömrümün yarısı siyasette geçti; siyasî hayatım boyunca, hiçbir zaman felaket üzerine siyaset yapmadım. Burada, benim konuşmamda -zabıtlardan da incelenirse- böyle bir olay yoktur.

BAŞKAN – Sayın Dağlı, sanıyorum, bu, kendinizi ifade bakımından yeterli. Lütfen, Sayın Bakanı değerlendirmeyin.

MEHMET HALİT DAĞLI (Adana) – Sayın Bakan pamuktaki uygulamanın doğruluğunu düşünüyorsa, Adana'ya bir gitsin, Adana'daki pamuk üreticisinin durumunu bir görsün.

BAŞKAN – Sayın Dağlı, istirham ediyorum... Kendinizi ifade ettiniz, tavrınızı... Sayın Bakanın konuşmasını değerlendirmek durumunda değiliz.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığının bir tezkeresi vardır; okutuyorum:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kuruluna

Hikmet Çetin Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı

BAŞKAN – Bilgilerinize sunulmuştur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığının bir tezkeresi daha vardır; okutup, oylarınıza sunacağım :

7.10.1998

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kuruluna

Dışişleri Bakanlığının 2.10.1998 tarih ve OABY-98-260.120-1563-688 sayılı yazısında, Avrupa Türk Akademisyenler Birliği (EATA) tarafından Lozan Barış Antlaşmasının İmzalanmasının ve Cumhuriyetimizin kuruluşunun 75 inci yıldönümleri vesilesiyle 16-17 Ekim 1998 tarihlerinde İsviçre'nin Lozan kentinde düzenlenecek "1923'den 2023'e Türkiye Cumhuriyeti;Mirasımız. Bugünümüz-Geleceğimiz" konulu konferansa katılmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Sayın Hikmet Çetin'in davet edildiği bildirilmiştir. Sayın Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanının konferans vesilesiyle İsviçreli yetkililerle temaslarda bulunması da öngörülmektedir.

Anılan konferansa Sayın Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanınca katılınması hususu, Türkiye Büyük Millet Meclisinin Dış İlişkilerinin Düzenlenmesi Hakkındaki 3620 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi uyarınca Genel Kurulun tasviplerine sunulur.

Hikmet Çetin Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı

BAŞKAN – Tezkereyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmiştir.

İstanbul'da yeni turizm merkezleri tespitiyle ilgili olarak Başbakan Mesut Yılmaz hakkında kurulmuş bulunan (9/24) esas numaralı Meclis soruşturması komisyonu geçici başkanlığının, komisyonun başkan, başkanvekili, sözcü ve kâtip seçimine ilişkin bir tezkeresi vardır; okutup, bilgilerinize sunacağım:

8.10.1998

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Komisyonumuz, başkan, başkanvekili, sözcü ve kâtip üyelerini seçmek üzere 8.10.1998 Perşembe günü saat 11.00'de Parlamento Halkla İlişkiler Binası B Blok, 1 inci Kat Hesapları İnceleme Komisyonu toplantı salonunda 12 üye ile toplanmış ve aşağıda isimleri yazılı sayın üyeler, hizalarında belirtilen görevlere seçilmişlerdir.

Esat Kıratlıoğlu Nevşehir

Komisyon Geçici Başkanı

Başkanvekili : Hanifi Demirkol Eskişehir 11

Sözcü : Ali Günay Hatay 11

Kâtip : Nezir Aydın Sakarya 11

BAŞKAN – Bilgilerinize sunulmuştur.

Sözlü soru önergesinin geri verilmesine dair bir tezkere vardır; okutuyorum:

8.10.1998

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Gündemin "Sözlü Sorular" kısmının 41 inci sırasında yer alan (6/944) esas numaralı sözlü soru önergeme yazılı cevap aldığımdan soru önergemi geri alıyorum.

Gereğini saygılarımla arz ederim.

Cafer Tufan Yazıcıoğlu Bartın

BAŞKAN – Sözlü soru önergesi geri verilmiştir.

Başbakanlığın, Anayasanın 92 nci maddesine göre verilmiş bir tezkeresi vardır; önce okutup işleme alacağım, sonra da oylarınıza sunacağım.

Başbakanlık tezkeresini okutuyorum:

26.8.1998

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Kosova kriziyle ilgili olarak NATO tarafından alınabilecek önlemler çerçevesinde ittifak üyesi ülkelerce oluşturulabilecek "Çokuluslu Müşterek Güç"e katılmak üzere, lüzum, hudut, şümul ve zamanı Hükümetçe takdir ve tespit edilmek kaydıyla Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurtdışına gönderilmesine, Anayasanın 92 nci maddesi uyarınca izin verilmesini arz ederim.

Mesut Yılmaz Başbakan

BAŞKAN – Başbakanlık tezkeresi üzerinde İçtüzüğün 72 nci maddesine göre görüşme açacağım; gruplara, Hükümete ve şahsı adına iki üyeye söz vereceğim.

Konuşma süreleri, gruplar ve Hükümet için 20'şer dakika, şahıslar için 10'ar dakikadır.

İçtüzüğümüzde bulunmamasına rağmen, bu tür tezkerelerde, bugüne kadar, yapılan görüşmelerde Meclisimizin aydınlatılması için Hükümete görüşmelerin başlangıcında da kısa bir söz verme usulümüz teamül haline gelmiştir.

Şimdi, Hükümet temsilcisine soruyorum. Bir aydınlatma konuşması yapılacak mı efendim?

DEVLET BAKANI YÜCEL SEÇKİNER (Ankara) – Evet.

BAŞKAN – Devlet Bakanı Sayın Yücel Seçkiner, buyurun efendim.

DEVLET BAKANI YÜCEL SEÇKİNER (Ankara) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; gerek bölgemizin gerek tüm Avrupa'nın barış ve istikrarını tehdit eden Kosova krizine çözüm bulmak üzere Kuzey Atlantik İttifakının alması muhtemel önlemler çerçevesinde gerek sınırlı hava operasyonuna gerek oluşturulabilecek müşterek güce tarafımızdan da katılım konusunda Yüce Meclisimizin izin verme yetkisini talep etmek amacıyla, Hükümetimiz adına huzurlarınızda bulunmaktayım; saygıyla selamlarım.

Değişik etnik grupları bünyesinde barındıran ve bu nedenle, Avrupa kıtasının güneydoğusunda din, kültür ve etnik mozaik oluşturan Balkanlar Bölgesi, bu zenginliğini, özellikle Osmanlı İmparatorluğunun bölgeden çekilmesini takiben bir türlü barış ve birlikte yaşama ortamına dönüştürememiş ve sürekli olarak çatışmaların yaşandığı bir bölge olarak anılmaya başlanmıştır.

Yugoslayva Sosyalist Federal Cumhuriyeti zamanında, Kosova'nın, Federal Cumhurbaşkanlığına, Federal Hükümete ve Parlamentoya doğrudan temsilci göndermesi sağlanmış; böylece, Kosova'nın özerk bölge statüsü, cumhuriyet statüsüne yakın bir mahiyet kazanmıştır. Bu çerçevede, Kosova'daki soydaşlarımıza ulusal azınlık statüsü tanınmış, Kosova Bölge Parlamentosunda 3 ilâ 4 üyelik kontenjan ayrılmış, özerk bölge bakanlıklarında üst düzey görevlere Türkler de atanmış; bazı yerleşim birimlerinde, Türkçe, resmî dil olarak kullanılmıştır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; çeşitli istikrarsızlıklara sahne olan dünyamız, 20 nci Yüzyılın son yıllarında, özellikle Balkanlar'da ve Avrupa'da bir barış ve istikrar sınavından geçmektedir. Bosna-Hersek'te yaşanan trajedi, henüz, hepimizin hafızalarında tazeliğini muhafaza etmektedir. Bu trajedinin, Batı güvenlik kurumlarınca ancak gecikmeli olarak alınabilen askerî müdahale kararıyla durduralabildiği de hepimizin malumlarıdır.

Bosna'da savaşın izlerinin yeni yeni silinmeye başladığı bir dönemde, bölgedeki barış ve istikrar, bir kez daha, aynı sebeple, çok ciddî tehdit altına girmiş durumdadır. Yugoslavya Federal Cumhuriyeti yönetimi, tırmanan olayların ve kan dökülmesinin barışçı yollarla durdurulmasına imkân tanıyacak ciddî girişimlerde bulunmamıştır. Böylece, Kosovalı silahlı Arnavutların da eylemleriyle, şiddet hareketleri aşırı boyutlara ulaşmıştır. Bugüne kadar, çatışmalar neticesinde 800 kişinin hayatını kaybettiği bildirilmektedir.

Yugoslavya Federal Cumhuriyeti yönetimi, gerek Birleşmiş Milletlerin ve NATO'nun gerek Avrupa Birliği ve Temas Grubunun aldığı kararların hemen öncesinde veya ertesinde, çeşitli açıklamalar yaparak, Batıyı oyalama ve bu kurumların yaptırımda bulunma kararını erteleme taktiğine başvurmuş ve bunda da başarılı olmuştur. Ancak, artık uluslararası kamuoyunun sabrı taşma noktasına gelmiş ve Bosna'daki trajedinin tekrarlanmaması için NATO'nun askerî müdahalede bulunması çalışmalarının son aşamasına gelinmiştir.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Türkiye'nin, daha Bosna-Hersek trajedisi yaşanırken "bu olayların sadece Bosna'yla sınırlı kalmayacağı ve sonunun Kosova ve Sancak'ı da içine alacak bir paket halinde ele alınması halinde, bölgede yeniden çatışmaların patlak vermesinin kaçınılmaz olacağı" şeklinde, Batı dünyasını uyarmış olduğu hatırlanacaktır. Ancak, o dönemde öncelik Bosna savaşının durdurulmasına verilmiş ve bu çerçevede Dayton Barış Anlaşmasıyla, bu ülkeye barış ortamının getirilmesi sağlanmıştır.

Türkiye'nin, bu açıdan ne kadar haklı olduğu, Kosova olaylarının patlak vermesiyle ortaya çıkmış bulunmaktadır. Hükümetimiz, Kosova'daki olayların tırmanışa geçmesiyle birlikte, gerek bir bölge ülkesi gerek Yüce Atatürk'ün "yurtta sulh, cihanda sulh" felsefesini kendisine şiar edinmiş bir ülke olarak Kosova'daki olayların bir an evvel barışçı yollarla çözülmesi için büyük bir gayret içine girmiştir.

Hükümetimiz, bu bağlamda, öncelikle, bölgede kan dökülmesine derhal son verilmesi ve soruna Yugoslavya Federal Cumhuriyetinin toprak bütünlüğü içinde ve önkoşulsuz müzakerelerle çözüm bulunması çağrısında bulunmuş; müzakerelerde, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti makamları ve Kosovalı Arnavutların yanı sıra, ulusal Türk azınlığı ve Kosova'daki öteki etnik grup temsilcilerinin katılmaları, ulusal Türk azınlığı ve diğer etnik grupların meşru haklarını da garanti altına alacak ve demokratik çoğulcu ve katılımcı bir yönetime yol açacak biçimde çözüm bulunması hususları üzerinde hassasiyetle durmuştur.

Hükümetimiz, ayrıca, uluslararası toplumun Kosova konusunda daha aktif bir tutum benimsemesini, bu arada gösterilecek diplomatik çabalarda bölge ülkelerinin endişelerinin ve girişimlerinin de dikkate alınması ve temas grubuyla bölge ülkelerinin çabaları arasında eşgüdüm sağlanmasını ısrarla savunmuştur.

Çatışmaların başladığı ilk haftalar içinde, mart ayının başında, dışişleri bakanı düzeyinde Belgrad'da resmî bir ziyaret gerçekleştirilerek, Sayın Cumhurbaşkanımızın özel mesajıyla Türkiye'nin kaygıları ve önerileri Yugoslavya Federal Cumhuriyet Cumhurbaşkanı Miloseviç'e ilk elden iletilmiştir.

17 Mart 1998 günü, Yüce Meclisimizde, Kosova konusuyla ilgili olarak bir genel görüşme yapılmış ve sonucunda bir açıklama yayımlanmıştır.

Diğer taraftan, bu yıl dönem başkanlığını yaptığımız Güneydoğu Avrupa Ülkeleri İşbirliği Süreci içerisinde etkin bir çaba harcanmış ve bölge ülkelerinin bu konuya daha aktif olarak eğilmesi teşvik edilmiştir.

