1. — İstanbul Milletvekili Bozkurt Yaşar Öztürk’ün, Türkiye Büyük MilletMeclisini temsilen yurtdışına giden bazı milletvekillerinin hareketlerinin milletimize yaraşır şekilde olmadığı yönünde son günlerde gazetelerde ve televizyonlarda yeralan haberlere ilişkin gündemdışı konuşması

3. — Rize Milletvekili Mehmet Bekâroğlu’nun, Doğu Karadeniz Bölgesinde çay üreticisi ailelerin sorunlarına ilişkin gündemdışı konuşması ve Devlet Bakanı Rüştü Kâzım Yücelen’in cevabı

1. — Bayburt Milletvekili Suat Pamukçu ve 25 arkadaşının, Bayburt İlinin ekonomik, sosyal, kültürel ve kentsel sorunlarının araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla Meclis araştırması açılmasına ilişkin önergesi (10/94)

1. — Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi ile Bulgaristan Parlamentosu tarafından ortaklaşa düzenlenen konferansa katılacak Parlamento heyetine ilişkin Başkanlık Tezkeresi (3/398)

2. — Fransa Ulusal Meclisi Başkanının davetine icabet edecek milletvekillerine ilişkin Başkanlık Tezkeresi (3/399)

3. — Avrupa Parlamentosu Dış İlişkiler Komisyonu Başkanının vaki davetine, Türkiye Büyük Millet Meclisi Dışişleri Komisyon Başkanı Kâmran İnan başkanlığında Dışişleri Komisyonu üyelerinden oluşan bir Parlamento Heyetiyle icabet edilmesine ilişkin Başkanlık Tezkeresi (3/400)

1. — Diyarbakır Milletvekili Sebgetullah Seydaoğlu’nun, İstanbul Milletvekili Bozkurt Yaşar Öztürk’ün yaptığı konuşmada şahsına sataşması nedeniyle konuşması

2. — Aydın Milletvekili Sema Pişkinsüt’ün,Diyarbakır Milletvekili Sebgetullah Seydaoğlu’nun şahsına sataşması nedeniyle konuşması

1. — Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu (1/432) (S. Sayısı : 198)

1. — Bursa Milletvekili Ertuğrul Yalçınbayır’ın, basın ve yayın yoluyla işlenen suçlara ilişkin sorusu ve Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk’ün cevabı (7/528)

2. — Nevşehir Milletvekili Mehmet Elkatmış’ın, enerji politikaları konusunda basında çıkan bir habere ilişkin sorusu ve Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Devlet Bahçeli’nin cevabı (7/815)

TBMM Genel Kurulu saat 15.00’te açılarak üç oturum yaptı.

İstanbul Milletvekili A. Ziya Aktaş, Türkiye’de kadınlar arasında görülen okur yazarlık oranının düşüklüğüne ve bu durumun çocukların eğitimi üzerindeki olumsuz etkilerine,

İstanbul Milletvekili Ayşe Nazlı Ilıcak, üniversiteler ile basının bir kısım sorunlarına ve alınması gereken önlemlere,

İlişkin gündemdışı birer konuşma yaptılar;

Bursa Milletvekili Orhan Şen’in, kamu görevlilerinin sendikal haklarına ilişkin gündemdışı konuşmasına, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Yaşar Okuyan cevap verdi.

Gündemin 1 inci sırasında bulunan, Yükseköğretim Kurumları Teşkilâtı Hakkında 41 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanunun Bazı Maddelerinde DeğişiklikYapılması Hakkında Kanun Tasarısının (1/494) (S. Sayısı : 182) görüşmeleri tamamlanarak kabul edildiği ve kanunlaştığı açıklandı;

Gündemin 2 nci sırasında bulunan, Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının (1/432) (S. Sayısı : 198) tümü üzerinde bir süre görüşüldü.

Bugünkü çalışmaların ara verilmeksizin 19.30’a kadar sürdürülmesine ve bu saatten sonra çalışmalara devam edilmemesine ilişkin Danışma Kurulu önerisi kabul edildi.

18 Kasım 1999 Perşembe günü saat 15.00’te toplanmak üzere, birleşime saat 19.30’da son verildi.

No. : 30

2. — Doğal Afetlere Karşı Alınacak Önlemler ve Doğal Afetler Nedeniyle Doğan Zararların Giderilmesi İçin Yapılacak Düzenlemeler Hakkında Yetki Kanununun Süresinin Uzatılmasına İlişkin Kanun Tasarısı (1/578) (Plan ve Bütçe Komisyonuna) (Başkanlığa geliş tarihi : 11.11.1999)

1. — Sıvas Milletvekili Musa Demirci ve 16 arkadaşının; Tarımsal Alt Yapı ve Sulama Genel Müdürlüğü Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Teklifi (2/351) (Tarım, Orman ve Köyişleri ve Plan ve Bütçe Komisyonlarına) (Başkanlığa geliş tarihi : 22.10.1999)

2. — Kahramanmaraş Milletvekili Mehmet Kaya ve 8 arkadaşının; Kahramanmaraş İlinde Büyükşehir Belediyesi Kurulması Hakkında Kanun Teklifi (2/352) (İçişleri ve Plan ve Bütçe Komisyonlarına) (Başkanlığa geliş tarihi : 10.11.1999)

3. — Balıkesir Milletvekili İsmail Özgün ve 3 arkadaşının; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 399 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 926 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununa Geçici Madde Eklenmesi Hakkında Kanun Teklifi (2/353) (Millî Savunma ve Plan ve Bütçe Komisyonlarına) (Başkanlığa geliş tarihi : 10.11.1999)

4. — Balıkesir Milletvekili İsmail Özgün ve 3 arkadaşının; Vergi Usul Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi (2/354) (Plan ve Bütçe Komisyonuna) (Başkanlığa geliş tarihi : 10.11.1999)

5. — Balıkesir Milletvekili İsmail Özgün ve 3 arkadaşının; Gelir Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi (2/355) (Plan ve Bütçe Komisyonuna) (Başkanlığa geliş tarihi : 10.11.1999)

6. — İzmir Milletvekili Rıfat Serdaroğlu’nun; 4342 Sayılı Mera Kanununa Geçici Bir Madde Eklenmesine Dair Kanun Teklifi (2/356) (Plan ve Bütçe ve Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonlarına) (Başkanlığa geliş tarihi : 11.11.1999)

8. — Tokat Milletvekili Reşat Doğru’nun; 4325 Sayılı Olağanüstü Hal Bölgesinde ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerde İstihdam Yaratılması ve Yatırımların Teşvik Edilmesi ile 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (2/358) (Plan ve Bütçe Komisyonuna) (Başkanlığa geliş tarihi: 12.11.1999)

9. — Doğru Yol Partisi Grup Başkanvekili Ankara Milletvekili Saffet Arıkan Bedük’ün; Devlet Memurları Kanununa Ekli I Sayılı Cetvelde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi (2/359) (Plan ve Bütçe Komisyonuna) (Başkanlığa geliş tarihi : 12.11.1999)

1. — İstanbul Milletvekili Aydın Ayaydın’ın; Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi (3/391) (Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona) (Başkanlığa geliş tarihi : 12.11.1999)

2. — İstanbul Milletvekili Aydın Ayaydın’ın; Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi (3/392) (Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona) (Başkanlığa geliş tarihi : 12.11.1999)

3. — İstanbul Milletvekili Aydın Ayaydın’ın; Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi (3/393) (Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona) (Başkanlığa geliş tarihi : 12.11.1999)

4. — Amasya Milletvekili Gönül Alphan (Saray)’ın; Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi (3/394) (Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona) (Başkanlığa geliş tarihi : 12.11.1999)

5. — İstanbul Milletvekili Aydın Ayaydın’ın; Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi (3/395) (Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona) (Başkanlığa geliş tarihi : 12.11.1999)

7. — Denizli Milletvekili Hasan Erçelebi’nin; Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması Hakkında Başbakanlık Tezkeresi (3/397) (Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona) (Başkanlığa geliş tarihi : 12.11.1999)

1. — Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolünde Yapılan Değişikliğin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve Çevre ve Dışişleri Komisyonları Raporları (1/541) (S. Sayısı : 208) (Dağıtma tarihi : 18.11.1999) (GÜNDEME)

1. — Bayburt Milletvekili Suat Pamukçu ve 25 arkadaşının, Bayburt İlinin ekonomik, sosyal, kültürel ve kentsel sorunlarının araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla Anayasanın 98 inci, İçtüzüğün 104 ve 105 inci maddeleri uyarınca bir Meclis araştırması açılmasına ilişkin önergesi (10/94) (Başkanlığa geliş tarihi :17.11.1999)

BAŞKAN – Türkiye Büyük Millet Meclisinin 22 nci Birleşimini en iyi dileklerimle açıyor, saygılar sunuyorum.

Toplantı yetersayısı vardır; görüşmelere başlıyoruz.

Gündeme geçmeden evvel, üç sayın milletvekiline gündemdışı söz vereceğim.

Gündemdışı ilk söz, milletvekillerinin yurt içinde ve yurt dışında devletimizi ve milletimizi temsili konusunda söz isteyen İstanbul Milletvekili Sayın Bozkurt Yaşar Öztürk'e aittir.

Buyurun Sayın Öztürk. (MHP sıralarından alkışlar)

Konuşma süreniz 5 dakikadır.

BOZKURT YAŞAR ÖZTÜRK (İstanbul) – Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; esas konuya geçmeden, milletvekili olduğum güzel İstanbulumuzda, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı toplantısı, bugün, 54'ü doğrudan üye olan 62 ülkenin 25 cumhurbaşkanı, 30 başbakanının katılımıyla başlamıştır. Bu toplantı, 20 nci Yüzyılın son en büyük ve en geniş zirvesi olacaktır. Zirvenin sonunda yayımlanacak olan bildirgenin ismi ise, tarihe "İstanbul bildirgesi" olarak geçecektir. Milliyetçi Hareket Partisi ve şahsım, böyle bir zirvenin ülkemizde yapılmasının haklı gururunu yaşıyoruz. Zirvenin dünyamıza ve Türk Milletine hayırlı olmasını temenni ediyorum.

Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; esasen, bugün, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olan, Yüce Türk Milletinin ve vatanının bölünmez bütünlüğünü savunan milletvekillerinin yurt içinde ve yurt dışında ülkesini ve milletini temsil konusuna değinmek üzere söz almış bulunuyorum.

Ne yazık ki, Türkiye Büyük Millet Meclisini, dolayısıyla milletimizi temsil etme amacıyla yurt dışına giden bazı milletvekillerimizin hareketlerinin milletimize yaraşır bir şekilde olmadığı haberleri, gazete sayfalarında ve televizyon ekranlarında yer almaya başlamıştır.

Değerli arkadaşlarım, bizler, 250 gram ekmeğin fiyatının 70 000 liraya yükseldiğini duyduğu zaman "eyvah, yine mi zam!" diye dizlerini döven vatandaşlarımızın mevcut olduğu bir ülkenin milletvekilleriyiz. Yurt dışına gittiğimiz zaman, yattığımız lüks otellerin, yediğimiz yemeklerin, uçak biletleri ile taksi ücretlerinin bedelleri de bu vatandaşlarımızın cebinden ödenmektedir.

Şimdi, şu sorulara cevap vermek gerekiyor: Bize en şanlı unvanı veren Yüce Türk Milletinin milletvekili, milletin parasıyla, olur olmaz, yakışmaz yerlerde mi gezmeli? Bununla da kalmayarak, ülkemizi ve milletimizi bölmek isteyenlerle birlik ve beraberlik içinde mi olmalıdır?

Bu haberlerin doğruluğuna inanmak istemiyoruz. Eğer bu haberler doğru ise, Anayasamızın 81 inci maddesindeki yemin çiğnenmiştir; buna ne diyeceğiz?

Sakarya, Kocaeli veya Yalova'dan gelen bir depremzede "her acıya katlandım; ama, buna katlanamıyorum" derse, ne diyeceğiz?

Bu milletin ve vatanın bölünmez bütünlüğü için, Kuzey Irak dağlarında veya Cudi Dağında, bir metre kar üzerinde, eksi 25 derece soğukta görev yaparken şehit düşen Mehmetçiğimin babasına veya anasına ne diyeceğiz?

Eminim ki, hepimizin de bir diyeceği yoktur. Hepimiz de, ancak başımızı önümüze eğerek onlarla göz göze gelmemeye çalışırız.

Değerli arkadaşlarım, bu millet, başı öne eğik, gözlerini milletin gözlerinden kaçıran milletvekili istemiyor. Bu millet, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü sonsuza kadar sürdürecek milletvekilleri istiyor. Bu millet, Kuvayı Milliye ruhunu içinden hiç eksik etmeyen milletvekilleri istiyor. Bu millet, milletiyle sevinebilen, yine milletiyle beraberce gözyaşı dökebilen milletvekilleri istiyor.

Büyük Atatürk'ün kurduğu bu Meclisin ismine dikkat edelim; Büyük Milletin Meclisi... Bu isme layık, milletin değerlerine bağlı milletvekilleri olalım. 21 inci Dönem milletvekillerinin, her zaman ve her yerde milletimizi en iyi şekilde temsil edeceği inancımı yineleyerek, hepinize saygılarımı sunuyorum. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Öztürk.

Gündemdışı ikinci söz, Artvin Yusufeli Barajı konusunda söz isteyen Artvin Milletvekili Sayın Hasan Ekinci'ye aittir. (DYP sıralarından alkışlar)

Buyurun Sayın Ekinci.

Süreniz 5 dakikadır efendim.

HASAN EKİNCİ (Artvin) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Artvin Çoruh üzerinde otuza yakın baraj yapılmaktadır; ülkemize, elektrik enerjisi olarak, 10 milyar kilovatsaat enerji verecektir. Bunlardan biri, Yusufeli Barajıdır. Yusufeli Barajı devasa bir barajdır ve yaklaşık 17 yıl önce fizibilitesi hazırlanmış, planlanmıştır; ama, bugün, bu baraj, hem Yusufeli İlçesini ortadan kaldırıyor hem 20 köyü ortadan kaldırıyor ve 15 000 insanı buradan yok ediyor.

Belki bu proje onbeş yıl önce, yirmi yıl önce fizibl olabilirdi, ekonomik olabilirdi; ama, bugün, baktığımız zaman, tarihî bir ilçe olan Yusufeli, altyapısı tamamlanmış, üstyapısı tamamlanmış ve gelişen bir ilçemizdir. Bununla birlikte, bu havza içerisinde 20 köyümüz, doğunun önemli bir sebze ve meyva deposu haline gelmiştir.

Bu baraj yapıldığı zaman bir sosyal deprem olacaktır. Bugün, yapımı için ihale aşamasındadır; ancak, bu proje, bugün itibariyle artık fizibl değildir, ekonomik değildir; çünkü, büyük bir ilçeyi ve 20 köyü ortadan kaldıran bir projedir ve maliyet itibariyle, buraya ödenecek istimlak bedellerinin üstünde olduğu görülüyor. Dolayısıyla, bu proje, bugün için artık fizibl değil. Yalnız 15 000 insanın su altında kalması yetmediği gibi, bu proje, buradaki insanları göç etmeye de zorlayacaktır.

Hükümetimiz, bu projeyi ihale ederken, insanı bir kenara koyarak, Yusufeli halkını ve buradaki köylerin halkını hiçe sayarak bir proje uygulaması yapmak istemektedir. Biz, teknik üniversitenin ve Japonların hazırladığı alternatif proje uygulanarak bu baraj Yusufeli'nden 20 kilometre yukarıda yapılırsa, hem 15 000 insan göç etmekten ve su altında kalmaktan ve hem de uluslararası rafting alanının ve büyük ilçenin, 20 köyün böylesine büyük bir afetten, sosyal afetten kurtulabileceğini ifade ediyoruz.

Yine, baktığımız zaman, bugüne kadar bu büyük ilçenin istimlaki konusunda, yeni bir yerleşim alanı konusunda hiçbir hazırlık yapılmadığı gibi, bu bölgede yeni bir yerleşim alanı seçilmediği gibi, devletin buraya istimlak parası olarak ayırabileceği, ayırdığı bir bütçesi de yoktur.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Lütfen, toparlayınız efendim.

HASAN EKİNCİ (Devamla) – Bugün, yine, baktığımız zaman, Deriner Barajında iki köyün istimlakini, hükümetimiz, yaklaşık iki yılda yapamamıştır; parasını bulamamıştır ve istimlak bile yapamamıştır. Bugün, depremin olduğu bir dönemde ve deprem bölgelerinde dahi arsa ve emlak istimlaki sağlayamadığımız bir dönemde, böyle büyük bir ilçenin ve büyük 20 köyün ortadan kalkması ve göç etmesi son derece yanlıştır. Hükümetimizin, bunu göz önünde bulundurarak, Japonların ve teknik üniversitenin önerdiği gibi bir proje değişikliği yaparak veyahut da bu projeden, fizibl olmadığı için, ekonomik olmadığı için vazgeçmesi ve hiçbir şekilde, Yusufeli insanının onayı olmadan, hiçbir şekilde, Yusufeli halkının rızası olmadan bu projenin uygulanmaması ve...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Ekinci, lütfen, son cümleniz efendim...

HASAN EKİNCİ (Devamla) – ...yine, hiçbir şekilde, Yusufelili insanlarımızı razı etmeden, buraya yeterli ödenek, bütçe ayırmadan bu işleme girişmemesini diliyor, Yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum. (DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Ekinci.

Sayın Ekinci'nın konuşmalarına Devlet Bakanı Sayın Rüştü Kâzım Yücelen cevap verecekler.

Buyurun efendim. (ANAP sıralarından alkışlar)

Süreniz 20 dakikadır.

DEVLET BAKANI RÜŞTÜ KÂZIM YÜCELEN (İçel) – Sayın Başkan, Yüce Meclisin değerli üyeleri; evvela, Yüce Meclisimize saygılar sunuyorum.

Yusufeli Barajıyla ilgili, önce, teknik bilgileri arz etmek istiyorum Yüce Heyetinize. Türkiye ve Fransa hükümetlerinin ilgili bakanlarınca 3.9.1996 tarihinde imzalanan ikili protokol gereğince, Türkiye ve Fransa Cumhuriyetleri arasındaki işbirliğinin hidroelektrik enerji alanında, özellikle Yusufeli ve Artvin Baraj ve Hidroelektrik Santralı Projelerinin yapımı için mutabakata varılmış ve her iki projenin de yüzde 100 dışkredi temini suretiyle gerçekleştirileceği hükme bağlanmış.

Bunu takiben 23.7.1997 gün ve 97/9689 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla, Enerji Bakanlığı, her iki baraj ve hidroelektrik santralının yapımı için imzalanan protokol gereği, görüşmeler ve sözleşme yapma hususunda yetkili kılınmıştır. Bu karar çerçevesinde, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Enerji Bakanlığınca 22.9.1997 tarihinde verilen bir olurla, her iki proje için teknik ve finansal konularda yetkilendirilmiştir. Bu doğrultuda, öncelikle kilit proje olması nedeniyle Yusufeli Projesi ele alınarak sözleşme taslağı hazırlanmış ve müteahhitten fiyat teklifi alınmış olup, fiyat üzerindeki son görüşmeler devam etmektedir. Sözleşme taslağı bedelinde anlaşma sağlandıktan sonra, Bakanlar Kurulu kararı gereğince, müteahhitçe sağlanacak kredinin Hazine Müsteşarlığınca görüşülmesi ve uygun bulunması halinde de, kredi anlaşmasının imzalanması için sözleşme taslağı Hazine Müsteşarlığına gönderilecektir.

Yusufeli Projesinin sözleşmesinin Devlet Su İşleri ve müteahhit arasında henüz imzalanmaması dolayısıyla Maliye Bakanlığınca vize, Sayıştay Başkanlığınca da tescil işlemi olmadığından, baraj yerinde kamulaştırma işlemine başlanmamıştır. Sözleşme görüşmelerinin sonuçlandırılmasını müteakip, baraj inşaatına başlanılmadan önce inşaata imkân verecek araziler kamulaştırılacak; inşaata paralel olarak da, baraj göl alanında kalan tüm taşınmaz malların kamulaştırma bedelleri, hak sahiplerine ödenecektir. Baraj göl alanından etkilenen ailelerle ilgili çalışmalar, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından baraj inşaatına paralel olarak sürdürülecektir.

Tabiî ki, oradaki hiçbir vatandaşımızın burnu kanatılmayacaktır, oradaki hiçbir vatandaşımız bundan dolayı mağdur edilmeyecektir ve oradaki vatandaşlarımıza yeni iskân sahası açılmasında gerekli kolaylıklar gösterilecektir. Bununla ilgili çalışmanın, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından, baraj inşaatına paralel bir şekilde sürdürüleceğini de buradan söylemekle yetinmek istiyorum.

Burada, ben, hepimizin üzerine düşen görevin vatandaşlarımıza moral vermek olduğuna, vatandaşlarımızın hiçbir şekilde, hiçbir zaman mağdur edilmemesi için müşterek bir çalışma yürütülmesi gerektiğinin bildirilmesi gerektiğine inanıyorum. Yusufeli'nde yaşayan vatandaşlarımızın da, bu konuda hiçbir endişeye kapılmamalarını, özellikle Yüce Meclisin huzurunda tekrar ediyor, Yüce Meclise saygılar sunuyorum. (ANAP, DSP, MHP ve FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Sayın Bakana teşekkür ediyorum.

Gündemdışı son söz, Doğu Karadeniz Bölgesinde sayıları 200 000'i bulan çay üreticisi ailelerin sorunları hakkında söz isteyen, Rize Milletvekili Sayın Mehmet Bekâroğlu'na aittir.

Buyurun Sayın Bekâroğlu. (FP sıralarından alkışlar)

Süreniz 5 dakika efendim.

Değerli milletvekilleri, Doğu Karadeniz Bölgesinde, 200 000 aile, çay tarımıyla uğraşarak, ülkeye yılda 400 milyon dolar millî hâsıla kazandırmaktadır. 1,5 milyon insanın tek gelir kaynağı çaydır.

Doğu Karadeniz Bölgesinde, yılda 800 000 ton yaş, 180 000-200 000 ton kuru çay üretilmektedir; içtüketim 130 000 ton civarındadır. Yani, ülkemizin çay fazlası mevcuttur. Hal böyleyken, zamanında alınması gereken tedbirler ihmal edildiğinden dolayı, yurdumuza, yılda en az 70 000 ton çay değişik yollarla girmektedir.

Aslında, çayın ve Doğu Karadeniz Bölgesinin sorunlarını konuşmak gerekirdi. Bu nedenle Meclise vermiş olduğumuz bir araştırma önergesi var; onun da, zamanı geldiğinde desteklenmesini istiyoruz.

Mesela, bölgede yıllardan beri siyaset yapan insanların, Rize insanının ve Doğu Karadenizin diğer illerinde yaşayan insanların çayla geçiminin uzun vadede olmayacağını tahmin etmeliydiler. Orada, organize sanayi bölgesi için, ticareti teşvik etmek ve sanayii teşvik etmek için tedbirler alınmalıydı; ama, bunu düşünmediler. Yıllardan beri, o bölgeden, şimdi deprem bölgesi dediğimiz Marmara Bölgesine insanlar göç etmektedir; ama, hükümetlerimiz, maalesef, ileriyi göremediler, Marmara Bölgesine teşvikleri yoğunlaştırdılar. Halbuki, Marmara Bölgesine negatif teşvikler, diğer bölgelere de pozitif teşvikler verme zamanı çoktan gelmiş ve geçmektedir.

Değerli milletvekilleri, ancak, şu anda bizim bir acil sorunumuz var, ondan söz edeceğim. 1999 yılında, yaş çaya verilen zam yüzde 40 civarındaydı, buğdaya ise yüzde 50 verilmişti. Biz, bunun buğdayla eşitlenmesini istediğimiz zaman, hükümet yetkilileri, 30–40 trilyon daha para gerektiğini, bunun da kaynağı olmadığını bildirdiler; ama, aynı günlerde, 200 000 aileye 40 trilyon bulamayanlar, bir tek aileye, banka kurtarma, bankanın içini boşaltma yoluyla 1 katrilyona yakın para aktardılar. (FP sıralarından alkışlar)

Değerli milletvekilleri, bu sene, Doğu Karadeniz Bölgesinde 1 100 000 ton yaş çay üretildi. Bunun 845 000 tonunu devlet, Çay–Kur aldı, 300 000 tonunu özel sektör aldı. Özel sektör, bugüne kadar herhangi bir ödeme yapmadı. Özel sektörün aşağı yukarı 50 trilyon borcu var. Çay–Kur ise, 150 trilyon borcu var, sadece 35 trilyon ödedi ve toplam 120 trilyon borcu vardır.

Değerli miletvekilleri, Doğu Karadeniz Bölgesinde yaşayan insanlardan, sadece çayla geçinen insanlardan, ocak ayından bu yana, bir ailenin geliri 300 milyon liradan fazla değildir. Şimdi, size ve Sayın Bakanıma soruyorum: Sekiz aydan beri 300 milyon lirayla bu insanlar nasıl geçinmektedir? Bu nasıl bir anlayıştır?! Ne yapılmak isteniyor?!

Değerli milletvekilleri, okullar açıldı, kış geliyor. Bu insanlar odun, kömür alamadılar; çocuklarına çanta, defter, kitap alamadılar. Hükümetin, bir an evvel bu konuya eğilip, bu insanların sorununu acilen çözmesi gerekir.

Sayın Bakanımız, bir ay evvel Rize'ye geldiğinde, bu sene içinde tüm borçlarını ödeyeceklerini söylediler.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Bekâroğlu, lütfen toparlayınız.

MEHMET BEKÂROĞLU (Devamla) – Bitiriyorum efendim.