Bu çerçevede, İstanbul'da, haziran ayında yapılan Güneydoğu Avrupa Ülkeleri Dışişleri Bakanları Toplantısı, Kosova'nın kendi iç sorunu olduğunu, bu nedenle, uluslararası formlarda görüşülmeyeceğini savunan Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Dışişleri Bakanının da katılımıyla, Kosova sorununun ayrıntılı olarak tartışıldığı ilk uluslararası toplantı olma özelliğini almıştır.

Sayın Cumhurbaşkanımız, Arnavutluk'a yaptığı ziyaret sonrasında, başta Miloseviç olmak üzere, bazı bölge ülkeleri ile Temas Grubu ülkeleri cumhurbaşkanlarına birer mektup göndererek, akan kanın derhal durdurulması ve sorunun çözümü için süratle müzakere sürecinin başlatılması çağrısında bulunmuştur.

Bu arada, Dışişleri Bakanlığımızca, bölge ülkeleri dışişleri bakanlarına birer mektup gönderilmiş, Kosova'dan kaçan mültecilere yardım yapılmasının önemi vurgulanmış ve bölgeye yönelik insanî yardımların eşgüdüm içinde yapılmasının yararına değinilmiştir. Büyük boyutlara ulaşan mülteci sorunu, Miloseviç tarafından öne sürüle, sorunun Yugoslavya Federal Cumhuriyetinin içişlerini ilgilendirdiği iddiasının kabul edilemez olduğunu; zira, bu insancıl sorunun, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti sınırları dışına taştığını ortaya koymuştur. Özellikle kış aylarına girmekte olduğumuz bu dönemde, anılan mülteci, yerlerinden edilmiş kişilerin, öncelikle evlerine dönmeleri; ayrıca, ihtiyaç sahiplerine de süratle insanî yardımda bulunulması büyük önem taşımaktadır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; tarihî ve kültürel bağlarla bağlı bulunduğumuz Kosova'da yaşayan yaklaşık 60 bin soydaşımızın varlığı da, bu bölgeyi bizim için ayrı bir duyarlık konusu haline getirmiştir. Daha önce arz ettiğimiz gibi, 1974 Anayasasıyla ulusal azınlık statüsünü alan soydaşlarımızın esenlik ve bekasına büyük önem vermekte, onların meşru haklarını güvence altına alan, çoğulcu ve katılımcı bir demokratik rejimle yönetilmelerini beklemekteyiz.

Dışişleri Bakanlığımızca, Kosova'daki ulusal Türk azınlığıyla yakından ilgilenilmekte, olaylar sırasında onlara mutedil olmaları ve şiddet hareketlerine karışmamaları tavsiye edilmektedir. Belgrat Büyükelçimiz ve personeli, soydaşlarımızı sık sık ziyaret etmektedir. Ayrıca, soydaşlarımızın ileri gelen temsilcileriyle gerek bölgede gerek Türkiye'de temaslarımız sürdürülmektedir.

Diğer taraftan, Sayın Cumhurbaşkanımızın geçtiğimiz hafta gerçekleştirdiği Makedonya ziyareti sırasında yayınlanan Kosova'ya ilişkin ortak açıklama, ülkemizin üzerinde hassasiyetle durduğu görüşlerin de yansıtıldığı bir belge olmuştur. Soydaşlarımızın haklarının her fırsatta savunucusu ve takipçisi olmaya devam edilecektir.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Türkiye'nin yukarıda özetlediğim bu çabalarının yanı sıra, Batı dünyası da, çatışmaların durdurulması için yoğun bir çaba içine girmiştir; Amerika Birleşik Devletleri, önce özel temsilci Holbrooke, daha sonra da Büyükelçi Hill aracılığıyla bölgede uyguladığı mekik diplomasisiyle, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti makamlarıyla Kosovalılar ile Arnavutları görüşme masasına oturtmaya çalışmış; ancak, bunda başarı sağlanamayınca, bu kez dolaylı görüşme yöntemini uygulamaya başlamış ve eylül ayı başında Kosova'da selfgovernment'in ve demokratik kurumların kurulması ve bu uygulamanın üç beş yıl içinde gözden geçirilerek gerekiyorsa ilave önlemler alınması konusunda taraflar arasında ortak bir zemin sağlamaya muvaffak olmuş; ancak, bu gelişme de çatışmaların durmasını engelleyememiştir.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin mart ayında aldığı 1160 sayılı kararda Yugoslavya Federal Cumhuriyetine silah ambargosu konulmuş, eylül ayındaki 1199 sayılı kararda ise Birleşmiş Milletler Şartının 7 nci bölümü çerçevesinde çatışmaların derhal durdurulması istenmiş, bu doğrultuda gerekli tedbirlerin alınmaması halinde, bölgede barış ve istikrarın korunması veya yeniden tesisi için daha ilave önlemler alınabileceği vurgulanmıştır.

Temas Grubunun kararları doğrultusunda, Avrupa Birliğinde hem Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ve hem de Sırbistan'a yeni yatırımlar durdurulmuş ve Yugoslav Havayollarına da uçuş yasağı getirilmiştir.

Kosova'da gerginliğin tırmanması NATO'yu da harekete geçirmiş, Türklerin de girişimiyle, sorunun çözümüne NATO'nun nasıl katkıda bulunabileceği hususunu görüşmeye başlamıştır. İttifakın alabileceği önlemlerin çerçevesi Lüksemburg Bakanlar Konseyi toplantısı ile Brüksel Savunma Bakanları Toplantısında ortaya çıkmış, askerî makamlar, hava harekâtı dahil tüm harekât seçeneklerini içerecek çalışmalar yapmakla görevlendirilmiştir.

Bu çerçevede, NATO askerî makamları değişik önlemleri içeren öneriler hazırlamışlardır. Bu önlemler çerçevesinde, önce, 15 Haziran günü Arnavutluk ve Makedonya'da olmak üzere "Kararlı Şahin" adlı ve 4 adet F-16 savaş uçağımızın da katıldığı bir NATO hava tatbikatı yapılmış, ağustos ayı içinde de 11 üye ülkeyle -Arnavutluk, Romanya Federasyonu ve Litvanya'nın katılımıyla- Arnavutluk'ta bir askerî tatbikat düzenlenmiştir. Türkiye, anılan tatbikata da katkıda bulunmuştur.

Tüm bu çabalara ve alınan tedbirlere karşın, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Güvenlik Güçleri ve Silahlı Kuvvetleri, bölgeden çekilmek yerine, aşırı güç kullanımını sürdürmüştür. Bölgeden gelen ve hepimizi endişeye sevk eden katliam haberleri de, yine Yugoslavya Federal Cumhuriyetinin diplomatik yöntemlerle ikna edilmesinin şu ana kadar mümkün olmadığını göstermiştir.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 23 Eylül tarihli ve 1199 sayılı kararının hemen ertesinde, NATO Konseyi, 24 Eylül günü Kosova'da düzenlenebilecek sınırlı ve aşamalı hava harekâtına ilişkin kuvvet teşkiline yönelik hareket ikazını, 1 Ekim günü de müttefiklerden somut kuvvet taahhüdünde bulunma talebine ilişkin hareket talebini yayımlamıştır. Böylece, NATO, bir harekâta başlayabilmek için gerekli üç safhadan ikisini tamamlamış bulunmaktadır. Harekât talebi kararıyla, en kısa zamanda üye ülkelere başvurarak, kuvvet tahsisi konusunda somut taahhütlerini bildirmelerini istemesi beklenmektedir.

NATO'nun bir operasyona başlayabilmesi için alınacak kararlar sürecinde son adımı, harekât emri oluşturmaktadır. Bu karar alındığında ise, harekâtın 48 saat içinde başlayabileceği NATO Askerî Komite Başkanı tarafından açıklanmıştır.

Bu çerçevede, Yüce Meclisimizin bugünkü toplantısı, Silahlı Kuvvetlerimizin gerektiğinde yurtdışına gönderilebilmesi doğrultusunda Hükümetimize gerekli iznin verilmesini sağlayacak tarihî bir toplantı olmaktadır.

Kosova bunalımının bu haliyle sürdürülmesi durumunda, bölgedeki istikrarsızlık yayılabilecek ve tüm Avrupa'yı tehdit eder bir mahiyet kazanabilecektir. Bosna-Hersek'te yaşanan insanlık dramının benzerinin Kosova'da yaşanmasını istemiyoruz. Uluslararası toplum da, kendisini bu konuda harekete geçmek zorunda hissetmektedir.

Türkiye'yi de yakından ilgilendiren bu sorunun çözümünde, üyesi olduğumuz NATO'nun ilkeleri çerçevesinde ve müttefiklerimizle birlikte hareket etmenin gerekli olduğunu düşünüyoruz. Uyuşmazlığın diplomatik yollardan çözümü mümkün olmadığı takdirde, barışçı çözüm yollarının kuvvet kullanım tehdidiyle güçlendirilmesi ve gerektiğinde kuvvet kullanımına gidilmesi zorunlu hale gelmiştir. Hükümetimiz, Kosova sorununun ivedilikle çözümünü istemekte ve bunun için, ancak gerektiği takdirde ve sağlam bir hukukî temele dayanan askerî müdahale seçeneğinin de kullanılabileceğini düşünmektedir.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; bu izahatım ışığında ve Anayasamızın 92 nci maddesi uyarınca, Kosova sorununun çözümü doğrultusunda, Kuzey Atlantik İttifakının müşterek güç oluşturulması kararını alması halinde, lüzum, hudut, şümul ve zamanının Hükümetimizce takdir ve tespit edilmek kaydıyla, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurtdışına gönderilmesi hususunda Hükümetimize izin verilmesi hususunu Yüce Meclisimizin takdir ve tensiplerine sunar; saygılar sunarım. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bakan.

Şimdi, tezkere üzerinde söz alan sayın milletvekillerinin isimlerini okuyorum:

Grupları adına;

İrfan Demiralp (Samsun) Anavatan Partisi

Erdal Kesebir (Edirne) Demokrat Türkiye Partisi

Ali Dinçer (Ankara) Cumhuriyet Halk Partisi

Şahısları adına;

Muhsin Yazıcıoğlu (Sıvas)

Anavatan Partisi Grubu adına, Sayın İrfan Demiralp; buyurun. (ANAP sıralarından alkışlar)

ANAP GRUBU ADINA İRFAN DEMİRALP (Samsun) – Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; Türkiye'nin, Kosova kriziyle ilgili olarak, NATO tarafından alınabilecek önlemler çerçevesinde, ittfak üyesi ülkelerce oluşturulabilecek çokuluslu müşterek güce katılmak üzere Hükümete yetki verilmesine ilişkin tezkere üzerinde, Anavatan Partisi Grubunun görüşlerini açıklamak üzere söz aldım; Yüce Heyetinizi saygılarımla selamlıyorum.

17 Mart 1998 günü konuyla ilgili olarak yapmış olduğumuz görüşmelerden bugüne kadar geçen altı ayı aşkın süre içerisinde, Kosova'da çok önemli gelişmeler olmuştur. Her şeyden önce, Kosova, dünyada en çok konuşulan çatışma alanlarından birisi durumuna gelmiştir. Uluslararası toplum, bölgedeki etnik düşmanlıkların tarihi hakkında daha çok bilgi edinmiştir. Ayrıca, bazı ülkelerin, konuyu, Müslüman ve Türklerin Avrupa'dan kovulması gibi sapık bir düşünceye dayandırmaya çalışmakta oldukları da tüm dünya kamuoyunun gözleri önüne serilmiştir. Herkesçe kabul edilen bir diğer gerçek de, Kosova'daki gelişmelerin bugün gelmiş olduğu noktada tutulamayacağıdır.

Sayın milletvekilleri, 1 Ocak 1998 tarihindeki resme baktığımızda, hemen hemen sadece, halkın, uzun süredir devam eden ve bağımsız Kosova olmayı hedefleyen siyasî isteklerini görüyoruz. Bugün ise, geçen kısa süreye rağmen, olayların çok hızlı geliştiğini ve Sırpların, etnik temizlik amacına yönelik çalışmalarını olabildiğince çabuk tamamlamaya çalıştıklarını görüyoruz. Gelinen noktada, hayatlarını kaybeden ve yaralanan binlerce insanın yanında, yüzbinlerce insanın da evlerini ve yurtlarını terk etmek zorunda kalmış olduklarını görüyoruz.