Bir ay geçmiş olmasına rağmen, şimdiye kadar herhangi bir ödeme yapılmadı. Bu ödeme ne zaman yapılacak? Bunu, Doğu Karadeniz Bölgesinde çayla geçinen 200 000 aile adına soruyorum ve hepinize saygılar sunuyorum. (FP ve DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bekâroğlu.

AHMET KABİL (Rize) – Başkanım, müsaade ederseniz, yerimden söz alabilir miyim?

AHMET KABİL (Rize) – Sayın Başkan, sayın milletvekili arkadaşım, konuşmasının bir yerinde, yıllardan beri Rize'de politika yapanların Rize'yi ihmal ettiklerini beyan ettiler. Ben de yıllardan beri politika yapıyorum. Hakikaten, çayın Rize'yi beslemediğini, 1991'den 1996'ya kadar, 1992'den sonra Türkiye'de yapılan yatırımın onaltıda 1'inin Karadeniz Bölgesinde ve Rize'de yapıldığını biliyorum. Bu açığı kapatmak için, 1996'da, bu bölgenin geri kalmışlığı dolayısıyla, yatırıma ihtiyacı olması dolayısıyla Rize'ye para gönderdik. Daha henüz paralar gitmeden 53 üncü hükümet düştü. 54 üncü hükümet gelince, 54 üncü hükümet mensupları, ilk iş olarak, hükümet programı okunurken "Rize'ye gönderilen paraları geri aldık, beytülmala uzanan eli kırdık" dediler. Şimdi, verilen parayı geri aldık diye övünen -1996 Haziranında 54 üncü hükümet programının okunduğu zabıtlarda var- bir partinin mensubunun, bölgeye yatırım yapılmadığı iddiası yanlıştır.

Evet, arkadaşımın dediklerine katılıyorum. Çay bölgeyi beslemiyor, teşvik etmek lazım, yatırım getirmek lazım; ama, en azından...

BAŞKAN – Efendim, zatıâliniz hükümet adına mı konuşuyorsunuz?

AHMET KABİL (Rize) – ...bunu savunmak, bu parti mensubunun bir milletvekiline düşmez diye düşünüyorum.

Teşekkür ederim.

BAŞKAN – Ben teşekkür ederim.

Yalnız, Sayın Bakanımız, acaba, bunları ifade etmeyecekler miydi?

MEHMET BEKÂROĞLU (Rize) – Sayın Başkan...

BAŞKAN – Evet, sataşma var. Çok kısa lütfen...

Buyurun efendim.

MEHMET BEKÂROĞLU (Rize) – Efendim, Sayın Kabil'in söyledikleri kısmen doğrudur, kısmen doğru değildir. Rize'de, Sayın Kabil ve Partisi 16 seneden beri siyaset yapmaktadır. 16 seneden beri yaptıkları tek iş, devletin kaynaklarını bir şekilde oraya aktarmak; okul yaptırmak, köprü yaptırmak şeklinde... Bizim söylediğimiz ise "o ilin, yatırım yapılabilir bir il haline gelmesidir; bu doğrultuda çalışmalar yapılması gerekirdi" şeklindedir.

Teşekkür ederim.

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bekâroğlu.

Gündemdışı konuşmaya cevap vermek üzere, Devlet Bakanı Sayın Rüştü Kâzım Yücelen.

Süreniz 20 dakika efendim.

Buyurun.

DEVLET BAKANI RÜŞTÜ KÂZIM YÜCELEN (İçel) – Sayın Başkan, değerli milletvekili arkadaşlarım; Rize Milletvekili Sayın Bekâroğlu'nun, çay üreticisinin dertleri üzerine yaptığı gündemdışı konuşma üzerine söz aldım.

Eğer izin verirseniz, sadece üretici yönüyle değil, 23 300 civarında vatandaşımızın çalıştığı ve senede 67 trilyon lira personel ücretinin ödendiği bir kurum olarak, çayın, çay üreticisinin ve çalışanların dertlerini, resmî ağızdan zabıtlara geçirmek istiyorum; çayın başlangıcından bugüne kadar geçirdiği evreleri, alınması gereken tedbirleri, hep beraberce, bir kere gözden geçirip, en azından bundan böyle bu sorunlarla ilgili önlemleri beraberce almaya çalışalım diye.

Çay tarımı ve ticareti, Doğu Karadeniz Bölgesinin ekonomisinde çok önemli bir yer tutmaktadır; çaylık alanların yüzde 65'i Rize'de, yüzde 21'i Trabzon'da, yüzde 11'i Artvin, yüzde 3'ü ise Giresun ve Ordu İllerinde bulunmaktadır.

Çay-Kurun 1999 yılı bütçesinde yaş çay alımı 700 000 ton, bedeli ise 87,4 trilyon lira olarak programlanmışken, hava şartlarının müsait gitmesi, kış mevsiminin ılıman geçmesi nedeniyle, yaş çay ürünü, diğer yıllara göre hasat olgunluğuna onbeş gün daha erken gelmiştir; bu nedenle, çay alım kampanyası 3 Mayısta açılmış, 10 Ekimde kapatılmıştır; ancak, bazı bölge üreticilerinden gelen çay talepleri de değerlendirilerek, 15 Ekimde bir günlüğüne çay alımı yapılarak, çay üreticisi mağdur edilmekten kurtarılmıştır.

Özel sektörün bu yıl yaş çay alımında isteksiz oluşu, kaçak yapılan çaylıkların da devreye girmesi sebebiyle, Çay-Kur, diğer yıllara göre daha fazla yaş çay alımı gerçekleştirmiştir. Daha önceki yıllarda üçüncü sürgün alımları sadece sahil kesimlerinde yapılırken, 1999 yılında hava şartlarının iyi gitmesi nedeniyle, bütün bölgelerde -yani, sahil, orta ve iç kesimlerde- alım yapılmıştır.

1996 yılında 527 000 ton olan Çay-Kurun yaş çay alımı, 1997 yılında 542 000 tona, 1998 yılında 718 000 tona ulaşmışken, 1999 yılında 843 000 ton çay alınmıştır. 1999 yılında 393 000 ton olarak alınan birinci sürgün yaş çay alım bedeli tutarı olan 34,5 trilyonun tamamı ödenmiş bulunmaktadır. İkinci sürgün olarak alınan 354 000 ton yaş çayın alım bedeli tutarı 46 trilyonun ise 1,5 trilyonu ödenmiş; üçüncü sürgün olarak alınan 196 000 ton çay için ödenmesi gereken 25,3 trilyonla birlikte, Çay-Kurun üreticiye ödemesi gereken borç miktarı 69,3 trilyon lira ise Kurumun finansman imkânları çerçevesinde önümüzdeki aylarda ödenecektir.

1992 ve 1996 yılları arasında bankalardan alınan kredilerin geri ödemesi yapılamadığından, ayrıca Sosyal Sigortalar Kurumuna ödenmesi gereken sosyal hizmet zammı ödenemediğinden, Kurum hacizli duruma düşürülmüş; 1996 yılı haziran ayında, Hazine Müsteşarlığının gözetiminde, bankalar ve Sosyal Sigortalar Kurumuyla yapılan uzlaşma neticesinde, toplam 20 trilyonluk borca karşılık, hazinece tahvil verilerek, teşekkül, bu kuruluşlara olan borçtan kurtarılmış, buna karşılık, Hazineye borçlandırılmıştır.

Bu tahvil borcu, faiziyle birlikte 42,5 trilyon lira iken, daha önce ve 1997 yılında yine Hazineden alınıp kullanılan 9,5 trilyon lira ve 1994 yılından 6,7 trilyon lira vergi borcuyla, toplam 58,7 trilyona yükselmiştir. Hazine tarafından bankalara verilen tahvillerin, faiziyle birlikte 38,7 trilyon liralık bölümüyle, 2,8 trilyon lira değer artışı, 1997 yılı sonu itibariyle mahsup edilmiş, kalan tahvil borcu, faiziyle birlikte 7,3 trilyon lira, 1998 yılında mahsup edilerek 68,3 trilyon lira sermaye 65,5 trilyon lira olarak kullanılmış olup, 3,3 trilyon lira da Hazineye borçlanılmıştır.

1999 yılında 70 trilyon liraya yükseltilen sermayeye karşılık, Hazineden 10 trilyon lira alınarak 78,3 trilyon lira olarak kullanılmış olup, 8,3 trilyon lira Hazineye borçlanılmıştır. Hazine tarafından artırılan sermayenin tamamı borçların tasfiyesinde kullanılmış olup, Kurum bu kaynaktan yararlanamamış, aksine, Hazineye 500 milyar lira da borçlu kalmıştır. Bugün Çay-Kura verilen 70 trilyon lira sermaye, Çay-Kurun büyüklüğü karşısında yetersizdir. Çay-Kur Genel Müdürlüğünce ve ilgili Bakanlık olarak, sermayenin 100 trilyon liraya çıkarılması için Hazineye müracaat edilmiştir ve bu sermayenin, Çay-Kurun rahat çalışması için, 100 trilyon liraya çıkarılması ve bunun borca veya ileriye taksitlendirme yoluyla değil, doğrudan doğruya Kurum kasasına girmesi gerekmektedir.

Bugün Kurumun, bir tek kuruş Sosyal Sigortalar Kurumu borcu, bir tek kuruş vergi borcu, bir tek kuruş da işçi borcu yoktur. Emekli olan bütün işçilerin tazminatları bile sonuna kadar ödenmiştir. Bu ödenen de Rize'de kalan bir paradır; bu ödenen paralar da Rize'nin ekonomisine katkıda bulunan bir etkendir.

Kurum, 1998 yılı işletme faaliyetlerini 3,3 trilyon lira kârla kapatmıştır. 1998 yılında ilk kez, yıl içerisinde çay alım bedeli ödenmeyen üreticilere gecikme zammı ödenmesi karar altına alınmış; ama, yine ilk kez, 6 ay içerisinde tüm borç üreticiye ödenmiştir; 1998 yılında erken ödeme yapılmıştır.

Kurumun çay satışlarını da bir gözden geçirmek istiyorum; daha sonra, alınan tedbirleri Yüce Meclisin bilgilerine arz edeceğim. 1994 yılında 83 000 ton içsatış 4 300 ton dış satış, 1995 yılında 94 000 ton içsatış 1 300 ton dışsatış -vaktinizi almamak için devamını geçiyorum- 1998 yılında 105 300 ton içsatış, 17 000 ton dışsatış ve 1999 yılı ekim ayı itibariyle de 90 000 ton içsatış, 3 300 ton dışsatış gerçekleştirilmiştir. Ekim ayı sonu itibariyle Kurumun 144 200 ton paketli ve dökme çay olarak stoku bulunmaktadır. Kurumun iç pazardaki çay satışları, yukarıda verdiğim rakamlardan da anlaşılacağı üzere, düzenli bir artış trendi göstermekte, ihracatta ise bazı dalgalanmalar yaşanmaktadır.

Kurumun mevcut stoklarının eritilebilmesi için, iç pazarın yeterli olmadığı, mutlaka ihracatın artırılması gerektiğinin bilincindeyiz. Bu yönde, gerek Kurum yöneticileri gerekse Bakanlık olarak yoğun çaba sarf ettiğimizi de belirtmek istiyorum.

Bugün dünyada üretilen çay miktarı, tüketim miktarının çok üzerinde gerçekleştiğinden, üretici ülkeler, çayın pazarlanmasında büyük bir mücadele vermektedirler. Üretici ülkelerce teşvikler verilmekte, ihracat desteklenmektedir. Çay ihracatçısı diğer üretici ülkelerin maliyetleri, maliyetlerimizin çok altındadır; çünkü, çay üretici ülkeler, kalkınmada geri kalmış, gelişme halindeki ülkelerdir. Bu ülkelerde, hammadde fiyatları, bizim fiyatlarımızın yüzde 30'u seviyesidedir, işçilik giderleri ise oldukça düşüktür.

İhracatta fiyat engelinin dışında, kalite konusunda da sorunlar mevcuttur. Kalite konusunun halledilmesi, hammadde kalitesinin ıslahıyla ilgili tarımsal projelere ve teknolojideki eksikliklerin giderilmesine bağlıdır.

Şimdi, yine kurumun sorunlarını kısaca başlıklar halinde sayıp, alınan tedbirleri arz ediyorum:

Kurumun son yıllarda karşı karşıya kaldığı en önemli sorun, ülkemize giren yabancı menşeli çayların giderek artması sebebiyle iç pazardaki daralmadır. Yabancı menşeli çaylar ülkemize 4 şekilde girmektedir:

1. Doğu ve güneydoğu illerimizden sınır ticareti yoluyla,

2. Zatî eşya muafiyeti yoluyla; bunun büyük bölümü Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetindendir.

3. İthalat yoluyla,

4. Sınır illerimizden kaçakçılık yoluyla.

55 inci hükümet döneminde, yine Çay-Kurdan sorumlu bir bakan olarak bu konu üzerine hassasiyetle eğildim. 23.12.1998 tarihinde aldığımız 12254 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla, çayın sınır ticaretine izin yetkisi, valilik il değerlendirme kurullarından alınarak, Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat Genel Müdürlüğüne verilmiş ve böylece çay, ithali serbest mallar listesinden çıkarılmıştır.

Ülkemize giren yabancı menşeli çayların diğer bir büyük bölümünü de -15-20 bin ton civarında- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinden zatî eşya muafiyeti kapsamında getirilen çaylar oluşturmaktadır. Bir yolcu için 1 500 mark tutarındaki muafiyetin bazı kişilerce kötüye kullanıldığı, bu muafiyetin önemli bir bölümünün son birkaç yıldır çay ticareti amacıyla kullanıldığı tespit edilmiş ve bunun üzerine, konuyla ilgili yönetmelikte 11.8.1999 tarihinde değişiklik yapılarak, çay, yolcu beraberinde getirilen zatî eşya muafiyeti kapsamından çıkarılmıştır. Böylece, yılda 15-20 bin ton çayın yurda girmesi önlenmiştir.

Hem sınır kapılarında gerekli uyarının yapılmasına hem de çayın zatî eşya kapsamından çıkarılmasına katkıda bulunmasından dolayı, gümrüklerden sorumlu Bakanımız Sayın Mehmet Keçeciler'e de Yüce Meclisin huzurunda teşekkürlerimi arz etmeyi bir borç addediyorum.

Yukarıda arz etmeye çalıştığım tedbirler sayesinde, iç pazarda, 30-40 bin ton civarında yeni bir pazar payı oluşacaktır. Yabancı menşeli çayın hâkim olduğu ortalama 40 000 tonluk pazar payının 25 000 tonu Kuruma, 15 000 tonu da özel sektöre kayacaktır. Ayrıca, Kurumun, yurtiçi satışının 25 000 ton artması, bugünkü değerlerle 50-55 trilyon civarında ekgelir kaynağının yaratılmasına neden olacaktır. Bu kaynak artışı, Kurumun finansman yapısını olumlu yönde etkileyecektir.

Bu konuda, kurum, büyük bir mücadele vermiş ve vermeye devam etmektedir. Bu amaçla, bütün poşet ambalajlarında Temmuz 1995 tarihinde hologram etiket uygulamasına geçilerek, paketli çaylarımıza tam güven sağlanmıştır. Son on yıl içinde 1 500 kadar firma, sahte ambalaj baskısı, sahte üretim yaparken veya satış yaparken yakalanmış, adlî mercilere sevk edilmiş veya vergi daireleri tarafından incelemeye alınmıştır. Çayda devlet tekelinin kaldırıldığı 1984 yılından bugüne kadar, çaylarımızı taklit veya sahte olarak piyasaya süren firmalar ile çay poşetlerini basan firmalarla aktif mücadeleye girilmiş ve bunun olumsuz etkileri büyük ölçüde bertaraf edilmiştir. Taklitçilik, sahtecilik girişiminde bulunan ve haksız rekabete kalkışan 804 firma hakkında dava açılmıştır.

Kaliteli kuru çay üretebilmek için, özellikle hammaddeyi oluşturan çay bitkisinin kalitesini iyileştirici tedbirlerin alınması da gerekmektedir. Kaliteyi artırıcı tedbirlerin en önemlisi, budama işlemidir. Bu sebeple, 5096 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla getirilen her yıl çaylık alanların beşte 1 oranında budanması konusu, yaş çay yaprağının kalitesini artırmak ve çaylıkların gençleştirilmesi için önemli bir adımdır. Budamanın uygun zamanda -yani kasım aralık aylarında- ve tekniğine göre yapılması, budanmış plantasyonlardan hasat edilen sürgünlerin taze ve kaliteli olmasını sağlamaktadır.

Budama artıklarının çay ocakları arasında toprak üzerine bırakılması, kış boyunca çürüyerek toprağa karışmasının sağlanması, topraklarımızın organik madde ihtiyacını karşılamakta, ahır gübresine eşdeğer fayda sağlamaktadır. Ayrıca, uzun yıllardır tek yanlı olarak kullanılan azotlu gübrenin neden olduğu asitlik probleminin giderilmesine de yardımcı olmaktadır.

Uygulama süresi 5 yıl olan 5096 sayılı Budama Kararnamesi, 1998 yılı aralık ayında sona ermiştir. Bu projeden olumlu sonuç alınması üzerine, ilgili kararname 7.10.1998 tarih ve 98/11807 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla 5 yıl daha uzatılmıştır.

Bütün bunları, çay üreticisi ve orada çalışanların bütün dertlerini bir kere Meclis zabıtlarına geçirmek üzere burada söyledim. Tabiî ki, sadece çay üreticisi değil, tüm ziraatle uğraşanların alınteri kurumadan parasının ödenmesi esastır; ama Kurumun kaynakları ortada; bu şartlar altında, eğer muhalefetten iktidardan, muhalif muvafık, kimden bir teklif varsa, bu teklifi değerlendirmeye ben şahsen kendi Bakanlığımla ilgili olarak açığım; ama, benim şu anda sunduğum ödeme planı, ancak Kurumun imkânları ve Hazineyle görüşmelerimiz sonucunda bu ayın sonuna kadar belli olacaktır.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Bakan, lütfen toparlar mısınız.

DEVLET BAKANI RÜŞTÜ KÂZIM YÜCELEN (Devamla) – Ama, yılbaşını geçecek olan, 2000 yılına sarkacak olan borçlar için de -ki çaya verilen parada artış yüzde 44'tür- 57 nci hükümetten önceki 56 ncı hükümet döneminde ilave para verilmesi kararlaştırılmıştır ve bu hükümet döneminde de aşağı yukarı enflasyon oranına göre bütün ürünlerde bu şekilde bir artış sağlanmıştır. Bunun da zamanında ödenmesi, gecikirse faiz ödenmesi için gerekli işlem devam edecektir.

Yüce Meclisinize saygılar sunar, bu bilgileri dinlediğiniz için teşekkür ederim. (ANAP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bakan.

MEHMET BEKÂROĞLU (Rize) – Sayın Başkan...

BAŞKAN – Sayın Bekâroğlu, size söz vereceğim; yalnız, lütfen, karşılıklı konuşma şekline dönüşmesin.

Çok kısa olarak buyurun efendim.

Teşekkür ederim.

BAŞKAN – Teşekkür ederim Sayın Bekâroğlu.

Buyurun Sayın Bakan.

Saygılarımla.

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bakan.

Sayın milletvekilleri, gündemdışı ilk konuşmayı yapan İstanbul Milletvekili Sayın Bozkurt Yaşar Öztürk'ün konuşmalarında kendi davranışlarını hedef aldığını ifade eden Diyarbakır Milletvekili Sayın Sebgetullah Seydaoğlu, bu sataşmaya karşılık, Tüzüğün 69 uncu maddesi gereğince söz istemiştir.

İSMAİL KÖSE (Erzurum) – Sayın Başkan, müsaade eder misiniz?..

BAŞKAN – Müsaade eder misiniz Sayın Seydaoğlu...

İSMAİL KÖSE (Erzurum) – Affedersiniz...

BAŞKAN – Peki, Grup adına; buyurun efendim.

İSMAİL KÖSE (Erzurum) – Sayın Başkanım, müsaade ettiğiniz için çok teşekkür ediyorum.

O bakımdan, bu, genel bir konuşmadır. Eğer arkadaşımız konuşmasında böyle bir atıfta bulunma noktasında olursa, şimdiden diyorum ki, kendisiyle alakası yoktur, bu, genel bir konuşmadır. Grubumuz tarafından da konuşmaya bakılmıştır; herhangi bir hedef tayin etmeden, bir genel konuşma yapılmıştır. Bunun için söz almıştım.

Teşekkür ederim.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Sayın Seydaoğlu, tatmin oldunuz mu efendim?

SEBGETULLAH SEYDAOĞLU (Diyarbakır) – Hayır Sayın Başkan.

BAŞKAN – Tatmin olmadınız.

SEBGETULLAH SEYDAOĞLU (Diyarbakır) – Çünkü, burada, 81 inci madde; yani, yemin maddesini ihlal eden bir itham var. Yurtdışına...

BAŞKAN – Hayır, tatmin olmadınızsa, sizin tatmin olmanız önemlidir; çünkü, Grup Başkanvekili, sizi tatmin etmek üzere konuşmuştur. Bu açıklama sizi tatmin etmediyse, 69 uncu maddeye göre söz hakkınız bakidir.

BAŞKAN – Peki efendim.

Yalnız, istirhamım şudur: Lütfen, 67 nci maddedeki hükme uyalım ve yeni bir sataşmaya meydan vermeyelim.

TURHAN GÜVEN (İçel) – Sayın Başkanım, müsaade edin.

Yalnız, İçtüzüğümüzde vekâlet sistemi diye bir sistem yok. Ben, deminden beri biraz ibretle izliyorum -kusura bakmayın ama- bir şey konuşuluyor, gerekiyorsa Sayın Bakan cevap veriyor, ondan sonra yeniden söz almalar oluyor veya grubu adına değil de şahsı adına bir konuşma yapan kişiye Grup Başkanvekili Sayın Köse cevap veriyor "böyle alınmasın" diyor. Bana, İçtüzükte buna ilişkin bir madde gösterin de, ben de tatmin olayım efendim.

ÖMER İZGİ (Konya) – Hayır, cevap verme değil; cevap vermedi, açıklamada bulundu.

BAŞKAN – Efendim, müsaade eder misiniz...

Söz isteyen arkadaşımın, ne konuda ve nasıl konuşacağı konusunda benim herhangi bir ilham hissim yok. Onun için, arkadaşlarım bunu kendileri takdir etsinler lütfen.

BAŞKAN – Buyurun efendim.

Süreniz 5 dakika.

SEBGETULLAH SEYDAOĞLU (Diyarbakır) – Sayın Başkan, değerli milletvekili arkadaşlarım; geçen hafta Almanya'ya yaptığımız seyahatle alakalı olarak, şahsımla ilgili, basında çıkan, görsel medyada çıkan iddiaların, nasıl tek taraflı... Demokratik olmayan, objektif olmayan, bu Mecliste yüzlerce insanın kişilik haklarını geçmişte rencide eden basın, özellikle bu Parlamento içerisinde, bana benzer yüzlerce insana, konuşma hakkı vermeden, tek taraflı, delillere, belgelere, görüntülere, fotoğraflara dayanmayan... Şu Meclisin içinde 4 arkadaşım da beni dinliyor -Doğru Yol Partisi Grubundaki arkadaş, DSP Grubundaki arkadaş benimle beraberdi- beş günlük Almanya gezisinde birlikte olduğumuz, aynı oteli paylaştığımız, aynı yemeği yediğimiz, aynı gezileri yaptığımız gerçeği ortada olduğu halde, tek taraflı... Sebebi, bence, medya görevini layıkıyla yapma kaygısıyla, sırf birilerine "görevimizi yaptık..." Artık, ahlakdışı beklentileri neyse, bunu, bir milletvekiline karşı infaz etmeyi, şahsımda, Yüce Parlamentoya yapılan bir saldırı olarak telakki ettiğimi bilmenizi istiyorum.

Demin gündemdışı konuşan İstanbul Milletvekilimiz Sayın Bozkurt Yaşar Öztürk, konuşmasında, adımı zikretmese bile, bir milletvekilinin, milletin parasıyla yurt dışında eğlence yerlerine gittiğini, yasadışı kişilerle görüştüğünü ima ediyor. Bu, tutanaklarda açık ve net; Seydaoğlu olarak beni itham ettiği ortada; tutanak burada.

İSMAİL KÖSE (Erzurum) – Belki, Kuzey Irak'a gidenler için söylemiştir efendim.

SEBGETULLAH SEYDAOĞLU (Devamla) – Bilemiyorum... Çünkü, son günlerde, benimle ilgili, basında haberler çıkmıştır.

BAŞKAN – Lütfen, karşılıklı konuşmayalım efendim.

SEBGETULLAH SEYDAOĞLU (Devamla) – Arkadaşlar, ben, şu anda, Türkiye cumhuriyetinin mahkemesinden geliyorum. Bakınız, Türkiye cumhuriyetinin mahkemesi olan 7. Sulh Ceza Mahkemesinde, Seydaoğlu hakkında son bir haftadır televizyonlarda ve gazetelerde çıkan bütün yayınların yalan olduğu, 24 saat içerisinde tekzip hakkının baki olduğu yolunda ve RTÜK'ün televizyon kanallarını kapatması için 1 saat önce karar alındı. İşte, 7. Sulh Ceza Mahkemesi kararı; bu bir! Hukuk bu işte, demokrasi bu işte! Yargısız infaza gerek yok.