1998 Şubat Drenica sıkıyönetiminden sonra, Kosova'da etnik temizlik yapılmakta olduğu gerçeği tüm dünya tarafından kabul edilmeye başlanmıştır. Bu gerçeğin kabulüyle, uluslararası toplumun çok hızlı bir şekilde ve daha fazla güç kullanarak olayları önlemesi gerektiği gerçeği ortaya çıkmıştır. Ancak, bu ilkbahardan itibaren, Sırp güçleri, taktiklerini biraz daha çeşitlendirerek, menkul ve gayrimenkul mallar üzerine saldırılar yönelterek, her şeyi yakıp yıkmaya başlamışlardır. Yerlerini yurtlarını terk edip canlarını kurtarmak için kaçan yüzbinlerce insanın evleri ocakları Sırp güçleri tarafından önce yağmalanmış, daha sonra da yıkılmış ve yakılmıştır. Sırp güçlerinin bunlarla da yetinmeyip, Kosova Kurtuluş Ordusu mensuplarının saklanmalarını önlüyoruz bahanesiyle, ağaçlık alanları, fidanlık alanları, fundalık alanları yakmış oldukları da, tarafsız uluslararası gözlemciler tarafından tespit edilmiştir.

1 Eylül 1998 tarihli Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserinin açıklamasına göre, 241 700 Kosovalı şu anda göçmen durumundadır. Bunların bir bölümü Karadağ'a, Bosna-Hersek'e, Arnavutluk'a, Makedonya'ya sığınmışlardır; bir bölümü de, halen Kosova toprakları içerisinde, yerlerinden yurtlarından edilmiş durumdadır. Yine aynı kaynağın raporuna göre, 15 bin ev tahrip edilerek oturulmaz hale getirilmiş, 50 bin insan Kosova içinde evsiz bırakılmıştır. Bu kıştan önce bu 50 bin insanın evlerine dönmeleri temin edilse dahi, bu yıl tarlalarındaki ürünü hasat edememiş olmaları ve bırakmış oldukları hayvansal varlıklarının ya ölmüş ya da çalınmış olması nedeniyle, önümüzdeki ilkbahardan önce kendilerine yetecek kadar bir yiyeceği temin etmeleri de mümkün görülmemektedir.

Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; Batı'nın tutumunun ve bu yıl haziran ve ağustos aylarında Arnavutluk'ta gerçekleştirilen NATO manevralarının Sırplar için ilk anda caydırıcı olabileceği düşünülmüştü; ancak, bu manevralar sonrasında -Sırpların uygulamakta oldukları soykırımın önlenmesinde yardımcı olmadığı gibi- Sırpların uyguladıkları şiddetin hızı ve dozu da artmıştır.

Bazı NATO yetkililerinin, zaman zaman, özel sohbetlerinde, mevcut durumun müdahale için yeterli olmadığı şeklinde görüşler ifade ettikleri söylentilerinin doğru olamayacağını düşünüyoruz. Ancak, NATO'nun bölgeye müdahalesini gerektiren nedenler, Kosova'daki mevcut durumdan da ibaret değildir. Mart 1998'de burada konuyla ilgili olarak yapılan genel görüşmede ifade ettiğim gibi, bölge, fitili ateşlenmeye hazır bir bomba durumundadır. Sırbistan ve Karadağ'dan oluşan yeni Yugoslavya Federe Devleti tekrar dağılma süreci içine girmiştir. Karadağ Cumhuriyeti, Miloseviç'in uygulamalarından rahatsızlık duyduğunu her fırsatta dünya kamuoyuna ifade etmiş ve Miloseviç'in Yugoslavya Federe Devleti içerisinde sadece Sırbistan'la yetkilerinin sınırlanması gerektiğini dünya kamuoyuna ifade etmiştir.

Sayın milletvekilleri, burada üzerinde önemle durmak istediğim bir diğer konu da, Kosova'da bulunan ve sayıları 100 bin civarında olan Türk azınlığıdır. Bu Türk azınlığı -üzülerek ifade ediyorum- uluslararası kamuoyunda hemen hemen hiç konuşulmamaktadır ve bu azınlık, Kosova sınırları içerisinde Sırplarla Arnavutlar arasında sıkışıp kalmıştır. Hiçbirinin tarafında görünmek istemiyorlar ve bu nedenle de, tüm çatışmalarda her iki tarafın da şiddetine maruz kalıyorlar. Önümüzdeki zaman içerisinde Kosova konusunun uluslararası arenada, Birleşmiş Milletler zemininde görüşmeleri esnasında, Kosova'daki Türk azınlığın statüsünün de önemle ele alınması gerektiği inancındayım.

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan NATO'nun Kosova'ya askerî müdahalesinin siyasî zeminini hazırlayacak rapor üzerindeki çalışmalarını tamamlamıştır. Rapora göre, Kosova'da çatışmalar devam etmektedir. Yugoslavya Federal Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin, Kosova'dan askerî güçlerini çekmesi ve ateşkes ilan etmesi kararlarına halen direnmektedir.

15 üyeli Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin Rusya ve Çin dışındaki tüm üyeleri, NATO'nun askerî müdahalesini onaylamaktadır.

Esasen, müdahalenin, hem siyasî hem de hukukî zemini çoktan hazırdır, daha fazla zaman kaybedilmemelidir. Daha fazla zaman kaybedilmesi, daha fazla kan dökülmesini, daha fazla insanın kış öncesi acı çekmesini ortaya çıkaracaktır.

Bu nedenle, Türkiye'nin müdahaleyi gerçekleştirecek çokuluslu müşterek güce katılması, her anlamda doğru bir yaklaşımdır. Olumlu oy vereceğimizi ifade ediyor; Yüce Heyeti saygılarımla selamlıyorum. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Demiralp.

Demokrat Türkiye Partisi Grubu adına, Sayın Erdal Kesebir; buyurun. (DTP sıralarından alkışlar)

DTP GRUBU ADINA ERDAL KESEBİR (Edirne) – Sayın Başkan, Yüce Meclisin değerli milletvekilleri; Kosova kriziyle ilgili olarak oluşturulabilecek çokuluslu ortak güce katılmak üzere Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurtdışına gönderilmesine Anayasanın 92 nci maddesine göre izin verilmesine dair Başbakanlık tezkeresi üzerinde, Demokrat Türkiye Partisi adına görüşlerimizi arz etmek için huzurunuzdayım; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli arkadaşlarım, bilindiği üzere, Kosova, Balkan Savaşlarına kadar Arnavutluk topraklarının bir parçasıydı; İkinci Dünya Savaşından önce, Hırvatistan, Slovenya ve Sırbistan Krallığı döneminde olsun, Versailles (Versay) Antlaşması döneminde olsun, Sırplar tarafından sürekli baskı altında tutulmuş bir bölgeydi. İkinci Dünya Savaşı sürerken, 1943'te, Buyan'da yapılan Birinci Ulusal Kurtuluş Konferansında Kosova halkının kendi kaderini tayin hakkı kabul edilmişti. İngiltere de bu konferansa garantör devlet olarak katılmıştı. Prizren'de 1945'te yapılan toplantıda, Kosova büyük bir baskı altında tutulup, Yugoslavya'ya katılmaya zorlandı; birleşmeye karşı gelen delegeler yok edildi. 1946'da Kosova'nın sınırları tanındı. Diğer toplumlar gibi eşit olmayı isteyen Arnavutlar sürekli baskı altında tutulup, göçe zorlandılar. Rankoviç döneminde 250 bin Arnavut Türkiye'ye göç etti. Bunu, 1968 ve 1974 göçleri takip etti.

Bosna faciasının bir numaralı faili olduğu halde savaş suçlusu olarak yargılanmamış, aksine Cumhurbaşkanı olmuş Miloseviç, Batı'nın bu gevşekliğinden cesaret alarak şimdi de Kosova'da katliam yapmaktadır.

Birleşmiş Milletler yetkilileri, sefil koşullar altında yaşayan göçmenlerin çok zor durumda olduğunu, her an büyük çaplı açlık ve hastalık felaketinin patlak verebileceğini şu an bildiriyorlar. Batı ise, maalesef, Bosna'da olduğu gibi, bu trajedi karşısında da seyirci kalıyordu.

Amerika Birleşik Devletlerinden eski senatör ve 1996 başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Partinin adayı Bob Dole, Kosova'ya yaptığı gezi sonrası, International Herald Tribune'de çıkan yazısında "Kosova'ya gitmeden önce, televizyonlarda Kosova Halkının çektiği acılara ilişkin çarpıcı görüntüler seyretmiştim; ama, gittiğimde, toplumdaki sefalet ve yıkımın televizyonlarda yansıtılanlardan çok daha geniş boyutlu olduğunu gördüm. Batı, yine, Bosna'da olduğu gibi, Miloseviç'e şirin görünmeye, onun işbirliğini sağlamaya çalışıyor. İnsanî yardım programları hazırlanıyor. Oysa, Kosava'da sorun, insanî değil, siyasaldır. Kosova'da sivillere karşı bir savaş yürütülüyor; bunun sorumlusu da Miloseviç'tir" diyordu.

İngiltere Dışişleri Bakanı Robin Cook "öldürülenlerin çoğu kadın ve çocuk. Bu, savaş değil, tam anlamıyla cinayettir" sözleriyle, katliamı ilan ediyordu.

Türkiye ise, maalesef, Bosna'da olduğu gibi Kosova'da da Batı'nın ağzına bakıyor; Yugoslavya'nın toprak bütünlüğünü korumayı ve 1989'daki Kosova'nın özerklik haklarını tekrar geri almayı, dışpolitikasının temel unsuru olarak görüyordu.

Biz, Demokrat Türkiye Partisi olarak, Kosova'ya asker gönderilmesini içeren Başbakanlık tezkeresini destekliyoruz; ayrıca, Türkiye'nin daha aktif olarak, öncelikle çatışmaların durdurulması için sesini yükseltmesini, bugüne kadar denenen barışçı yolların dışında, işi zamana da bırakmadan, NATO'daki müttefiklerini ikna ederek, Sırplara karşı hava harekâtı düzenlenmesinin sağlanmasını istiyoruz.

Endişemiz odur ki, müdahale kısa bir süre içerisinde yapılamazsa, Bosna'da olduğu gibi binlerce insanın öldürülmesine seyirci kalabiliriz.

Sözlerime, gazeteci Hasan Cemal'in 2 Ağustos 1998'te Sabah Gazetesinde yazdığı, Saraybosnalı 12 yaşındaki bir çocuğun günlüğündeki notlarla son vermek istiyorum.

Benim için politikanın anlamı şu: Sırplar, Hırvatlar ve Müslümanlar_ Hepsi de insan. Hepsi aynı. Hepsinin konuşmak için ağzı, yürümek için bacağı ve bir tane kafası var; ama, şimdi onları ille de birbirinden farklı kılmaya çalışıyorlar. Arkadaşlarım, akrabalarım arasında Sırplar, Hırvatlar, Müslümanlar var. Çok karışık bir grubuz. Ben, hiçbir zaman ayırım nedir diye düşünmedim. Politika karıştı işe_

Politika neden bizi birbirimizden ayırmak istiyor. Biz küçükler kesinlikle savaş çıkarmazdık; ama, şimdi, biz küçükler acı çekiyoruz, aç kalıyoruz. Güneşe artık sevinemiyoruz. Çocukluğumuzu yaşayamıyoruz. O yüzden ağlıyoruz!"

Tarih hiçbir zaman katliamı haklı kılmaz. Saraybosnalı çocuğun çığlığını Bosna'dakiler geç duymuşlardı; hiç olmazsa, Kosova'dakiler çabuk duyarlar.

Yüce Meclise saygılarımı sunuyorum. (Alkışlar)

Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adına, Sayın Ali Dinçer; buyurun. (Alkışlar)

CHP GRUBU ADINA ALİ DİNÇER (Ankara) – Sayın Başkan, Türkiye Büyük Millet Meclisinin değerli üyeleri; Kosova kriziyle ilgili olarak oluşturulabilecek çokuluslu müşterek güce katılmak üzere Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurtdışına gönderilmesine Anayasanın 92 nci maddesine göre izin verilmesine dair Başbakanlık tezkeresi üzerinde, Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adına konuşmak üzere karşınızdayım.

Öncelikle, Kosova'da çok soylu bir uğraş veren Kosovalı kardeşlerimizin bu yılın mart ayından bu yana verdikleri bine yakın şehidin anıları önünde saygıyla eğilmek istiyorum.

Değerli milletvekilleri, konuyu, önce, genel anlamda ele almak istiyorum. Daha sonra, insanî boyutuyla neler yapılabileceğiyle ilgili analizleri bilgilerinize sunmak istiyorum.

Kosova olayı, aslında, çok yakın geçmişte Bosna'da yaşadığımız trajediden çok daha ağır bir trajedi ve modern Avrupa için, çağdaş, demokrat Avrupa için çok daha koyu bir yüzkarası; çünkü, Kosova'da, hemen hemen, çok kısa bir süre önce Bosna'da olanlar tekrar ediliyor. Sırp vahşeti, Kosova'da, Bosna'da olduğu gibi kan döküyor ve bu, Avrupa'nın göbeğinde oluyor; bütün dünyaya, demokrasiyle ilgili, insan haklarıyla ilgili evrensel değerleri armağan eden Avrupa'nın gözünün önünde oluyor.

Kosovalı kardeşlerimiz, on yıla yakın bir süredir, belki de dünya tarihinde ilk defa, silahsız bir ulusal mücadele verdiler; her türlü baskıya dayandılar, her türlü zulme göğüs gerdiler; ama, aralarında dayanışmayı hiç yitirmediler; olağanüstü bir dayanışmayla, İbrahim Rugova'nın liderliğinde, barışçı, silah kullanılmayan bir mücadeleyi bu yılın mart ayına kadar getirdiler. Bıçak kemiğe dayandı, mart ayında silahlı mücadele başladı. Bunu fırsat bilen Sırp güçleri, Kosova'da, bütün Avrupa'yı utandırması gereken katliama, etnik temizleme faaliyetlerine başladılar.

Kosova'da olanlar, aslında yeni değil. Kosovalılar, yıllardır, defalarca Sırp saldırılarıyla karşılaştılar. Kosova iki defa, üç defa boşaltıldı; o nedenle de, Kosovalıların önemli ölçüde göç ettiği ülkemizde belki şu anda Kosova'da yaşayanlardan daha fazla Kosova kökenli yurttaşımız var; ama, buna rağmen, özellikle yüksek doğum oranıyla, Kosova, yine de 2 milyon 300 bin nüfuslu, ağırlığı Kosovalı kardeşlerimizden oluşan, yüzde 90'ı Arnavut olan bir toprak olarak bugüne gelebildi.

Kosova'da işlenen insanlık suçları, insanları yerlerinden yurtlarından ediyor. Avrupa Konseyinde hazırlanan bir rapora göre, daha 1996'da, Kosova'dan baskılardan dolayı kaçanların, Avrupa ülkelerine sığınanların sayısı 340 bin olarak tespit edilmiş. Çeşitli Avrupa ülkelerinde, 340 bin Kosovalı sığınmacı var; uluslararası yardım kuruluşlarının yerinde yaptığı tespitlere göre, bazı kuruluşlar 300 bin, bazı kuruluşlar 600 bin diyor. Yani, 300 bin ilâ 600 bin arasında Kosovalı yerinden yurdundan olmuş. Bunların arasında en zor durumda olanlar, dağlarda, ormanlarda, derme çatma çadırlarda yaşayan onbinlerce Kosovalı; diğerleri, aile dayanışması, akraba dayanışması, hemşeri dayanışmasıyla başka yerlere sığınmışlar. Örneğin, Prizren'e yakın, çoğunluğu Türkçe konuşan Mamuşa Kasabasının orijinal nüfusu 5 bin iken, şu anda, Mamuşa Kasabasında 30 bin insan yaşıyor. Diğer yerlere göre oldukça güvenlikli bir kasaba olan Mamuşa'da, herkes, evinde, yerinden yurdundan olmuş dört beş Kosovalı aileyi misafir ediyor.

Makedonya, Yugoslavya'daki Sancak bölgesi, Karadağ, Arnavutluk gibi bazı ülkeler zaten zor durumda. Düşünün, zaten Arnavutluk'ta kişi başına düşen gelir 300-500 doları geçmiyor. Böylesine zor durumda olan bir ülke çorbasını paylaşıyor, on binlerce sığınmacıyı ağırlıyor.

Uluslararası yardım kuruluşlarının Kosovada'ki çalışmaları, Sırp güvenlik güçleri tarafından önemli ölçüde engelleniyor; yardım konvoyları, yardım kuruluşlarının görevlileri saldırıya uğruyor, yardım malzemeleri talan ediliyor, yardım kuruluşlarının özverili görevlileri öldürülüyor. Bu bakımdan, Kosova'daki durum Bosna-Hersek'e göre daha da vahim. Bosna-Hersek'te, hiç olmazsa Birleşmiş Milletler Barış Gücü vardı; bu güç, yardım konvoylarına eskortluk ederek görevlileri kolluyordu ve yardımın mümkün olduğu kadar yerine ulaşabilmesi için yardımcı oluyordu; Kosova'da bu da yok.

Kosova'da çokuluslu müşterek güce, Türkiye Cumhuriyetinin katkıda bulunmasıyla ilgili Başbakanlık tezkeresine, Cumhuriyet Halk Partisi olarak olumlu oy vereceğiz, destek vereceğiz; ama, bir kez daha vurgulamak istiyoruz, Kosova'da bulunabilecek olan barışçı bir politik çözüm, Kosova'da yaşayan tüm toplumsal grupları içermeli. Arnavutlarıyla, Türkleriyle, Sırplarıyla, Hıristiyan, Müslüman ve Romanlarıyla, Kosova'da bulunan diğer tüm grupların katılımıyla bir barışçı politik çözümün Kosova'da sağlanması önplanda tutulmalı. Bu bir süreç... İnşallah, Kosova'da, barışçı çözüm bulmakla ilgili diyalog ortamı oluşacaktır. Daha sonra, Kosova'da yaşayanların tümünün katılımıyla ortaya gelecek olan bu sürece, biz, ancak destek olmak durumundayız. Politik çözümün şu yönde olması gerektiği, bu yönde olması gerektiği yönünde açık beyanlarda bulunmamız doğru değildir. Güç dengeleri, tartışma süreci neyi gösterecektir, taraflar birbiriyle tartışarak hangi çözümü bulacaklardır, o, onların işi. Bizim, ucu önemli ölçüde açık bırakılacak olan bir politik çözüm sürecine "barışçı yöntemlerle bir çözüm süreci yaşanmalıdır" diye katkıda bulunmamız gereklidir. Onun ötesindeki kararı, o bölgede yaşayan, o bölgenin insanları vereceklerdir.

Değerli arkadaşlarım, Kosova ile ilgili Türkiye Cumhuriyetinin dışpolitikasında, diplomatik çalışmalarında biraz önce söylediğim inceliğe pek dikkat edilmiyor. Bu nedenden dolayı da Kosovalı kardeşlerimizin rahatsızlık duyduğunu biliyoruz. Bunu eğer düzeltip, daha gerçekçi bir şekilde bir çerçeveye oturtabilirsek, onlarla birlikte dayanışma içinde vereceğimiz mücadele daha başarılı sonuçlara ulaşacaktır ve ileride, Avrupa'nın göbeğinde, Bosna-Hersek'te olduğu gibi, kardeşlerimizin barış içinde yaşadığı Avrupaî bir yapılanma söz konusu olacaktır.

Kosova'ya sadece bugünkü sorunlarıyla yaklaşmamamız gerekiyor. Kosova'da, şu anda, salt güvenliği sağlamak için son derece sert tedbirler alan Sırp güçlerinin yıktığı, yaktığı evlerin sayısı onbini geçiyor. Kosova'nın yıkılan altyapısının onarılması, Bosna-Hersek'te olduğu gibi, yine Türkiye'nin aktif olarak görev alması gereken bir alan. Nasıl, biz, şimdi, savaş sırasında yıkılan köprüleri, kamu binalarını restore etmede, yeniden yapmada Bosna-Hersek'e yardımcı oluyorsak, şimdiden hazırlıklarımızı yapıp, Kosova'da da yıkılan, yakılan evlerin, kamu binalarının, altyapıların restorasyonuyla, yeniden yapılmasıyla ilgili plan hazırlamak durumundayız. Kosova'ya bu konuda en güçlü desteği vermek için şimdiden hazırlık yapmak durumundayız. Sadece bugünü değil, yarını da düşünerek, Kosova'ya kucak açmak, Kosova'ya yardımcı olmak öncelikle Türkiye Cumhuriyetinin görevidir.

Başbakanlık tezkeresine Cumhuriyet Halk Partisi adına olumlu oy vereceğimizi tekrar belirtir, Türkiye Büyük Millet Meclisinin değerli üyelerini saygıyla selamlarım. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Dinçer.

Şimdi, Doğru Yol Partisi adına, Sayın Mehmet Ağar; buyurun. (DYP sıralarından alkışlar)

DYP GRUBU ADINA MEHMET AĞAR (Elazığ) – Teşekkür ediyorum Sayın Başkan.

Muhterem Başkanım, değerli milletvekilleri, büyük Türk Milleti; Kosova'da yaşanan insanlık dramını yeni baştan tekrar etmeye gerek olmadığını zannediyorum. Her gün televizyonlarda veya çeşitli yayın organlarında takip ettiğimiz manzaralar, âdeta kanıksanan bir trajik filme dönüştü. Sıkıntı veren nokta, meselenin kanıksanması ve alışılmış hale gelmesidir.

Kosova'da, elbette olan biten malumlarımız; ancak, konunun bir kez daha hatırlatılması anlamında söyleyeceğim, Osmanlı Padişahı I. Murat'ın Kosova topraklarına ilk ayak basışı, hepimizin bildiği gibi, 1389 yılıdır. Buradaki Sırbistan İmparatorluğunun yenilgisiyle toprakların Osmanlı İmparatorluğuna geçişi ve bu geçişten sonra onların tarihlerinde oluşturduğu birtakım mitolojilerin de var olduğunu biliyoruz. Bu mitolojiler, bugünün gündeminde, gerek aşırı Sırp milliyetçileri gerekse Ortodoks kiliseleri tarafından ciddî şekilde canlandırılmış ve bugünün Sırp topraklarında yaşayan insanların âdeta beyinlerine nakşedilmiştir ve dolayısıyla, bugünün şartlarında masum Müslüman halka saldırıların arkasında psikolojik anlamdaki bu beyin yıkamanın da var olduğu gerçeğini görmek gerekiyor.

Osmanlı İmparatorluğunun parçalanma sürecinde ortaya çıkan millî devletleri görüyoruz. Bunlardan Yunanistan 1829; Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan ve Romanya da 1878'de bizden ayrıldıklarında -ki, bu yılların Osmanlı İmparatorluğunun en güç dönemleri olduğunu hepimiz hatırlıyoruz- Berlin Konferansından evvel -ki, bu, önemli bir tarihî gerçek, hatırlamakta fayda var- Osmanlı İmparatorluğunun en zor günlerinde toplanan Prizren Birliği adlı konferansta, tüm Arnavutlar, Osmanlıya olan bağlılıklarını bütün kalbî hissiyatlarıyla teyit etmişler, ifade etmişler, millî birlik ve bütünlüklerini de bu İmparatorluğun sınırları içerisinde muhafaza edebilecekleri gerçeğinin şuurunda olduklarını göstermişlerdir. İhanetin kol gezdiği, ihanetin Osmanlı topraklarının her bir zerresinin altında var olduğu bu dönemde gösterilen bu sadakati de, bir kez daha kaydetmekte yarar vardır.

Kosova sorununun başlangıcını da, bu tarihsel perspektif içerisinde, Balkan Savaşları bitimine kadar götürebilmek mümkündür. Nüfusun büyük bir bölümü Arnavut olan Kosova ve Makedonya'nın bazı bölgelerinin, Çarlık Rusyası, Fransa, İngiltere tarafından desteklenen Sırp ordusunca bu dönemde ele geçirildiğini biliyoruz. Daha sonrasında 1919'da imzalanan Versailles (Versay) Antlaşmasıyla da, uluslararası sınırların teyidi, Arnavutluk sınırlarının da çizildiği bu dönemde, etnik dağılımdan ziyade uluslararası dengelerin gözetildiği de bir bilinen bir gerçektir.

1918'den beri devam eden Kosova'nın nüfus yapısını değiştirmeye yönelik gayretler üç başlığın altında toplanmakta; bunlar: Arnavutları Arnavutluk veya Türkiye'ye göç ettirmek, asimilasyon ve Slav kolonizasyonu. Birinci Dünya Savaşından sonra Sırbistan Başbakanı olan Nikola Pasiç'in enteresan bir sözünü ifade etmek istiyorum: "Arnavutların üçte birini öldür, üçte birini sür, gerisini asimile et" talimatı, âdeta, bugünün dünyasında da Sırplar tarafından uygulanan ve halen de realize edilen bir talimat halinde canlılığını muhafaza etmektedir.