Daha zamanınızı almadan geçiyorum... Köşe yazarının kendi arkadaşlarını yalanlayan yazısı... Dünkü Radikal'de çıkan başlık: "Tetikçiler" diyor arkadaşlarına "siz, buna karşı yargısız infaz yaptınız..." Seydaoğlu demokratikleşmeyi istediği için, insan haklarını istediği için, Merve Kavakçı'ya yapılan haksızlığı istemediği için, ona bu iftira atıldı. (MHP sıralarından gürültüler)

Mahkeme kararı burada. Siz, gazetelerde çıkan her şeye inanmayın. Ben, hiçbir zaman, ülkenin bölünmez bütünlüğü içerisinde, demokratik hukuk devletimin, 81 inci maddenin, iki yasama dönemidir burada yeminime sadığım. Bana isnat edilen suçlar iftiradır. Bugün, Komisyon Başkanıma da diyor ki: "İnsan Hakları Komisyonu Başkanı, cezaevi raporlarını, tüm tutanakları kaybetti." Eğer doğruysa, gazetenin manşetinde... Evet, onu kastediyor, bir gazetenin manşetinde "cezaevleri raporları, sivil toplum örgütlerinin İnsan Hakları Komisyonuna gelen 5 yıllık raporları ortada yok..." Bu gazete doğru mudur acaba? Böyle bir itham –ben başkanvekiliyim– bana yapıldı, şimdi de Başkana bugün yapıldı; aynı gazete.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Süreniz tamamlandı Sayın Seydaoğlu; son cümleniz...

SEBGETULLAH SEYDAOĞLU (Devamla) – Ömrümde -televizyonda da söyledim- benim içki içtiğimi, bir kumarhaneye ömrüm boyunca -44 yaşıma geldim- girdiğimi ispat eden varsa milletvekilliğinden istifa etmeye hazırım dedim. İşte, demokrat olmak budur, erkek olmak budur, doğru olmak budur. (FP ve DYP sıralarından alkışlar)

SEBGETULLAH SEYDAOĞLU (Devamla) – Biraz evvel mahkeme kararı da aldım. Bu mahkeme kararı bütün bu yayını yalanladı, RTÜK'e başvurdu. Bu akşam, inşallah, televizyon kanalları kararacak. Medya nereye koşuyor hepiniz biliyorsunuz.

BAŞKAN – Son cümleniz efendim...

SEBGETULLAH SEYDAOĞLU (Devamla) – Medya, Adnan Menderes'e, Turgut Özal'a, Tayyip Erdoğan'a, Adnan Kahveci'ye ne yaptı, Seydaoğlu'na da bunu yapmak istiyor. (FP ve DYP sıralarından alkışlar) İşte medya budur. Türkiye'deki medya, güvenilirliğini kaybetmiş. Kişilik haklarına saldırıyor. Tek taraflı, görsel yayından tutan gücünü kullanıyor. Medya ahlaksız olmuş, rantiyeci olmuş, şantajcı olmuş; ihale peşinde. Gerçek Babıâli'deki medya anlayışı bugün yoktur.

BAŞKAN – Sayın Seydaoğlu, kesmek zorunda kalacağım; lütfen...

SEBGETULLAH SEYDAOĞLU (Devamla) – Ben bu duygularımla -mahkeme kararını size gösterdim- hepinize saygılarımı sunuyorum, başarılar diliyorum. (ANAP, FP ve DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

CEMAL ENGİNYURT (Ordu) – Seydaoğlu, medyayla ilgili söylediklerin doğru da...

BAŞKAN – Müsaade eder misiniz efendim... Grup Başkanvekili konuşacaklar.

Buyurun.

AYDIN TÜMEN (Ankara) – Sayın hatip, aynı komisyonda başkan olan Sayın Pişkinsüt'e bazı ithamlarda bulundular. Eğer izin verirseniz çok kısa da olsa...

BAŞKAN – Komisyon Başkanından bahsettiler.

Buyurun Sayın Pişkinsüt. (DSP sıralarından alkışlar)

Süreniz 5 dakikadır.

SEMA TUTAR PİŞKİNSÜT (Aydın) – Sayın Başkan, değerli üyeler; aslında, Türkiye Büyük Millet Meclisinin, basında, özellikle görsel basında pek çok konuda yargılanması hepimizi zaman zaman üzüyor. Açıklıktan yanayız, doğrudan yanayız, her şeyin şeffaf bir şekilde halka iletilmesinden yanayız; ama, kişilerin özlük haklarıyla ilgili, kişilerin kendi özel yaşamlarıyla ilgili, kişilerin özel saatlerindeki davranışlarıyla ilgili konularda medyada çok değişik bir biçimde yargılanmasına veya yargılanırken, bu yargının önüne değişik ifadelerle tavırlar konulmasına da, Parlamento olarak, Parlamentonun bir üyesi olarak karşı koymak zorundayız.

Sözlerim, kimseyi üzmeden, kimseyi kırmadan; ama, doğrular konusunda da, içimizde, kendi aramızda, neyin doğru olduğu konusunda araştırma yapmakla yükümlü olduğumuz üzerinedir. Belli konular yanlış aksettirilebilinir, çarpıtılabilinir; pek çok konuyu gizlemek üzere, pek çok kişi, değişik konuları gündeme getirebilir; ama, bunlarda gerçek nedir, gerçeğin de gerçek olması sadece yetmez; bu gerçekliğin etrafında ne sebepler kullanılmak istenmektedir; bu da çok önemli.

Biz, bir Almanya gezisi yaptık. Gezi de değil; insan hakları komisyonları arasında ilk kez yapılan bir karşılıklı fikir alışverişiydi bu; son derece önemliydi. Bu öneminin yanında, komisyonda çok değerli arkadaşlarımız vardı; pek çok konuyu tartıştık. Bunların hepsi -tutanaklarıyla- yapılan görüşmelerin tümü elimizdedir.

Bunlar, konuşulması gereken, ülkemizin şu sıkıntılı durumunda bunların da anlatılması gereken... Örneğin, Almanya'da yaşayan Türklerin insan hakları açısından ne sıkıntıları olduğu, devletlerin insan haklarını dile getirirken hangi konuları da kendilerinin eksikliği olarak belirtmeleri gerektiği konuları tartışılması gerekirken, konu, bambaşka bir mecraya çekildi.

Değişik kesimlerde değişik şekillerde yazıldı. Komployla alakalı hiçbir konu söz konusu değildir; hele hele benim içinde olabileceğim hiçbir nokta söz konusu değildir. ispatlamaya, ispata herkesi davet ederim.

İkinci önemli nokta: Biz, bu çalışmamızı yaparken arkadaşlarımızın neden dolayı belli toplantılara katılmamış olduğunun tepkisini, Alman Parlamentosunun İnsan Hakları Komisyonu Başkanı olan Roth'un o gün akşamki yemeğinde de çok açık bir biçimde izah ettik. Bunun sebebinin ve arkasının bu şekilde değerlendirilmesini isterim.

Biraz önce, hiçbir şekilde bu konularla çok fazla alakası olmamasına rağmen, Sayın Seydaoğlu'nun ifadelerinde, her bir taraftan birçok konu gündeme geldi. Bunları, Parlamento kürsüsünden tek tek anlatmak, konuşmak, değerlendirmek, hangisi doğrudur diye söylemek de mümkün değil; ayrıca da, biz, sözleri konusunda arkadaşlarımıza itimat etmek istiyoruz.

"Pişkinsüt'e tepki" şeklinde bir gazete kupürü gösterildi ve ısrarla birkaç kez basında yazılı olarak da yer aldı. Çok değişik bir biçimde de, Türkiye'de gündeme getirilmeyen, alınmayan bir medyanın, Almanya'daki bir medyanın kupürlerinde de iki gün önce vardı. Cezaevleriyle ilgili veya herhangi bir konuyla ilgili, Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Hakları Komisyonuna gelmiş olan belge, bilgi, her türlü dokümantasyon kimseden saklanamaz, kimseden gizlenemez, başka yerlere aktarılamaz. Böyle bir şey de söz konusu değildir. Ancak, alt komisyonlar kararıyla, alt komisyon kurarak bir konuda çalışmaya başladığımızda alt komisyonun toplamış olduğu veya herhangi bir şekilde alt komisyonlara iletilmiş olan tüm bilgi, belgenin, Türkiye Büyük Millet Meclisinin dokümantasyonu olup olmadığı konusunda veya alt komisyonun raporu olup olmadığı konusunda da birtakım usuller vardır...

BAŞKAN – Sayın Başkan, lütfen toparlar mısınız efendim.

SEMA TUTAR PİŞKİNSÜT (Devamla) – Hemen bitiriyorum Sayın Başkan.

Bu usul: Alt komisyonlar çalışırlar, raporlarını hazırlarlar; hazırlanmış olan raporlar, Parlamento komisyonlarında değerlendirilir, komisyonda kabul edildikten sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin resmî belgesi haline gelir. Bu konular birbirinden ayrı konulardır; birbirine karıştırılmaması gerekir. Radikal grupların söylemleriyle veya birtakım yanlış yansımalarla bu şekildeki değerlendirmelerin gündeme getirilmesi çok üzücü olur. Her türlü konuda açıklıkla, Değerli Başkanlığımızdan başlamak üzere, herkese hesap vermeye hazır bir Başkanım. Bunun da altını çizerek, bir kez daha, dinlediğiniz için, teşekkür ediyorum, saygılar sunuyorum. (DSP ve MHP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanı Sayın Sema Tutar Pişkinsüt'e teşekkür ediyorum.

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Gaziantep) – Sayın Başkanım, iki kelime arz edeceğim.

BAŞKAN – Efendim, zatıâlinizle alakalı bir konu yok burada.

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Gaziantep) – Hayır; sizinle alakalı...

BAŞKAN – Müsaade eder misiniz...

Bozkurt Yaşar Bey, demin el kaldırdınız; söz istiyor muydunuz?

BOZKURT YAŞAR ÖZTÜRK (İstanbul) – Vazgeçtim...

BAŞKAN – Vazgeçtiniz...

Buyurun efendim.

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Gaziantep) – Sayın Başkanım, Türkiye Büyük Millet Meclisi, millî iradenin temsil edildiği bir yerdir. Bugün iki konu tartışıldı burada. Zatıâliniz her iki konu da vuzuha kavuşuncaya kadar milletvekillerinin özgürce fikirlerini serdetmesine izin verdiniz. Bunun bir teamül haline gelmesini ve sizden sonraki Başkanvekillerinin de buna dikkat etmesini temenni ediyor ve bu davranışınızdan dolayı sizi kutluyor, teşekkür ediyorum efendim. Sağ olun. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ederim Sayın İncetahtacı.

Bozkurt Yaşar Beye de teşekkür ediyorum gösterdiği anlayıştan dolayı.

Bir Meclis araştırması önergesi vardır; okutuyorum :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Bayburt İlimizin ekonomik, sosyal, kültürel ve kentsel sorunlar ile özel sektör ve kamu yatırımlarının ihmalinden doğan sorunlarının araştırılarak, alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla Anayasanın 98 inci, İçtüzüğün 104 ve 105 inci maddeleri uyarınca Meclis araştırması açılmasını arz ve teklif ederiz.

1. Suat Pamukçu (Bayburt)

2. Akif Gülle (Amasya)

3. Eyyüp Sanay (Ankara)

4. İsmail Alptekin (Bolu)

5. Ali Sezal (Kahramanmaraş)

6. Osman Pepe (Kocaeli)

7. Nurettin Aktaş (Gaziantep)

8. Ali Güner (Iğdır)

9. Ahmet Sünnetçioğlu (Bursa)

10. Ramazan Toprak (Aksaray)

11. Hüseyin Arı (Konya)

13. Bahri Zengin (İstanbul)

14. Latif Öztek (Elazığ)

15. Mehmet Bedri İncetahtacı (Gaziantep)

16. Yahya Akman (Şanlıurfa)

17. Mehmet Batuk (Kocaeli)

18. İlyas Arslan (Yozgat)

19. Bekir Sobacı (Tokat)

20. Fahrettin Kukaracı (Erzurum)

21. Cemil Çiçek (Ankara)

22. Fethullah Erbaş (Van)

23. Hüseyin Karagöz (Çankırı)

24. Rıza Ulucak (Ankara)

25. Salih Kapusuz (Kayseri)

26. Lütfi Doğan (Gümüşhane)

Bayburt, Karadeniz Bölgesini Doğu Anadolu'ya bağlayan transit yolu üzerinde, Çoruh Nehri kenarında kurulan 3 652 kilometrekarelik yüzölçümüne sahip, 1 550 metre yükseklikte, milattan önce 3000 yıllarına dayanan tarihî tecrübesi ve kültür birikimi olan bir ilimizdir. Etrafı Erzurum, Erzincan, Gümüşhane, Trabzon ve Rize İlleriyle çevrilidir. İlimiz, merkez ilçe, Aydıntepe ve Demirözü İlçeleri ile Arpalı, Akşar, Konursu, Gökçedere Kasabaları, Maden Bucağı ve 170'i köy olmak üzere toplam 178 yerleşim birimine sahiptir.