Muhterem arkadaşlarım, Kosova'dan Türkiye'ye ilk resmî göçün İkinci Dünya Savaşı öncesinde gerçekleştiğine de dikkat etmemiz gerekir. 1938 yılında, Yugoslav ve Türk hükümetleri arasında, 40 bin Türk ailenin Kosova ve Makedonya'dan göçüne ilişkin anlaşma imzalandı. 1944'e kadar 200 bin kişinin daha göçünün öngörüldüğü bu anlaşma gereğince, Yugoslavya, her aile için, Türk Hükümetine, o zamanın değeriyle 500 Türk Lirası ödeyecekti; ancak, İkinci Dünya Savaşıyla birlikte, bu anlaşma, bu yönüyle uygulanamadı.

Ancak, olaya bu yönüyle bakıldığında, iyi bir tarihî değerlendirmenin yapılamadığı, o zaman için Balkanlarda gerçekten büyük stratejik öneme sahip Müslüman ve Türk azınlığın orada muhafaza edilmesinin gerekliliğine olan duyarsızlığa da dikkat etmek gerekir. 1955 ve 1956'daki ikinci bir göç dalgasıyla da, yine birçok insan oradan Türkiye'ye gelmek zorunda kaldı.

İşte, bu 1974 Anayasası, kurucu cumhuriyetlerin sahip olduğu hakların tamamını da Kosova'ya tanımıştı. Tito'nun ölümünden sonra Yugoslavya'daki artan etnik problemler, dinî, ekonomik, sosyal gerilimlerden, hiç şüphesiz, Kosova da payına düşeni aldı ve bugünkü Kosova sorunu, 1989'da anayasal hakların Sırbistan tarafından çiğnenmesiyle başladı. Buradaki bir tarihî tesadüf ve şuurlu bir harekete gene dikkat çekildiğinde, Birinci Kosova Meydan Muharebesinden tam 600 sene sonra, âdeta şuur altında yerleşmiş olan intikam duygularının ortaya çıkmasıyla birlikte, bir daha asla bu bölgelerde Türk ve Müslüman egemenliğinin veya varlığının kabul edilemeyeceğinin en yetkili ağızlar tarafından da çeşitli vesilerle ifade edildiğini görüyoruz.

Bilinen olayların tekrarını kısaca geçiyorum. 1990'da Kosova Cumhuriyeti Anayasasının açıklanmasıyla birlikte, İbrahim Rugova'nın seçimi; daha sonrasında, Sırpların geliştirdikleri sürekli şiddet politikaları, teröre dayalı baskılar ve cinayetlerin başlangıcı...

Sorunu, Sırbistan'ın iç meselesi olmaktan çıkaran Batı Temas Grubu, ne var ki, çözüm olarak, genişletilmiş özerklik önermektedir; yani, Kosova, Sırbistan'ın bir parçası olsun istenmektedir. Bu öneri, 1974 statüsünün dahi gerisindedir ve dolayısıyla, kabul edilemezliği de ortadadır. Kosova, Yeni Yugoslav Federasyonuna, Sırbistan ve Karadağ'ın yanında üçüncü cumhuriyet olarak katılmalıdır. Ayrıca, bu katılım, ayrılma hakkıyla da desteklenmelidir; yani, federasyon işlemediği takdirde, Kosova, bu hakkını kullanarak federasyondan ayrılabilmelidir. Bu formül, bugünkü konjontürde, gerçekleşmesi en mümkün olan ve tarafların üzerinde anlaşabilecekleri gerçekçi bir siyasî çözümdür diye düşünüyoruz.

NATO'nun askerî müdahalesinin tartışıldığı bugünlerde, siyasî çözümlerin, ancak bir askerî güçle desteklendiğinde netice alabileceği hepimizin malumudur. Dolayısıyla, bu Hükümet tezkeresiyle oluşturulacak böyle bir gücün içerisinde, kahraman Türk askerinin, Bosna'dan, Arnavutluk'tan sonra bir kez daha bu bölgelerde de yer alması, hiç şüphesiz ki, olayın, en azından psikolojik anlamda, oradaki bizim insanlarımıza, bizim dindaşlarımıza verilebilecek en güzel mesajıdır. Dolayısıyla, bunu -biraz evvel de ifade ettiğim gibi- Meclisimizin tümü gibi olumlu olarak karşılıyoruz ve bir an evvel de aktivite kazanmasını temenni ediyoruz.

Bu güç, ümit ve temenni ediyoruz ki, Sırbistan'ın terörist anlamdaki bu saldırılarını sona erdirecek ve buradaki kalıcı ve adil siyasî çözümün önünü açması yolunda ciddî bir fonksiyon ifa edecektir.

Bu mesele, elbette ki, uluslararası mahiyet kazanmıştır. Ancak, bu çerçeve içerisinde, Türkiye'nin, bu uluslararası çerçevenin belki de daha önünde hareket etme mecburiyeti vardır. Biz, dünyayla paralel hareket etme yönündeki diplomatik alışkanlıklarımızı, bir adım önde olmak suretiyle değiştirmemizin daha yararlı olacağını düşünüyoruz. Avrasya'yla ilgili meselelerde, geride kalan bir siyasî pozisyon içerisinde olabilmemizin diplomatik anlamda kabul edilebilir tarafı yoktur. Türkiye'nin, bütün mesaisini, bütün enerjisini -Meclisiyle, Hükümetiyle; hatta, geniş anlamda tüm kamuoyuyla- Balkanlar'dan-Kafkasya'ya, Ortaasya'ya, Asya içlerine ve Ortadoğu'nun tümünü kapsayan çerçeve üzerindeki bütün meselelere teksif etmek mecburiyeti vardır. Tarihin ve coğrafyanın bize yüklediği sorumluluğun, bundan başkasını kaldırabilmesi mümkün değildir.

Dün Bosna'da olanlar, bugün Kosova'da olanlar, Avrupa topraklarında, Türk ve Müslüman varlığının idamesine tahammül edilemediğinin çok net ve açık göstergesidir. Meseleyi ciddî bir tarih şuuru içerisinde değerlendirmek suretiyle, önemli ölçüde topyekûn bir birlik, beraberlik ve kavrayış beraberliği içerisinde hareket etmek mecburiyeti vardır. Türkiye'nin gerçek gündemi içerisinde var olması, mutlaka ve mutlaka, her dakika gündemin ön sıralarında olması lazım gelen meselelerden bir tanesidir.

Türkiye'de, bugün, bölgemiz çerçevesinde oluşan dışpolitika meseleleri, Türk kamuoyunun her zaman gündemindeki birincil meseleler olmalıdır ve bir kez daha tekraren söylüyorum ki, bu Meclis çatısı altında Hükümetin getireceği çeşitli takdim ve sonuçlarla, Türkiye Büyük Millet Meclisi, her ahval ve şart içerisinde, dışpolitika meselelerinin içerisinde olmalıdır.

Avrasya'da yoğunlaşan savaşlara baktığımız vakit, coğrafyada tarihî kökleri olan siyasî, dinî, etnik temelli çatışmalar yeni baştan gündemdedir. Bölgenin krize müsait bu yapısının ötesinde, enerji ve hammadde kaynaklarının burada yoğun biçimde olması, gözden ırak olmaması lazım gelen gerçeklerdir.

Üzülerek ifade etmek lazım ki, kendi dev potansiyelinin farkında olmayan bazı çevreler, Türkiye'nin ne ölçüde büyük ve dev bir ülke olabileceğinin, bu bölgenin kaderinde son derece önemli ve gerçekten büyük söz sahibi olacağının şuurunda olmayan bu çevreler, meselelere gerektiği ölçüler içerisinde önem vermemekte, nedenini pek de iyi anlayamadığımız şekilde, hâlâ, bu konuda boşvermişlik içerisinde olduğunu görüyoruz.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

MEHMET AĞAR (Devamla) – Hükümetin, bu konuda, askerî, politik anlamda alabileceği her türlü tedbir planlamasını da bu çerçeveler içerisinde düşünmesinin vazgeçilmez bir gereklilik oduğuna inanıyoruz. Türkiye, bu meselelere bigâne kalabilme hakkına sahip değildir; istese de istemese de bu meselelerin tam göbeğindedir; yönlendiren, meselelere çerçeveyi çizen ve dünya siyasî platformunda var olan ağırlığını misliyle koyan bir devlet olmak mecburiyeti vardır.

Biraz evvel sayın konuşmacılarımızın da ifade ettikleri gibi, kardeş Kosova Halkı, küçük boyutlarda değil, büyük boyutlarda her türlü yardımı bizden beklemektedir. Bu konuda da elden gelen gayretin gösterileceği ve herkesin üzerine düşen hizmeti bu Meclis çatısı altında yerine getireceğinden de hiçbirimizin şüphesi yoktur.

Orada canını kaybeden masum insanlara Yüce Allah'tan rahmet diliyorum ve bu meselenin bir an evvel çözülmesiyle oradaki insanlarımızın, tarihte, bizim tarihimizde, bizim devletimizde yaşattığımız rahatlık ve huzur içerisinde yaşamlarını temin etmelerini de yürekten temenni ediyor, en içten saygılarımı sunuyorum. (DYP, FP ve DSP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ederim Sayın Ağar.

Fazilet Partisi Grubu adına, Sayın Hüseyin Kansu; buyurun efendim. (FP sıralarından alkışlar)

FP GRUBU ADINA HÜSEYİN KANSU (İstanbul) – Saygıdeğer Başkan, sayın milletvekilleri; Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum.

Kosova kriziyle ilgili olarak, NATO tarafından alınabilecek önlemler çerçevesinde, ittifak üyesi ülkelerce oluşturulabilecek çokuluslu müşterek güce katılmak üzere, lüzum, hudut, şümul ve zamanı Hükümetçe takdir ve tespit edilmek kaydıyla, Türk silahlı Kuvvetlerinin yurt dışına gönderilmesine, Anayasamızın 92 nci maddesi uyarınca izin verilmesine ilişkin Başbakanlık tezkeresi üzerine Fazilet Partisi Grubu adına söz almış bulunuyorum.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Türkiye, Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu üçgeninde yer almaktadır. 2000'li yılların eşiğinde durduğumuz dönemde, dünyada meydana gelen değişim dalgası, Balkanlardan başlayarak, Kafkaslar, Ortaasya ve Ortadoğu'da birçok bölgeyi etkilemiştir. Bu etkileşim, gerek tarihî misyonu gerek jeopolitik, jeoekonomik ve gerekse jeostratejik durumu itibariyle, ülkemizi yakinen ilgilendirmekte ve derinden etkilemektedir. Sovyetler Birliğinin çözülmesiyle birlikte, kırkbeş yıllık ABD-Sovyet eksenli iki kutuplu dünya sona erdi ve soğuksavaş dönemi artık bitti; tek kutuplu bir dünyaya doğru kayma, bir başka deyişle, artık, çok kutuplu bir dünyayı oluşturmaktadır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; burada, Arnavutluk'ta 1997'de banker skandalıyla başlayıp kaosa dönüşen Arnavutluk krizine değinmeden geçemeyeceğim. Arnavutluk'taki kriz ülkeyi bölünme aşamasına getirmiş bulunmaktadır. Yunanistan, Arnavutluk krizinde etken bir siyaset izlerken, Türkiye, başından beri, edilgen, pasif bir siyaset izlemektedir. Unutmamak gerekir ki, Türkiye Balkanlarda, Avrupa'yla bağlantı yolu üzerinde Yunanistan'a karşı dost ve müttefik ülkeler bulundurmak zorundadır.

İkinci Dünya Savaşında Almanlar tarafından Yugoslavya işgal edilince, Arnavutlar, yer yer Sırplardan daha çok çetin savaşlara girdiler; işgalcileri çıkarmak ve vatanlarını savunmak için olağanüstü gayret gösterdiler. O dönemde, Sırplar, kendilerine, bir devlet olma imkânının verileceği vaadini de yapmışlardı; fakat, Yugoslavya Federasyonunu kurmaya sıra gelince, Kosovalı Arnavutlar unutuldular, bazı yerlerde katliama uğradılar; Yugoslavya Federasyonu içinde bir cumhuriyet olmak hakkı verilmediği bir yana, birbirinin devamı olan bölgeler bile ayrılarak, Kosova, Makedonya, Sırbistan ve Karadağ da bırakılarak, dört ayrı idare uygulamasına maruz bırakıldılar. Ayrıca her bölgede ayrı zaman ve ayrı metotlar uygulanarak, tedrici etnik temizlik, tehcir, sindirme ve baskı politikaları uygulandı.

Dünya, bugün Kosovalılara çifte standart uygulamaktadır; aynı dili ve dini paylaşan, aynı ırktan olan diğer cumhuriyetleri tanımışlardır; ancak, din, dil, ırk ve özellikleri itibariyle Sırplardan tamamen farklı olan Arnavutları; yani, Kosova'yı tanımamaktadırlar. Sırp zulmü, katliamı ve etnik temizliği, birtakım diplomasi oyunlarıyla, sadece izlemekle kalınmıştır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; tekrar Kosova sorununa dönmek istiyorum. Kriz, eski Yugoslavya dışına yayılma eğilimi de göstermektedir. Sırplar, bağımsızlığı, toprak bütünlüğü ve sınırları Birleşmiş Milletler tarafından onaylanmış bir ülkeyi, Bosna-Hersek'i rahatlıkla işgal edip, halkını katliamdan geçirdiler.

Bugün, Bosna'da yaşananların bir benzeri Kosova'da yaşanmaktadır. Bu aşamadan sonra, tanımı daha muğlak olan Sancak'ın hali ne olacaktır? Eğer, Sırplar, Kosova'ya yönelik saldırılarına devam eder ve Arnavutluk'taki istikrarsızlık sürerse, bölgede daha ciddî çatışma alanları ortaya çıkacaktır. Bugün, bölgedeki gelişmelerden en fazla Makedonya'daki Arnavutlar etkilenmektedir. Türkiye, Balkanlar böylesine karıştıktan sonra mı etken siyaset izleyecektir, yoksa, hiç izlemeyecek midir?!

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; siyasî elitimiz, ülkemizle ilgili stratejilerini Adriyatik Denizinden Çin Seddine kadar bir alan içerisinde tanımlamaktadırlar. Oysa, Türkiye'nin stratejik konsepti, Cebelitarık'tan (Atlantik Okyanusu) Pasifik Okyanusuna kadar olan bir alanın içerisindedir. Bu, bir anlamda da, bizim millî sırrımızı "Kızıl Elma"mızı oluşturmaktadır.

1683'te ikinci Viyana yenilgisiyle birlikte Balkanlardan ülkemize göçler başlamıştı. Balkanlarda, ortak tarihin, ortak kültürün ve ortak dinin insanlarının yaşadığı en dramatik katliam, tehcir ve göçler, ülkemizde 93 Harbi olarak bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus Harbinden sonradır. Bundan sonra, 1912'de, Balkan Savaşı yenilgisi ve ardından başlayan 1914-1918 (Birinci Dünya Savaşı) göçleri olmuştur. Artık, yeni göçler yaşanmamalıdır.

Bunu, tarihi bir örnekle izah etmek isterim: Bugünkü Arnavutluk, 1912'de bağımsızlığını kazandı. Bağımsızlığını kazanmasına rağmen, Yunanistan ve İtalya hiçbir zaman Arnavutluk üzerindeki emellerinden vazgeçmediler. Özellikle İtalya, Arnavutluk'u işgal etmek için hep fırsat gözetledi.

Mussolini İtalyası, 1939'da Arnavutluk'a ortak bir gümrük birliği ve Arnavutluk sınırları içerisine bir İtalyan garnizonu kurulması yolunda bir ültimatom verdi. Ültimatomun reddi, Arnavut Kralı Ahmet Zogu'nun sonu olurken, İtalyanlar da, ülkeyi, deniz ve hava kuvvetleri desteğinde 100 bin kişilik bir orduyla işgal ettiler.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; bölgede Türkiye'nin ağırlığını ifade edebilecek bir örnek dolayısıyla, Sırp saldırılarını ve soykırımını durdurmak için yapılması tasarlanan NATO operasyonuna Türkiye'nin aktif olarak katılması gerekmektedir ve bunun için, Fazilet Partisi olarak üzerimize düşecek her görevi büyük bir heyecanla yerine getirmeye hazırız.

İnsan hakları ve özgürlükler organizasyonu verilerine göre, Kosova'da, ocak ayından bugüne kadar, 1 558 kişi Sırplar tarafından öldürülmüştür; bunların 162'si kadın, 143'ü çocuk ve çocukların 85'i erkek, 36'sı kız çocuğudur ve 22 çocuğun da cinsiyeti tespit edilememiştir; çünkü, bu çocuklar tanınmaz haldedir ve 373 kişinin ise kimlikleri tespit edilememiştir. Bu insanlar, bombalama nedeniyle öldürülmüş veya Sırplarca idam edilmiş, cesetleri ateşe verilmiş veya başka yollardan canlarını feda etmişlerdir.

Aynı kaynaklara göre, yaralı sayısı da çok fazladır. Dokuz aylık zaman zarfında, 1 300 Arnavut, Sırplar tarafından kaçırılmış veya rehin olarak tutuklanmıştır. Bazı depolar, fabrikalar, okullar, hatta manastırlar dahi Sırplar tarafından mahkemelere dönüştürülmüş ve bu mahkemelerde Kosovalılar işkence görmektedirler.

Kosova'nın otantik halkı olan Arnavutların, Boşnak ve Türklerin topraklarını, kültürlerini, namus ve inançlarını korumak için mücadele veren Kosova Kurtuluş Ordusu, Kosova'nın bir realitesidir. Bir toplumun, hak, hukuk tanımaz, saldırgan bir orduya karşı, savunma, koruma mekanizmasının en tabiî bir sonucu olarak böyle bir ordu oluşmuştur ve bu ordu, Kosovalıların bir parçasıdır. Acaba, Kosova Kurtuluş Ordusu kurulmasaydı, Sırpların Kosova'daki tahribatı hangi boyutlara varabilirdi?

Avrupa'nın ortasında Sırbistan'ın seçkin ordu birlikleri, uçak, helikopter desteğinde polis ve paramiliter güçler, ağır silahlarla köyleri tamamen yok ediyorlar; bu şiddetin, bu soykırım ve etnik temizliğin durdurulması için uluslararası camia gerekeni bugüne kadar yapamadı, müdahale edemedi, etmedi.

Balkanlardan önce Bosna'da, şimdi de Kosova'da yaşanan bu soykırım ve etnik temizliğin arkasında Sırp, Yunan ve Rus ittifakının olduğu da, artık, görülmektedir.

Demek ki, 9 aylık bu kriz döneminde Kosova'ya Türkiye'den 11 TIR'lık yardım gönderilmiştir. Türkiye'nin büyüklüğü, Türkiye'nin bölgesel bir güç oluşu nedeniyle, bir medeniyeti birlikte inşa ettiğimiz Balkan insanına, bugün Kosovalıların karşı karşıya oldukları bu sıkıntılar karşısında, 11 TIR'lık yardımla kalamayız, yetinemeyiz; bu yardımları sürdürmemiz gerekir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Kansu, 1 dakika içinde toparlıyoruz.

Kosova kriziyle ilgili olarak, NATO tarafından alınabilecek önlemler çerçevesinde, ittifak üyesi ülkelerce oluşturulabilecek çokuluslu müşterek güce katılmak üzere, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurtdışına gönderilmesine ilişkin, Hükümetin yetkili kılınması için, Anayasanın 92 nci maddesine göre izin verilmesine ilişkin Başbakanlık tezkeresine Fazilet Partisi Grubu olarak olumlu oy vereceğimizi belirtiyor, gidecek olan askerî birliğimizin başarılı olmasını ve Kosova halkına barış ve huzur getirilmesine vesile olmasını diliyor, Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN - Teşekkür ediyorum Sayın Kansu.

Şimdi, Demokratik Sol Parti Grubu adına, Sayın Ahmet Piriştina; buyurun efendim. (DSP sıralarından alkışlar)

DSP GRUBU ADINA AHMET PİRİŞTİNA (İzmir) – Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Değerli milletvekilleri, Kosova kriziyle ilgili olarak NATO tarafından alınabilecek önlemler çerçevesinde ittifak üyesi ülkelerce oluşturulabilecek çokuluslu müşterek güce katılmak üzere lüzum, hudut, şümul ve zamanı Hükümetçe takdir ve tespit edilmek kaydıyla, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurtdışına gönderilmesine, Anayasamızın 92 nci maddesi uyarınca izin verilmesine ilişkin Bakanlar Kurulunun 6.8.1998 tarihli kararı üzerinde Demokratik Sol Partinin görüşlerini sizlerle paylaşmak üzere söz almış bulunuyorum; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, benden önce çok değerli konuşmalar yapan arkadaşlarım, altıyüz yıllık bir tarihsel perspektif içinde inanç ve kültür birliği içinde olduğumuz bölge halkıyla dostluk ve kardeşlik ilişkilerimizi vurguladılar. Ben, bu görüşlerin tamamına katılmakla birlikte, öncelikle, Kosova'daki gelişmeleri yakın bir tarihten başlayarak kısaca irdelemek istiyorum.

Kosova'nın eski Yugovlavya içinde özerk bir yapıya sahip bulunduğu ve bunun 1989'da Sırp yönetimi tarafından ortadan kaldırıldığı unutulmamalıdır. Sırp yönetimi, Kosova halkının kazanılmış haklarını elinden alma kararını, eski Yugoslavya'nın dağılma sürecinden bağımsız olarak ve bu süreç başlamadan almış ve bu tutum, Kosova'yla illiyetini de çok açık olarak gözler önüne sermiştir.

Arnavutlar, Kosova'yla ilgili taleplerini, eski Yugoslavya'nın tüm kurucu öğeleri gibi, Kosova'nın da Yugoslavya'nın dağılmasıyla bağımsızlığa hak kazandığı görüşüne dayandırmaktadırlar. Arnavutlar, bir yandan Sırp yönetimine direniş göstermekte, bir yandan da sorunun çözümü için uluslararası toplumun konuya müdahil olmasına çalışmaktadırlar.

1990 yılında, Kosova'da karşıtlık ve hoşnutsuzluk devam etmiş; Yugoslav ordusu, 1 Şubatta Kosova'ya girmiş; radyo ve televizyon binaları, Sırp polisi tarafından işgal edilmiş; Arnavutların kalifiye işlerden, önemli görevlerden uzaklaştırılması sürdürülmüş ve bu, özellikle eğitim alanında hızla gerçekleştirilmiştir; basına ciddî kısıtlamalar getirilmiştir.

1991'de, Yugoslav Hükümetinin Arnavut öğretmenlerin ücretlerini ödememeye başlaması ve Kosova Sanat ve Bilim Akademisinin kapatılması üzerine, Kosovalılar, bağımsız bir eğitim sistemi oluşturmaya başlamışlardır.

1992'de, Belgrad Hükümetinin Kosova'daki olumsuz faaliyetleri devam etmiş; Kosova halkı, özellikle eğitim alanındaki çıkışını sürdürerek, bağımsız bir yükseköğrenim sistemi oluşturmuştur. 1993-1995 dönemi, Bosna'da soykırım sürdürülürken, Kosova'da da baskı, etnik temizlik ve kolonizasyonun hızlandırıldığı bir zaman dilimi olmuştur.

Ayrıca, ağustos ayının ortalarında, Kosova'da, içlerinde sivillere ait -Arnavut oldukları iddia edilen- pek çok cesedin yer aldığı toplu mezarların olduğuna dair haberler yayımlanmıştır. Aralıklarla da olsa, bugün de çatışmalar devam etmektedir. Türk Halkı, ortak bir tarihi ve kültürü paylaştığımız, akraba olduğumuz Balkan halklarıyla ilgili gelişmeler karşısında son derece duyarlıdır. Halkımız, Kosova'daki gelişmeler hususunda da büyük bir hassasiyet içindedir. Demokratik Sol Parti Grubu olarak bu duyarlılığı derinden paylaşıyoruz.

Kosova'da şiddet ve kıyım hemen durdurulmalıdır. Kosova Arnavutlarının bir kaygısı da, hakları tanınsa bile, Sırpların, ilk fırsatta zor kullanarak, yakın geçmişte olduğu gibi, bu hakları yeniden ortadan kaldırabilecekleridir. Bu kaygıları giderebilmek için, mutlaka, Kosova Arnavutlarının güvenlikleri de uluslararası güvencelere bağlanmalıdır. Bu konuda, Türkiye de üzerine düşebilecek görevleri yerine getirmelidir.

Sırbistan, bölgede bulundurduğu güçlerini kısmen geri çekiyormuş görüntüsünü vermekte ise de, yoğun askerî varlığıyla bölgededir. Sözkonusu gerekçelerle ve insanî nedenlerle bölgeye uluslararası bir müdahalenin kaçınılmaz olacağı görünmektedir.