Tarihî bilgilere göre Bayburt, Urartular'dan başlayarak Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Danişmentliler, Akkoyunlular ve son olarak da Osmanlıların egemenliğine geçmiştir. Uzun yıllar sancak merkezi olma vasfını sürdürmüş, çeşitli dönemlerde harpler görmüş, Ermeni ve Rus işgallerinde kalmıştır. 21 Şubat 1918'de Rus işgalinden ve Ermeni mezaliminden kurtulmuş; idarî yönden 1925'e kadar Erzurum'a, bu tarihten sonra da Gümüşhane'ye bağlanmıştır. 1989 yılında da 3578 sayılı Yasayla il olma statüsüne kavuşmuştur.

Bayburt İlimiz, Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz kuşağının yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahip, sulak arazileri olan, tarım ve hayvancılığa elverişli, Doğu Karadeniz iklimi ile Doğu Anadolu iklimi arasında karasal özelliği ağır basan ve yılın altı ayı karla kaplı kalan bir yerleşim birimidir.

Nüfusunun yüzde 60'ının geçim kaynağı ticarî olmayan tarım ve hayvancılıktır. 1997 yılı tespitlerine göre işsiz sayısı 20 000 civarındadır. Faal nüfusun 2/3'ünün tarım ve hayvancılık sektöründe istihdam olunduğu dikkate alındığında kış aylarında işsiz sayısı daha da artmaktadır.

Bugüne kadar Bayburt halkının özlem duyduğu Bayburt üniversitesinin kurulamamış olması sebebiyle, gerek eğitim ve öğretimi daha iyi şartlarda yapabilmek gerekse iş bulabilmek için, Bayburt dışına göç, hızla artan bir oranda devam etmektedir. Başta İstanbul, İzmir ve Bursa olmak üzere tüm Türkiye ve Avrupa'da 1 000 000'a yakın Bayburtlunun bulunduğu tahmin edilmektedir.

Ekonomik, sosyal sebeplerle ilimizde ticaret ve sanayi gelişmemiştir. Tarım ve hayvancılık işsizliği önleyici, ekonomiyi sürükleyici bir rol oynayamamaktadır. Vatandaşlarımızın en temel hakkı olan başta eğitim ve sağlık konuları olmak üzere, bayındırlık, fizikî altyapı, turizm gibi konular hep ihmal edilmiştir. İlimizin sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi 0,5'ten düşük olan iller arasında olup, fert başına düşen gayri safî millî hâsıla miktarı 1 000 dolar civarındadır. Bu ve benzeri sorunlardan dolayı, Bayburt'ta köyler boşalarak viraneye dönmekte, tarım arazileri işlenmeyerek boş bırakılmaktadır. Bu yüzden hem ilimiz hem de ülkemiz, sosyal ve iktisadî açıdan zarara uğramaktadır.

Bayburt İlimizin içinde bulunduğu sorunlardan bir an önce kurtulması için sorunlar ve çözümlerinin yerinde tespitiyle ilgili bir Meclis araştırması komisyonunun kurulmasının Türkiyemiz ve Bayburtumuz için faydalı olacağı inancını taşımaktayız.

BAŞKAN – Bilgilerinize sunulmuştur.

Önerge, gündemdeki yerini alacak, Meclis araştırması açılıp açılmaması konusundaki öngörüşme, sırası geldiği zaman yapılacaktır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığının 2 adet tezkeresi vardır; sırasıyla okutuyorum :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kuruluna

Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi ve Bulgaristan Parlamentosu tarafından 25-26 Kasım 1999 tarihleri arasında Sofya'da ortaklaşa düzenlenen "Güney Doğu Avrupa İstikrar Paktının Uygulanmasına Parlamenter Katkı" konulu konferansa, Türkiye Büyük Millet Meclisi Dışişleri Komisyonu üyelerinden oluşan 5 kişilik bir parlamento heyetinin katılması, Genel Kurulun 2.11.1999 tarih ve 13 üncü Birleşiminde kabul edilmiştir.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Dış İlişkilerinin Düzenlenmesi Hakkındaki 3620 sayılı Kanunun 2 nci maddesi uyarınca, heyetin oluşturulması için siyasî parti gruplarınca saptanmış olan isimler, Genel Kurulun bilgilerine sunulur.

Nejat Arseven Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanıvekili

B. Suat Çağlayan İzmir

Teoman Özalp Bursa

M. Bedri İncetahtacı Gaziantep

Suha Tanık İzmir

Basri Coşkun Malatya

BAŞKAN – Bilgilerinize sunulmuştur.

Diğer tezkereyi okutuyorum :

18 Kasım 1999

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kuruluna

Fransa Ulusal Meclisi Başkanının vaki davetine icabetle, Türkiye Büyük Millet Meclisini temsilen 2 parlamenterden oluşan bir heyetin 24 Kasım 1999 tarihinde Paris'te yapılacak olan "Balkanlar: İstikrardan yeniden yapılanmaya" konulu parlamentolararası konferansa katılması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin Dış İlişkilerinin Düzenlenmesi Hakkındaki 3620 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi uyarınca, Genel Kurulun 16 Kasım 1999 tarihli 20 nci Birleşiminde kabul edilmiştir.

Anılan kanunun 2 nci maddesi uyarınca heyetimizi oluşturmak üzere, siyasî parti gruplarınca bildirilen üyelerimizin isimleri Genel Kurulun bilgilerine sunulur.

Nejat Arseven Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanıvekili

Adı Soyadı: Seçim İli :

Atilla Mutman İzmir

Mehmet Kaya Kahramanmaraş

BAŞKAN – Bilgilerinize sunulmuştur.

Sayın milletvekilleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığının oylamaya tabi bir tezkeresi vardır; okutup oylarınıza sunacağım :

17 Kasım 1999

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kuruluna

Dışişleri Bakanlığımızın 10 Kasım 1999 tarihli ve ABGM/ABGY 760.319-1245-489 sayılı yazısında, Avrupa Parlamentosu Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Elmar Brok ve Yardımcısı Emma Nicholson'un, Türkiye Büyük Millet Meclisi Dışişleri Komisyonu Başkanı Kâmran İnan başkanlığında, Dışişleri Komisyonu üyelerinden oluşan bir Parlamento heyetini Brüksel'e davet ettiği bildirilmektedir.

Söz konusu davete icabet edilmesi hususu, Türkiye Büyük Millet Meclisinin Dış İlişkilerinin Düzenlenmesi Hakkındaki 3620 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi uyarınca, Genel Kurulun tasviplerine sunulur.

BAŞKAN – Tezkereyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmiştir.

Sayın milletvekilleri, gündemin "Kanun Tasarı ve Teklifleriyle Komisyonlardan Gelen Diğer İşler" kısmına geçiyoruz.

Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporunun müzakeresine kaldığımız yerden ediyoruz.

BAŞKAN – Komisyon ve Hükümet hazır.

Geçen birleşimde, tasarının tümü üzerinde, Fazilet Partisi, Anavatan Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi ve Doğru Yol Partisi grupları adına yapılan konuşmalar tamamlanmıştı.

Şimdi, söz sırası, Demokratik Sol Parti Grubu adına, Samsun Milletvekili Sayın Yekta Açıkgöz'e aittir. (DSP sıralarından alkışlar)

Buyurun Sayın Açıkgöz.

Süreniz 20 dakika efendim.

Değerli milletvekilleri, etkili, verimli, süratli ve saygın bir kamu yönetimi toplumun vazgeçemeyeceği bir olgu olup, hizmet görürken bunu memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle yapacağı tabiîdir. Bu nedenle, kamu yönetimini zaafa uğratmadan memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri iddia olunan suçlarda yargılama aşamasına geçilmeden yapılacak soruşturmanın basit, etkili ve süratli biçimde işlemesini sağlamak ve suçluların cezasız kalmasını engellemek amacıyla bu tasarı hazırlanmıştır.

2 nci maddede, kapsamla ilgili sözü edilen sistemin hangi memur ve kamu görevlileri hakkında uygulanacağı birinci fıkrasında; ikinci fıkrasında ise, görevleri ve sıfatları sebebiyle özel soruşturma ve kovuşturma usulüne tabi olanlarla çeşitli kanunlardaki soruşturma ve kovuşturma usulüne ilişkin hükümlerin saklı tutulduğu belirtilmektedir. Bu çerçeve içinde, örneğin Silahlı Kuvvetler mensupları, hâkimler ve savcılar, yükseköğretim elemanları hakkında bu kanun değil, özel kanunlardaki hükümler uygulanacaktır.

Maddenin üçüncü fıkrasında, ağır cezayı gerektiren suçüstü halinin genel hükümlere tabi olduğu belirtilmiş; dördüncü fıkrasında ise disiplin hükümleri saklı tutulmuştur.

Değerli milletvekilleri, tasarı bu şekilde devam ediyor.

Tasarının 4 üncü maddesi ise, şikâyetlerin yetkili mercilere iletilmesiyle ilgilidir. Burada ilgili hakkında yapılacak ihbar ve şikâyetlerin belgeye, bilgiye ve somut delillere dayandırılması, aksi halde, soyut ve genel nitelikli şikâyetlerin işleme konulamayacağını düzenlemiştir.

Tasarının 5 inci maddesi izin vermeyle ilgili. Yetkili merciin ön inceleme başlatmasıyla ilgili olan bu madde, burada izin vermeye yetkili merci, ön incelemeyi bizzat kendisi yapacağı gibi, görevlendireceği bir veya birkaç denetim elemanı veya hakkında inceleme yapılan memurun üstü konumundaki memur eliyle de yaptırabilir; ancak, yargı mensupları ile yargı kuruluşlarında çalışanlar ve askerler, başka mercilerin ön incelemelerinde görevlendirilemezler.

Tasarının 6 ncı maddesi, önincelemeye ilişkin raporlarla ilgilidir. Hazırlanan raporlara göre, yetkili merci, soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine karar verir. İzin verilmesine ilişkin kararlarda gerekçe gösterilmesi zorunludur.

7 nci madde süreyle ilgilidir. Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını en geç otuz gün içerisinde verecektir; ancak, zorunlu hallerde onbeş günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilir. Bu süreler içerisinde herhangi bir karar verilmediği takdirde soruşturma izni verilmiş sayılır.

Soruşturma izninin kapsamı tasarının 8 inci maddesiyle derpiş edilmiş. Soruşturma sırasında izin verilen olay ve konudan tamamen ayrı veya farklı bir suç olarak nitelendirilebilecek bir fiil ortaya çıkarsa, yeniden izin alınması zorunluluğu getirilmiştir.

Değerli üyeler, tasarının önemli bir maddesi de 9 uncu maddedir. Burada, yetkili merci, soruşturma izni vermediği takdirde gerekçeli kararını şikâyetçiye, ifadesi alınmışsa hakkında inceleme yapılana ve herhalde ilgili cumhuriyet başsavcılığına bildirir. Bu bildirim üzerine tebliğden itibaren onbeş gün içinde ilgililer itiraz yoluna gidebilir. Yetkili mercilerden bakanların, Başbakanın, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterinin, Meclis Başkanının, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterinin ret kararına karşı yargı çevresinde bulunan bölge idare mahkemesine itiraz edilebilir.

10 uncu madde, iştirak halini belirtir.

Tasarının 11 inci maddesi ise, soruşturma izni veya itirazın kabulüne karar verilmesi halinde, dosyanın yetkili ve görevli cumhuriyet başsavcılığına gönderileceğini amirdir.

Tasarının 12 nci maddesi, hazırlık soruşturmasını yapacak mercileri içermektedir. Burada, Cumhurbaşkanığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve Bakanlar Kurulu kararı ile atanan memur ve diğer kamu görevlileri ile büyükşehir belediye başkanları hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili; ortak kararla veya Başbakanın onayı ile atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri il ve ilçe belediye başkanları, ilçe idare şube başkanları hakkında il cumhuriyet başsavcısı veya başsavcı vekili; diğerleri hakkında, genel hükümlere göre yetkili veya görevli cumhuriyet başsavcılığı soruşturmayı yapacak mercilerdir.

Saygıdeğer milletvekilleri, bu tasarı birçok yönden eleştirilmiştir, eleştirilmesi de doğaldır; ancak, unutulmamalıdır ki, kâğıt üzerinde en ideal yasalar bile kötü uygulayıcılar elinde en kötü hale gelir. Olaya biraz da bu yönüyle bakmak lazımdır diye düşünüyorum.

Saygıdeğer üyeler, kısaca izaha çalıştığım bu yeni kanun tasarısına olumlu oy vereceğimizi belirtir, ulusumuza hayırlı ve uğurlu olması dileğiyle hepinizi saygıyla selamlarım. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ederim Sayın Açıkgöz.

Sayın milletvekilleri, böylece, tasarının tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanmış oldu.

Şahıslar adına söz taleplerini sırasıyla okuyorum: Adıyaman Milletvekili Sayın Dengir Fırat, Tunceli Milletvekili Sayın Kamer Genç, Sakarya Milletvekili Sayın Cevat Ayhan, Erzurum Milletvekili Sayın Fahrettin Kukaracı, Çorum Milletvekili Sayın Yasin Hatiboğlu ve Manisa Milletvekili Sayın Ekrem Pakdemirli.