Değerli milletvekilleri, Kosova krizi karşısında NATO'nun alabileceği askerî önlemler, NATO askerî makamları tarafından incelenmiş, önleyici konuşlandırma, kara unsurları bağlamındaki seçenekler ve aşamalı hava operasyonları kapsamında olmak üzere değişik seçenekleri içeren çalışmalar yapılmıştır. Bu çerçevede NATO, Arnavutluk ve Makedonya'da bugüne kadar iki askerî tatbikat düzenlemiştir. Amerika Birleşik Devletleri, NATO'nun, Kosova'da bir askerî operasyona girişmesi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinden bir karar çıkarılmasına gerek olmadığını ısrarla savunmaktadır.

Bu arada, Kuzey Atlantik Konseyi tarafından onaylanan ve Kosova'da düzenlenebilecek sınırlı ve aşamalı hava harekâtına ilişkin resmî kuvvet teşkiline yönelik harekât ikazı, 24 Eylül günü NATO Genel Sekreti tarafından yayımlanmıştır.

Genel Sekreter, açıklamasında, NATO'nun askerî hazırlık seviyesini yükseltecek olan harekât ikazının, gerektiği takdirde, NATO'nun kuvvet kullanmaya hazır olduğunu gösteren önemli bir siyasî işaret olduğunu belirtmektedir. 1 Ekim günü, NATO askerî makamlarına, bir sonraki adım sayılan harekât talebini yayımlama yetkisi verilmiştir.

Gerek uyarı gerekse talebe ilişkin alınan kararlar, NATO tarafından Yugoslav Federal Cumhuriyetine yönelik bir harekâtın başlatılmasından önceki son aşama ise de, doğaldır ki, NATO'nun, Kosova'da herhangi bir harekâtı uygulamaya koyabilmesi için, NATO Konseyinin ayrıca bir harekât emri kararı alması gerekmektedir.

Gelinen bu noktada, Türkiye'nin de, NATO tarafından gerçekleştirilebilecek bir operasyona katılabilmesi için, içhukukumuzun gerekli kıldığı hazırlıkları süratle tamamlaması gerekmektedir. Üye ülkeler, asker gönderebilmelerine ilişkin sürecin gereklerini yerine getirmeye başlamışlardır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; şiddet hareketlerinin durdurulmasına, baskı güçlerinin bir an önce bölgeden çekilmesine, müzakerelerin başlamasına yönelik NATO güçlerince oluşturulacak yapıcı hareketi Demokratik Sol Parti olarak desteklemekteyiz. Demokratik Sol Parti, bu kararı, bölgede barış ve istikrarı tehlikeye düşüren Kosova sorununun çözümü için zorunluluk olarak görmektedir. Gerektiği takdirde, sağlam, hukukî temellere dayanan askerî müdahale seçeneğine katkılı olmak amacıyla, Hükümetimizin talebine, Demokratik Sol Parti olarak olumlu oy vereceğimizi belirtir, Kosova halkının acılarının bir an önce dinmesi dileğiyle, yakınlarını kaybeden Arnavut kardeşlerimize başsağlığı diler, hepinizi saygıyla selamlarım. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Piriştina.

Tezkere üzerinde gruplar adına konuşmalar tamamlandı; şimdi, şahısları adına konuşmalara geçiyoruz.

Şahsı adına, Sayın Muhsin Yazıcıoğlu; buyurun.

MUHSİN YAZICIOĞLU (Sıvas) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; bugün, Türkiye Büyük Millet Meclisi, sorumlu olduğu, gerçekten de tarihî ve sosyolojik açıdan da sorumlu olduğu bir konu üzerinde görüşmektedir. Kosova meselesi, bizi, tarihî, millî ve insanî olarak ilgilendiren çok önemli bir dış sorundur. Dolayısıyla, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kosova meselesini, çok daha önceden gündemine almalıydı diyorum.

Arnavutluk'a yapmış olduğumuz ziyaretimizde, Cumhurbaşkanı Sayın Recep Beyle, ayrıca Berişa'yla ve 6 siyasî parti genel başkanıyla görüşmelerimiz oldu. Kosova temsilciliğiyle, Kosova Eğitim Bakanıyla ve Kosova Kurtuluş Ordusunun oluşumunu sağlayan Ahmet Krasniçi'yle görüşmemiz oldu. Dolayısıyla, çok yakından, meseleyi inceleme ve yerinde görme şansına sahip oldum. Trapoya bölgesine bir helikopterle geçerek, orada bulunan Kosovalı mültecilerle bire bir görüşmelerimiz oldu.

Kosova'da tarihin yüzünü kızartacak bir soykırımla karşı karşıyayız. Bütün bilgiler, Kosova'da bir jenosit hareketinin oluşturulduğunu ortaya koymaktadır.

Aç, çıplak insanlar 72 saat yürüyerek buralara gelmişler. Dokunduğunuzda düşecek yaşlı insanlar, bu bölgeye 72 saatte ulaşabilmişler. Toplu bir mülteci kampı yoktur. Herkes bulduğu yere gelmiş, insanlar kendi evlerini bu mültecilere vermişler; kendileri komşularına, akrabalarına gitmişler, küçük bir odada, salonda 30 kişi bir arada yaşamaktadırlar. Benim elimde fotoğrafları var. Bunlar basında yayımlandı, televizyonlarda gösterildi. Üzerlerinde hiçbir elbise olmayan, Afrika'da açlık çeken insanlarda gördüğünüz, göreceğiniz manzaralarla karşılaştık mültecelerde.

Şimdi, burada, bu hadiseler karşısında, katliamların, toplumezarların yanı sıra, yurtlarından, yanık topraklarından kaçmış insanların mülteci olarak çekmiş oldukları acılar karşısında bizim sessiz kalabilmemiz ve dünyanın duyarsız kalması mümkün değildir. Burada, büyük tarihî vebalimiz ve sorumluluklarımız vardır.

Konuya, hadiselerin insanî yönü, Balkanlardaki dengelere etkileri ve hep dost ve müttefikimiz diye adlandırdığımız gelişmiş ülkelerin konuya yaklaşım şekli olmak üzere üç ayrı zaviyeden bakmak ve her üç zaviyeden de Türkiye'nin ilişkisini değerlendirmek durumundayız.

Balkanlarda yaşanan katliamlar, diplomatik lisanda "kontrolsüz şiddet" olarak adlandırılmakta, her gün bulunan -ve içlerinde çok sayıda çocuğun da bulunduğu- sivillere ait toplumezarlar bile kontrolsüz şiddet tabirini değiştirmeye yetmemektedir. Bu, kontrolsüz şiddet değil, Bosna'da yapılan bir soykırımdır, bir vahşettir ve bu, şuurlu bir şekilde yapılmaktadır.

Türkiye, sadece burada yaşayan insanların Osmanlı'nın izleri olması ve bu yüzden katliama maruz kalmalarından dolayı değil, buradaki insanlarla tarihî, coğrafî, kültürel bağlarından dolayı da değil, sadece insan olmanın gereğini yerine getirmek için bile müdahil olmak durumundadır; ama, bu saydığımız sebepler, Türkiye'nin müdahil olma hakkının, aynı zamanda hukukî zeminleri arasında yer almaktadır.

Balkanlarda meydana gelen gelişmeler, içine, her an Arnavutluk ve Makedonya'yı çekebilir; dolayısıyla, yeni bir Balkan savaşı potansiyeli taşıyan özellikler arz etmektedir. Balkanlarda hâkimiyet savaşı veren ve kendisini, düşman unsurları, hiçbir kaide taşımadan yok etmeyi hedefleyen, adı konulmamış bir Ortodoks ittifakı, aslında -Bosna dahil- hadiselerin temel sebebi olarak kabul edilmelidir. Sırp-Yunan ittifakının Balkanlardaki inisiyatif sahasını genişletme çabaları devam ettikçe, bu ve benzer hadiselerin sonu gelmeyecek, katliamlar devam edecektir.

Yunanistan ve Sırbistan, Arnavutluk'u parçalamak istemektedir. Güney Arnavutluk'u, orada yaşayan Ortodoks azınlığı gerekçe göstererek kendi topraklarının devamı şeklinde algılayan Yunanistan ve topraklarının kuzeybatısındaki maden bölgeleri ile güneydeki su kaynakları etrafından Arnavut nüfusu temizleme gayreti gösteren Sırplar boş durmamaktadır.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Yazıcıoğlu, lütfen toparlayın efendim.

MUHSİN YAZICIOĞLU (Devamla) – Göçler ve katliamlar yoluyla Müslüman Arnavutlardan temizlenen Kosova'nın Sırplaşması, bir başka açıdan, Sırp-Yunan ittifakının, Makedonya ve Arnavutluk'un kıskaca alınmasını da sağlayacak yeni bir adımı olacaktır.

Dolayısıyla, Batı'nın, bu olaylar karşısında daha duyarsız kalması, NATO'nun, Birleşmiş Milletler kararı olmadan müdahale edemeyeceğini ifade etmiş olması... Ki, Amerika Birleşik Devletleri Başka bölgelerde müdahale ederken Birleşmiş Milletlere nasıl karar aldırdı veya karar alma ihtiyacı duydu mu?! Bunları dikkate aldığımızda, hayır diyoruz. O halde, burada, Türkiye ve Türk dünyasının yüzyıllarını ilgilendiren etrafımızdaki önemli gelişmelere, iç siyasî çekişmelerden kafamızı kaldırarak bakmak durumundayız. Gelecek nesillerimize, utanmayacakları bir tarih bırakmak istiyorsak, Kosova'ya karşı insanî görevimizi yapmalıyız. Bunun için, Türkiye, ilişkisi olan bütün uluslararası kuruluşlarda Kosova'nın sözcüsü olmalı ve NATO içerisinde, AGİT'te ve Batı Avrupa Birliğinde bu meseleyi daha duyarlı ve yüksek perdeden savunabilmelidir; Kosova Kurtuluş Ordusunun meşruiyetini tanımalı ve bunların savunma gereçlerine katkıda bulunmalı, Kosova'ya yardım koridoru oluşturulmasına imkân sağlamalıdır ve bu konuda Kosova'nın bağımsızlığını tanımalıyız ve savunmalıyız. Türkiye olarak bu güce katılınmasının her halükârda bizim görevimiz olduğuna inanıyorum.

Şerefli Türk Silahlı Kuvvetlerimizin Balkanlarda da (Kosova'da) bu meselede aktif olarak yer almasından yanayız ve bu talebe olumlu katkıda bulunacağımızı ifade ederek hepinize saygılar sunuyorum. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Yazıcıoğlu.

Tezkere üzerindeki görüşmeler tamamlanmıştır.

Şimdi, tezkereyi yeniden okutup oylarınıza sunacağım:

26.8.1998

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Kosova kriziyle ilgili olarak NATO tarafından alınabilecek önlemler çerçevesinde ittifak üyesi ülkelerce oluşturulabilecek Çokuluslu Müşterek Güç'e katılmak üzere, lüzum, hudut, şümul ve zamanı Hükümetçe takdir ve tespit edilmek kaydıyla Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurtdışına gönderilmesine, Anayasanın 92 nci maddesi uyarınca izin verilmesini arz ederim.

Mesut Yılmaz Başbakan

BAŞKAN – Başbakanlık tezkeresini oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Oy birliğiyle kabul edilmiştir.

Sayın milletvekilleri, şimdi, gündemin "Kanun Tasarı ve Teklifleriyle Komisyonlardan Gelen Diğer İşler" kısmına geçiyoruz.

Önce, yarım kalan işlerden başlıyoruz.

BAŞKAN – Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 83 üncü Maddesinin Değiştirilmesine Dair Kanun Teklifinin ikinci müzakeresine başlayacağız.

Komisyon?.. Yok.

Ertelenmiştir.

BAŞKAN – Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu Tasarısının müzakeresine başlayacağız.

Komisyon?.. Yok.

Müzakere ertelenmiştir.

BAŞKAN – Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair Kanun Tasarısının müzakeresine başlayacağız.

Komisyon?.. Yok.

Müzakere ertelenmiştir.

BAŞKAN – Emniyet Teşkilatı Kanununun Bir Maddesinde Değişiklik Yapılmasına Dair 490 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ilişkin kanun tasarısının müzakeresine başlayacağız.

Komisyon?.. Yok.

Müzakere ertelenmiştir.

BAŞKAN – Isparta Milletvekili Ömer Bilgin'in Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi ve Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon raporunun müzakeresine başlıyoruz.

Komisyon?.. Burada.

Hükümet?.. Burada.

Sayın milletvekilleri, rapor, 742 sıra sayısıyla bastırılıp dağıtıldı.

Bu raporun okunup okunmaması hususunu oylarınıza sunacağım: Raporun okunmasını kabul edenler... Kabul etmeyenler... Raporun okunması kabul edilmemiştir.

Rapor üzerindeki görüşmelerde şahsı adına iki üyeye, istediği takdirde komisyona ve Hükümete, son olarak da yasama dokunulmazlığının kaldırılması istenen milletvekiline söz verilecek; görüşmelerin bitiminde, milletvekilinin yasama dokunulmazlığının kaldırılıp kaldırılmaması hususu oylarınıza sunulacaktır.

Konuşma süreleri, şahıslar adına 10'ar, Komisyon ve Hükümet için 20'şer dakikadır. Dokunulmazlığının kaldırılması istenen ilgili milletvekilinin konuşmasında süre tahdidi bulunmamaktadır.

Rapor üzerinde söz talebinde bulunan sayın milletvekili var mı?

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Yok.

BAŞKAN – Rapor üzerinde şu ana kadar söz talebinde bulunan sayın milletvekili yok.

Komisyonun söz talebi var mı efendim?

ANAYASA VE ADALET KOMİSYONLARI ÜYELERİNDEN KURULU KARMA KOMİSYON BAŞKANI ATİLÂ SAV (Hatay) – Sayın Başkan, dokunulmazlığın kaldırılması doğrultusunda, Komisyon raporunu tekrar etmekle yetiniyoruz.

BAŞKAN – Efendim, henüz parmak izlerinin alınması tamamlanmadığı için Komisyonun mikrofonunu açamıyorum.

Komisyon, rapor doğrultusunda dokunulmazlığın kaldırılması yolunda görüşünü ifade etti.

Sayın Ömer Bilgin?.. Yok.

Komisyon raporunu oylarınıza sunacağım: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Komisyon raporu kabul edilmiş ve Isparta Milletvekili Ömer Bilgin'in yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına karar verilmiştir.

Komisyon?.. Yok.

Müzakere ertelenmiştir.

ÜLKÜ GÜNEY (Bayburt) – Sayın Başkan...

BAŞKAN – Buyurun Sayın Güney.

ÜLKÜ GÜNEY (Bayburt) – Sayın Başkan, bütün gruplar anlaştık. Bundan sonra Genel Kurulda komisyonlar hazır bulunamayacağı için, birleşimi kapatmanızı istiyoruz.

BAŞKAN – Evet; gündemin bundan sonraki işlerinin sürdürülmesinde, gruplarımızın da vurguladığı gibi, komisyonların hazır bulunamayacağı anlaşıldığından, alınan karar gereğince, Bayındırlık ve İskân Bakanı Yaşar Topçu hakkında gensoru önergesini görüşmek için, 12 Ekim 1998 Pazartesi günü saat 15.00'te toplanmak üzere, birleşimi kapatıyorum.

Aşağıdaki sorularımın yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakana yöneltilmesi hususunu arz ve talep ederim.

Ertuğrul Yalçınbayır Bursa

Sorular :

Türkiye-Almanya Millî Futbol takımları arasında Avrupa Şampiyonası Eleme Grup maçının Ekim 1998 de Bursa Atatürk Stadında oynanacağı açıklanmıştır. Muhtemelen Dünya Kupası finalisti veya şampiyonunu ağırlayacağımız Atatürk Stadı ile ilgili olarak :

1. Açık Tribün, beton çatılı eski kapalı tribün, teneke çatılı orta kapalı tribün ve uzay çatılı diye adlandırılan kale arkası ile 4 ayrı tribünü olan tribünleri daha güzel görünümlü hale getirmeyi ve anılan maça yetiştirmeyi düşünüyor musunuz?

2. Uzay çatılı kapalı tribünden seyircinin üzerine dökülen yağmur sularını önleyecek misiniz?

3. Stadı avrupai hale getirmek için gerekli olan projenin maça kadar yetiştirilmesi için önümüzdeki günleri değerlendirmeyi ve acil destek fonu veya benzeri kaynakları harekete geçirmeyi düşünüyor musunuz?

T.C. Devlet Bakanlığı 6.10.1998 Sayı : B.02.0.005/00496

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

İlgi : Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığının 20.7.1998 gün ve A.01.0.GNS.0.10.00.02.

7/5636-13985/32848 sayılı yazısı.

Bursa Milletvekili Ertuğrul Yalçınbayır’ın Sayın Başbakanımıza tevcih ettiği ve tarafımdan cevaplandırılması tensip edilen 7/5636 esas no.lu yazılı soru önergesine verilen cevap ekte gönderilmektedir.

Bilgilerinize arz ederim.

Yücel Seçkiner Devlet Bakanı

T.C. Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü 10.8.1998 Sayı : B.02.1.GSM.0.80.00.01/6334

Devlet Bakanlığına

(Sayın Yücel Seçkiner)

İlgi : 28.7.1998 tarih ve 466 sayılı yazınız.

İlgi yazınız ekinde gönderilen Bursa Milletvekili Sayın Ertuğrul Yalçınbayır’ın 24.6.1998 tarihinde TBMM Başkanlığına verdiği soru önergesine cevap teşkil eden hususlar aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir.

1. Sözü edilen tribünlerin üzerlerinin kapatılması ayrı zamanlarda ve üç aşamada bütçe imkânları ve teknolojik çözümler dahilinde yapıldığından çatı imalatlarının birbirlerine fizikî olarak uyum sağlamaması mümkündür. Bu durumun müsabakaların yapılmasına bir sakıncası yoktur.

2. Uzay çatı kısmındaki akıntılar kısmen kesilmiştir. Ekim 1998 tarihine kadar sözü edilen akıntılar ve aksaklıklar imkânlar dahilinde süratle giderilecektir.

3. Tüm stadyumu kapsayacak komple çatı imalatının yeniden yapılması; mevcut tüm çatıların sökülmesini gerektirdiğinden idarî, malî ve teknik yönden kısa zamanda yapılması mümkün değildir. Müsabakaların yapılmasında bir sakınca yoktur.

Bilgilerinize arz ederim.

Tevfik Sarpkaya Genel Müdür

Aşağıdaki sorularımın spordan sorumlu Devlet Bakanı Sayın Yücel Seçkiner tarafından yazılı olarak cevaplandırılmasını arz ederim.

Soru 1. Adana 5 Ocak Stadyumunun 49 yıllığına Uzan Ailesine kiraya verilmek istendiği doğru mudur?

Soru 2. Adana 5 Ocak Stadyumu Adana halkınındır. Adana halkının malı olan biryeri Adana halkının rızası olmadan hangi yetkiyle kiraya veriyorsunuz?

T.C. Devlet Bakanlığı 6.10.1998 Sayı : B.02.0.005/00498

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

İlgi : Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığının 6.7.1998 gün ve A.01.0.GNS.0.10.00.02. 7/5656-14019/32915 sayılı yazısı.

Adana Milletvekili Sıtkı Cengil’in tarafımdan cevaplandırılması istenilen 7/5656-14019 esas nolu yazılı soru önergesine verilen cevap ekte gönderilmektedir.

Bilgilerinize arz ederim.

Yücel Seçkiner Devlet Bakanı

Adana Milletvekili Sayın Sıtkı Cengil’in 7/5656

Esas No. lu Soru Önerge Cevabı.

Soru 1. Adana 5 Ocak Stadyumunun 49 yıllığına Uzan Ailesine kiraya verilmek istendiği doğru mudur?

Cevap 1. Adana 5 Ocak Stadyumunun Uzan Ailesine kiraya verilmesi söz konusu değildir.

Adana 5 Ocak Stadyumu Adanaspor Kulübüne yapılacak yatırımlar karşılığı 49 yıllığına kiralanırken Adanaspor Kulübü Başkanı gözetilerek işlem tesis edilmemiş ve protokol UZAN Ailesi ile değil Adanaspor faaliyetleri A.Ş. ile yapılmıştır.

Bilindiği üzere dernekler statüsünde kurulan spor kulüplerinin başkanları belirli süreler için seçilirler ve görev süreleri bittiğinde görevlerinden ayrıldıkları halde kulüpler varlıklarını sürdürürler. Bu nedenle Adana 5 Ocak Stadının 49 yıl süre ile Adanaspor Kulübüne verilmesinde diğer devir işlemlerinde olduğu gibi kulüp başkanının kimliği asla gözetilmemiştir.

Aslında anılan kulübün başında başka bir şahısda bulunabilirdi, üstelik Hakan Uzan Adana halkının oyları ile kulüp başkanı seçilmiştir.

Soru 2. Adana 5 Ocak Stadyumu Adana halkınındır. Adana halkının malı olan bir yeri Adana halkının rızası olmadan hangi yetkiyle kiraya veriyorsunuz?

Cevap 2. Bütün tesisler devletin ve milletin malıdır. Adana 5 Ocak Stadı da Adana halkı ve gençliğine aittir.

Bilindiği üzere kulüpler “dernekler” statüsünde kurulmuş hükmü şahsiyetler olup, 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanunun 20 nci maddesinde yer alan hüküm sebebiyle tescil ile Gençlik ve Spor Teşkilâtına dahil olurlar.

Ayrıca aynı kanunun 25 inci maddesi uyarınca Genel Müdürlük tescil edilen kulüplerin amatör faaliyetlerine aynî ve nakdî yardımda bulunabilir.

Adana 5 Ocak Stadı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü adına tapu kaydı olan bir stadtır. 3289 Sayılı Kanunun verdiği yetki doğrultusunda spor kulüplerine stadlar kiraya verilmekte olup; Adana İli kulüplerinden olan Adanaspor’a 5 Ocak Stadyumunun 49 yıllığına kiralanmış olması Adana halkının menfaatlerine aykırı bir durum yaratmamaktadır.

Son yıllarda ve özellikle bu yıl Bakanlığım ve spor teşkilâtınca, “her kulüp bir tesise sahip olsun” ilkesinden hareketle ve stadyumların bakım, onarım, işletme giderlerinin çok yüksek rakamlara ulaşması nedeniyle ayrıca sporda özelleştirme politikalarına paralel olarak; talep edilmesi halinde stadlarımız spor kulüplerine tahsis edilmektedir.

İstanbul’da 3 stadımız 3 büyük kulübümüze, Adana 5 Ocak Stadyumu Adana Spor Faaliyetleri A.Ş. ne Karşıyaka, Antalya, Sakarya, Aydın stadyumlarımız kulüplere verilerek gelir elde edilmiş, bakım, onarım, işletme ve personel masrafları da kulüplerce yapıldığından devlete ve teşkilâtımıza gelir sağlanmıştır.

Yapılan incelemelerde, Adana Stadının son beş yıllık gelirinin 28 869 532 000 TL., giderinin ise 29 900 571 000 TL, olduğu görülmüştür. Son 5 yılda idare, stadyum için elde ettiği gelirden 1 031 039 000 TL., fazla harcama yapmıştır.

Ayrıca ilgili kulüp, bu stadı UEFA, FİFA, TFF’nın normlarına ve çağın gereklerine uygun hale getirmek için 1-2 milyon dolar harcayacaktır. Bu taahhüt Genel Müdürlük tarafından sıkı bir şekilde takip edilecektir. İmzalanan protokol doğrultusunda kulüp bugüne kadar, depremdeki hasar da dahil olmak üzere 970 milyar TL’lık yatırımı gerçekleştirmiştir.

Söz konusu kira sözleşmesinde Adana İlinde 2 nci ligde mücadele eden Adana Demirspor kulübünün staddan yararlanması için gerekli hukukî önlemler alınmıştır. Adana Demirspor Kulübü müsabakalarını kira bedeli ödemeksizin 5 Ocak Stadyumunda oynayacaktır.

Yapılan bu uygulamalarla 5 Ocak Stadyumunun kulüp ve teşkilât işbirliği içerisinde daha iyi işleyeceği kanaatindeyim. Nitekim yapılan işlemin uygunluğu teyit açısından mahallî basında yer alan gazete küpürleri ekte sunulmuştur.

7 nci Beş Yıllık Kalkınma planında hedeflenen ve hükümet programında yer alan ilkelere uygun düşen bu işlemle mülkiyet hakkının Genel Müdürlükte kaldığı gözönüne alınırsa stadların kiralanmasında kamu yararını ihlâl eden bir durum olmadığıda açıktır.

Bilgilerinize arz ederim.

Yücel Seçkiner Devlet Bakanlığı