Malumları olduğu üzere, ancak 2 arkadaşımızın konuşma imkânı var.

İlk konuşmacı olarak, Adıyaman Milletvekili Sayın Dengir Fırat'ı davet ediyorum.

Buyurun efendim. (FP sıralarından alkışlar)

Sayın Fırat, süreniz 10 dakikadır.

DENGİR MİR MEHMET FIRAT (Adıyaman) – Sayın Başkanım, değerli arkadaşlarım; geçen pazartesi günü, olağandışı, ama olağanlaştırılmış genel bir toplantı yaptık, Meclisimiz toplandı ve bizlere, burada, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Sayın Bill Clinton hitap etti. Tutanakları incelediğimizde, Sayın Bill Clinton'ın Türkiye Büyük Millet Meclisine girişinden çıkışına kadar on kez alkışlandığını tespit ettim; birini girerken, birini de çıkarken olduğunu varsayarsak, konuşmalarını sekiz kez tasvip ettiğimizi anlıyorum.

Sayın Clinton'ın konuşmasından diplomatik teamüller gereği sarf ettiği sözleri çıkarırsak, temel konu olarak, özellikle 20 nci Yüzyılın son çeyreğinde ve 21 inci Yüzyıla girerken ana tema olan demokrasiyi, insan haklarını ve hukuk devletini, hukukun üstünlüğü prensiplerini burada teyit ettiğini ve bizlerin de, Türkiye Büyük Millet Meclisinin üyeleri olarak, alkışlarımızla buna iştirak ettiğimizi görüyoruz.

Eğer dört beş gün evvel böylesine teyit etmiş olduğumuz ana ilkelerin etrafında hakikaten mutabık isek, şu anda görüşülmekte olan yasa tasarısının Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülmemesi gerekirdi; görüşülmesi gereken, bunun atfedildiği Anayasamızın 129 uncu maddesinin tümden kaldırılması konusu olmalıydı.

Bir süre evvel de, yine aynı şekilde, bir Meclis başkanvekilinin talimatıyla, bizleri kötü propagandanın etkisinden korumak için, posta kutularımızdan, bizlere gelmiş olan bir mevkute toplatılıyor; bunun kararını veriyor ve bunu basın önünde de ilan ediyordu. Bence, Anayasanın haber alma özgürlüğü ihlal edilmişti, Anayasa ihlal edilmişti; bırakınız bu haber alma özgürlüğünü, parlamenter dokunulmazlığı ihlal edilmişti.

Peki, bu talimatı veren kamu görevlisi hakkında, şimdi, kimden, nasıl izin alınacak? Eğer, sizler haber alma özgürlüğüne sahip değilseniz, memur statüsünde olan, atanmış sıfatta olan kişiler böyle bir hareketin içerisine girmişlerse, bunların korunmasını nasıl savunacaksınız? Eğer, sizler bu masuniyete sahip değilseniz, 65 milyon insanın hak ve hürriyetlerinin idare tarafından gasbına nasıl mâni olacaksınız?

Korunması gereken kim? Korunması gereken idare mi, korunması gereken vatandaş mı?!. Bir kere, bu tercihi ortaya koymamız lazım ve bu konuda samimî olmamız lazım. Eğer, birilerini, belli fikirleri burada alkışlıyorsak, davranışlarımızın da bu yönde olması gerekir kanısındayım.

Belki doğrudur, Türk adlî sistemine bir güvensizlik olabilir; son zamanlarda, bazı talihsiz beyan ve hareketler, toplumun kafasında bu suali oluşturmaya yetmiştir; ancak, ben inanıyorum ki, Türk adlî sistemi içerisinde, birkaç istisnanın dışında, güvenilebilecek bir yapı ve karakter vardır. Olabilir, hasbelkader, adı ve sıfatı ne olursa olsun, hukukçu sıfatında ve devleti temsil eden, adlî sistemi temsil eden insanlar, kendilerine hasredilmiş yetki ve görevlerin idareye devredilmesi gerektiğini söyleyebilirler, bu gaflette bulunabilirler veya insanların Anayasanın teminatı altında olan hak ve hukukunu çiğneyebilirler; bir polis gibi davranabilirler, o şekilde, o mantıkla hareket edebilirler; ama, bu bir sistemi itham etmenin ve o sistemin dışında bir zırh yaratmanın, belli kesimlere bir zırh yaratmanın nedeni olmaması gerekir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Fırat, lütfen toparlar mısınız.

DENGİR MİR MEHMET FIRAT (Devamla) – Eğer ıslahat gerekiyorsa, öncelikle Türkiye’de bir adlî ıslahatın öncelikle gündeme getirilmesi gerekir. Bu ıslahat içerisinde, adlî ıslahatın yanında, idarî ıslahatın da yapılması ve otorite, saygınlık adına, devletin otoritesi ve saygınlığı adına, o otoriteyi, kötü kullanan ve kullanma eğiliminde olan kişileri, bir zırh içerisine almanın faydalı olmayacağı kanısıyla, ilerideki maddelerde de düşüncelerimi ve fikirlerimi açıklamak üzere hepinizi saygı ve sevgiyle selamlıyorum.

Teşekkür ederim. (FP ve DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Fırat.

Hükümet adına, Adalet Bakanımız Sayın Hikmet Sami Türk konuşacaklardır.

Buyurun Sayın Türk.

Süreniz 20 dakika efendim.

Kanun, memurların asılsız isnatlar karşısında korunmasını ve böylece, kamu hizmetlerinin kesintiye uğramadan yürümesini sağlamayı amaçlamaktadır. Kanunla düzenlenen konu, memurların, görevleri dolayısıyla ve görevleri sırasında işlemiş oldukları suçlardan dolayı yargılanmadan önce, idarî bünyede bir soruşturma yapılması ve onun sonucunda yargılanmaya gerek görülürse, memurun yargılanmasını sağlamaktır. Ancak, zaman içerisinde, bu Kanunu Muvakkatin aldığı eleştirilerden de anlaşılacağı gibi, koruma amacı, görevleri sebebiyle veya görevleri sırasında bir suç işlemiş olan memurların yargı önüne çıkarılması amacının önüne geçmiştir ve kanunun getirdiği karmaşık sistem içerisinde, bazı suçların kovuşturulmasına olanak bulunamamıştır.

Kısaca hatırlatmak gerekirse, yürürlükte olan Kanunu Muvakkatin sistemi içerisinde, görevleri dolayısıyla veya görevleri sırasında suç işledikleri iddia edilen memurlar hakkında, önce bir ilk tahkikat yapılmaktadır, ondan sonra düzenlenen fezleke, memurun sıfatına göre, ilçe veya il idare kurullarına ya da Danıştay 2. Dairesine gitmektedir.

Yargılamaya gerek olmadığı yolundaki karar, her durumda, ya bölge idare mahkemesine veya Danıştay 2. Dairesine veya Danıştay İdarî İşler Kuruluna gidecektir, yine memurun sıfatına göre. Eğer, yargılamanın gerekliliğine karar verilmişse, o takdirde, memurun itiraz hakkı vardır. Meni muhakeme kararlarında da, tabiî, amirin, varsa şikâyetçinin, itiraz hakkı vardır. İtiraz üzerine de, konu, yine, memurun sıfatına göre, bölge idare mahkemesine, Danıştay 2. Dairesine veya Danıştay İdarî İşler Kuruluna gidecektir. Buralarda, konunun sonuçlandırılması hakkında da herhangi bir süre öngörülmüş değildir.

Tasarının, kapsam itibariyle en önemli özelliği de, bundan böyle, sadece, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı bu sistemin işlemesidir. Artık, görevleri sırasında, fakat, görevleriyle ilgili olmayan suçlardan dolayı, aslında herhangi bir kimsenin de işlemiş olabileceği suçlardan dolayı, memurlar, bu sistemden yararlanmayacaklardır. Bu, kapsam bakımından önemli bir daralmadır. Öte yandan, ağır cezayı gerektiren suçüstü halinde de, yine, genel hükümler uygulanacaktır.

Ancak, bugün yürürlükte olan çeşitli kanunlarımızda, çeşitli görevlerde bulunanlar için benzeri düzenlemeler vardır. Örneğin, yüksek yargı organlarının başkan ve üyeleri, Sayıştay Başkanı ve üyeleri, Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları, yükseköğretim elemanları, kendi kanunlarındaki hükümler çerçevesinde, yine, benzeri düzenlemelerden yararlanmaktadırlar.

Bütün bunlarda amaç, kamu hizmetinin kesintisiz olarak, aksamadan yürümesini sağlamaktır; ancak, bunların, günümüzün anlayışına göre gerekliliği ve sınırları tartışılabilir. Herhalde, önemli olan, böyle bir durumun, bir ayrıcalık olarak değil, sadece hizmet dolayısıyla, hizmetin gerekleri dolayısıyla tanınmış olmasıdır. O nedenle, herhalde, asıl sınır, görevleri dolayısıyla, görevleri sebebiyle işlenmiş olmaktır. Tasarı bunu getirmektedir.

Tasarıya çeşitli eleştiriler yöneltilmiştir; bunlar arasında, Anayasada öngörülen yetkili merciin, kişi olarak belirli sıfatla belirtilmesinin keyfîliğe yol açacağı iddiası vardır. Oysa, kanunun getirdiği sistem içerisinde, bu konuda yargı denetimi vardır, gerek cumhuriyet savcısı gerek şikâyetçi itirazda bulunabilecektir.

Bu sistem iki amacı gerçekleştirmeyi hedeflemektedir, bir senteze ulaşmayı amaçlamaktadır. Memurların sadece görevleri dolayısıyla işlemiş oldukları suçlardan dolayı yargı önüne çıkarılmadan önce, konuyu bilen, idarenin gereklerini bilen, memurun psikolojisini bilen bir denetim elemanı veya elemanları yahut da o memurun çalıştığı dairede, ondan daha üst sıfatlarla çalışanlar tarafından bir inceleme yapılmasını sağlamaktır, birinci amaç bu. İkinci amaç; gerçekten suç işlediği anlaşılan memurun en kısa zamanda yargı önüne çıkarılmasını ve suç işlemişse mahkûm edilmesini, işlemediği anlaşılacak olursa aklanmasını sağlamaktır.

Burada, bir memur hakkında bir iddia ortaya atıldığı takdirde, savcı, kendi yönünden gerekli delilleri toplamaya başlamakla birlikte, yetkili makamdan izni isteyecektir. Biraz önce, bu sistemin nasıl işleyeceğini anlattım.

Bu tasarı, aslında, bazı arkadaşlarımızın söylediği gibi, alelacele getirilmiş bir tasarı da değildir. 19 uncu Dönemde de bu konuda çalışmalar yapılmıştır. Aslında, yürürlükteki kanunu muvakkat 1950'lerden beri eleştirilmektedir. 20 nci Yasama Döneminde de çeşitli kanun teklifleri ve bu tasarı hazırlanmıştır. Yürürlükteki kanun, bazen, insan hakları ihlallerinin soruşturulmasını geciktirmektedir, bazen, bu niteliğiyle, yürürlükteki kanun, önümüze, bir insan hakları engeli olarak çıkmaktadır. İşte, şimdi, görüşülmekte olan tasarı, bu engelleri kaldırmaktadır; ama, burada, ülke gerçeklerini de gözden kaybetmemektedir.

Sınırlı bazı incelemelerle, başka ülkelerde, benzeri düzenlemeler olmadığını söylemenin anlamı yoktur. Ayrıca, her ülkenin kendi koşulları önemlidir, her ülke çağdaş anlayışa uygun; ama, kendi koşullarını da gözden kaybetmeyen düzenlemeler yapmak zorundadır. Bu tasarı, evrensel değerlerle ülke gerçeklerini bağdaştıran bir tasarıdır.

Şüphesiz, Anayasanın 129 uncu maddesi, anayasa koyucusu sıfatıyla bu Meclis tarafından değiştirilebilir; ama, bu değişikliklerin, şüphesiz, sadece o maddeyle sınırlı kalmaması gerekir. En başta, hepimizin dokunulmazlığıyla ilgili 83 üncü maddenin veya hâkim ve savcılarla ilgili 144'üncü maddenin gözden geçirilmesi gerekir. Daha önemlisi, yürürlükteki kanunlarda benzer düzenlemelerin de ele alınması gerekir. Getirilen tasarı, bu yolda önemli bir başlangıçtır, önemli bir adımdır.

Sadece kamu hizmetlerinin aksamadan yürütülmesini sağlamak için kişisel bir ayrıcalık olarak değil; fakat, yapılan işin gereği dolayısıyla getirilmiş olan düzenlemelerin sınırlarını yeniden belirlemek durumundayız. İşte bu tasarı, bu yönde atılmış önemli bir ilk adım olacaktır.

Seksenaltı yıllık bir kanun değiştirilirken, onun yerine yeni bir düzenleme getirilirken, yürürlükteki Anayasa çerçevesinde hareket edilmiştir. Anayasanın 129 uncu maddesinin son fıkrasındaki izin sistemi bu tasarıda somutlaştırılmıştır.

Aslında, yürürlükteki kanunun da, birkaç hükmünün, Anayasa Mahkemesince, daha önce iptal edilmesi dışında, Anayasaya aykırı olmadığı, Anayasa Mahkemesi tarafından, çeşitli kararlarda ifade edilmiştir. Tabiî, Anayasaya aykırı olmamak, bir düzenlemenin yerinde olup olmadığını göstermez. İşte, o yerindeliği, şimdi, yasa koyucu olarak biz değerlendiriyoruz ve ülkemizin gerçeklerine, kamu hizmetinin niteliklerine uygun yeni bir düzenleme getiriyoruz.

Bu tasarı kabul edildiği takdirde, biraz önce söylediğim gibi, hem demokratikleşme hem insan hakları alanında önemli bir adım atılmış olacaktır ve yine biraz önce söylediğim gibi, benzeri düzenlemelerin de bundan sonra ele alınması bakımından, bir ilk adım niteliği taşıyacaktır.

Bu düşüncelerle, hükümet tasarısının kabullerinize mazhar olacağına inanıyorum, Yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bakan.

Tasarının tümü üzerindeki son konuşma, şahsı adına, Tunceli Milletvekili Sayın Kamer Genç'e aittir.

Buyurun efendim.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, seksenaltı senelik bir uygulamayı, bir kanunu, hükümet tarafından güya bir devrim olarak yorumlanan bir tasarıyla ortadan kaldırıyoruz.

Neydi o eski kanun; o kanunda, devlet memurlarının ve diğer kamu görevlilerinin, görevlerini ifası sırasında işledikleri suçların soruşturmaya, yargıya gitmeden önce bir önizin usulü vardı. Bu önizni kim veriyordu; ilçelerde, ilçe yönetim kurulları; illerde, il idare kurulları veriyordu. Bunun dışında, memurların makamlarına göre, Danıştay İkinci Dairesi, Danıştay İkinci Dairesinin verdiği kararlar hakkında da, Danıştay İdarî Kararlar Daire Başkanlığı karar veriyordu.

Bu sistemde, maalesef, bazı kamu görevlileri, özellikle işkence yapan, özellikle Türkiye'nin dış görüntüsünü zayıflatan bu işkence suçlularının yargılanması için, bu kurullardan ve Danıştaydan karar çıkmıyordu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bu konuda Türkiye'yi sıkıştırdı, "mademki siz demokratikleşiyorsunuz, bu konuda vatandaşın temel hak ve özgürlüklerine el uzatan, onları yok eden, onlara işkence eden insanları da yargılayın" dedi.

Şimdi, bu sistemi kaldırıyoruz, yerine ne getiriyoruz; devlet memuru kamu görevini yaparken suç işlerse, işlediği suçun araştırılma öniznini, bazı hallerde kaymakama veriyoruz -kanunda bunlar belirtilmiş- bazı hallerde valiye, bazı hallerde bakana, bazı hallerde Başbakana, bazı hallerde Cumhurbaşkanına, bazı hallerde de Meclis Başkanına veriyoruz.

Ayrıca, bakanlık siyasî bir makam, Başbakanlık siyasî bir makam; yani, bir bakan, bir Başbakan, bir Meclis Başkanı, bir Cumhurbaşkanı, kendi talimatlarıyla verdiği bir görevin yapılması sırasında işlenen bir suçun soruşturmasına izin verir mi; vermez, mümkün değil. Hele bir kaymakam, kendi düşüncesinde olan bir kamu görevlisinin Biliyorsunuz, bunu inkâr etmeye de gerek yok. Türkiye'nin gerçekleri. İnsanlar kamplara da ayrılıyor maalesef -kendi düşüncesine paralel düşüncedeki bir memurun işlediği bir suçun soruşturulmasına izin verebilir mi; vermez. Vali yine öyle, bakan yine öyle...

Şimdi, burada, bana göre, memurun yargılanmasında, arkasında belirli siyasî güç olan, arkasında belirli güçler olan kişilerin yargılanmaları men edilmiş; ama, arkası olmayan kamu görevlilerinin de özellikle yargılanmasına imkân sağlanmıştır.

Size iki örnek vereceğim: Birincisi: Vergi incelemesi yapan bir memur. Vatandaşın cebine dokunuyor. Vergi incelemesini yapan adam, vatandaşın evini de arayabilir, işyerini de arayabilir, bütün malına ve mülküne haciz de koyabilir. Öyle bir inceleme yapan kişiyi, siz, eğer yargılanma güvencesinden yoksun tutarsanız, bakar, eğer hakikaten yüklü bir vergi bulacaksa, vali ahbabıysa, gidecek, şikâyet edecektir, valilikten hakkında soruşturma açtıracaktır. Dolayısıyla, vergi memuru inceleme görevini yapmayacaktır.

İkincisi: Biliyorsunuz, bizde, çeteler, devletin tepelerine kadar gelmiş, dayanmış. Bursa'daki olay ortada. O kişinin kimler tarafından öldürüldüğü, ne paralar döndüğü, işin içerisinde kimlerin olduğunu da biliyorsunuz. Böyle bir soruşturmayı yapan bir polis ekibi, tam bir yere geldiği zaman, bir siyasî güce dayandığı zaman ne yapacaklar; hemen o ekibi şikâyet edecekler vay efendim... Hemen o soruşturma iznini alırlar. Nitekim, Süleyman Demirel'in kardeşinin isminin geçtiği, Çankırı Caddesinde bir faizcinin öldürülmesi olayı örtbas edildi. Yapıldı mı bunun soruşturması; yani, bir soruşturma yapıldı mı?

Bakın, en başta Meclis Başkanı, Mesut Yılmaz hakkında 2 tane önemli soruşturma komisyonu kararı hazır, ne yapıyor; soruşturma izni vermiyor. Bu, Anayasayı ihlal değil mi? Dört ay içerisinde, soruşturma izni...

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Meclis Başkanının, soruşturma izni verme konusunda yetkisi var mı?

KAMER GENÇ (Devamla) – Efendim, indirsin buraya...

Meclis Başkanı, bir defa, Mesut Yılmaz'ı koruyor.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Alakası yok...

BAŞKAN – Sayın Genç...

BAŞKAN – Konu dışına çıkmayınız.

KAMER GENÇ (Devamla) – Yani, siz, konuyu, bu kadar...

BAŞKAN – Polislerin adlî görevleri, Hâkimler Kanununa tabidir; Meclisteki soruşturmalar da başka kanuna tabidir. Memurin Kanunundan bahsediyoruz.

Buyurun efendim.

KAMER GENÇ (Devamla) – Sayın Başkan, eğer konuşacaksam... Ben konuşmayayım; sizi rahatsız ediyor çünkü; size dokunuldu mu, hemen müdahale ediyorsunuz. Siz, görevinizi ihlal ediyorsunuz, Anayasayı ihlal suçu işliyorsunuz.

BAŞKAN – Aksi takdirde, karşılıklı konuşacaksınız.

KAMER GENÇ (Devamla) – Değerli milletvekilleri, Türkiye'de, arkası güçlü olan suçlular yargılanmıyor. Mesela, havaalanlarında nakliye yapmak için, yolcu taşımak için yönetmeleğe göre 3 uçağa sahip olmak lazım. Süleyman Demirel'in yeğeninin kurduğu bir şirket var, 1 uçağı var. Bu yönetmeliği bir günlüğüne değiştiriyorlar, Süleyman Demirel'in yeğenine yolcu taşıma ruhsatı veriyorlar, ertesi gün yönetmeliği yine değiştiriyorlar... Bunu yapan memur, kamu görevlisi suç işlemiyor mu; işliyor. Bunun hakkında soruşturma yapılması gerekir mi; gerekmesi lazım.

Mesut Yılmaz'ın kardeşi, tutuyor, sahip olduğu bir şirketin 5,8 hissesini, 2 trilyon liraya, hem de gelecek yıllardaki muhtemel kârlarını hesaba katarak, borsaya açıyor. Bu şirketin değerini tespit eden, 5,8 hisesini 2 trilyon lira olarak tespit eden, Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı. Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı ne yapıyor; geliyor, onun kokteyline katılıyor. Bu olay, bir defa, görevi suiistimaldir. Bunlar hakkında kim soruşturma yapacak? Arkalarında büyük güçler var.

Öte tarafta, polis, hakikaten, namusuyla, şerefiyle görevini yaparken yargılanmaya çıkarılacak, yargılanacak, vergi memuru yargılanacak. Yani, devleti koruyan, düzeni koruyan insanlar yargılanacak; ama, arkası güçlü olanlar yargılanmayacak. Getirilen tasarıyla, yargılama önleniyor. Kim için önleniyor; arkası güçlü kişiler için...

Ha, çare nedir; bana göre, çare şudur: Bu, yargılamada önizni kaldıralım veyahut da başka bir sisteme bağlayalım; yani, siyasî makamlara bırakmayalım.

Şimdi, deniliyor ki, il, ilçe kurullarında hangisi valiye veyahut da kaymakama karşı çıkıyor? Değerli milletvekilleri, bir karar bir kişiyle verilirse, çok büyük keyfîlik olur; ama, o kişinin emrinde bir kurul halinde verilirse, o kurulda insanlar konuşur, o tek kişinin keyfîliği önlenir; yani, orada bir tartışılır. İlçe idare kurulunda, il idare kurulunda bunlar tartışılır. Valinin tek başına verdiği karar ile il idare kurulunun verdiği kararlar arasında, sağlık bakımından çok önemli farklar vardır.

Zaten, memurlar, rüşvet, irtikap, ihtilâs, ihalelere fesat karıştırma yönlerinden dolayı, 1609 sayılı Kanuna göre yargılanıyordu; o kalktı, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununa göre yargılıyoruz. Bence bunları da kaldıralım veya kaldırmıyorsak bile, o zaman, bunu yargılayacak bağımsız bir kurul oluşturalım. Yine, hakkında soruşturma izni verildiği takdirde, cumhuriyet savcıları, idare mahkemesine veyahut da Danıştaya başvuracaklardır. Orada yine bu işler tıkanacak, sürüncemede kalacak.

Burada, tabiî, çok önemli bir nokta var: Acaba, kamu görevini yürüten insanlar, böyle, güvenceden yoksun, hiçbir güvence olmadan yargılanmalı mıdır; yargılanmamalıdır...

Biraz önce soruşturma konusunda, Meclis Başkanıyla ilgili beyanda bulunurken, Sayın Başkan "Bu konuyla ilgisi yok" dedi. Bu, genel bir şey. Herkesin, Türkiye'de kamu görevi...

BAŞKAN – Lütfen, toparlayınız efendim...

HASAN AKGÜN (Giresun) – Genel Başkanınızın da var.

KAMER GENÇ (Devamla) – Kim suçluysa... Ben suçluyu korumuyorum. Yani, siz, kendinizi dürüst mü ilan ediyorsunuz?! Sizin iktidarınız zamanında bir sürü suiistimaller var. Bir kişinin dürüst olması önemli değil, çevresindekiler de dürüst olacak. Bu Mavi Akım Projesini getirmişsiniz; Gasprom mudur nedir, bir tane şirketle pazarlık yapmışsınız, 55 milyon dolar da peşin vermişsiniz; bu bir suiistimal değil mi?!

HASAN AKGÜN (Giresun) – Biz kendimizden sorumluyuz.

KAMER GENÇ (Devamla) – Ben, bunları getireceğim buraya; ama, Türkiye'de suiistimallerin başı örtülüyor. Bakın, arkadaşlar, sizler iktidarsınız. Zamanla bunları dile getireceğiz. Kim suç işliyorsa, bana göre, getirilip yargılanmalıdır. Bu memleket bizim. Türkiye'yi kurtaracak kimseler bizleriz. Türkiye halkı bu memleketi yönetecektir.

Bundan bir süre önce Clinton geldi, burada konuştu; niye konuştu; Türkiye Cumhuriyeti büyük bir devlet. Bu devletin büyüklüğüne yakışır düzenlemeler yapalım. Ben, burada bazı konuları dile getirirken, siz de çıkın, siz de bildiklerinizi dile getirin; ama, birilerini korumayın. Birilerini korursanız... Burada açık, soruşturma var, Anayasaya göre dört ay içinde sonuçlandırmak zorundasınız. Niye sonuçlandırmıyorsunuz?

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Genç, süreniz doldu; son cümleniz için mikrofonu tekrar açıyorum.

KAMER GENÇ (Devamla) – Eğer, Meclis olarak, biz, halkımıza örnek teşkil edecek davranışlarda bulunmuyorsak, başkalarının yaptıkları şeyleri de yermememiz lazım, kötülemememiz lazım. Biz, kendimizi, evvela... Yemin etmişiz, Anayasaya sadakat yemini yapmışız; Anayasanın gereğini yerine getirmiyoruz; ondan sonra da, başkalarından Anayasaya sadakat bekliyoruz. Bu, çifte standarttır; bu, Türkiye'ye yarar getirmez. Bu memlekette 65 milyon insan vardır...

BAŞKAN – Son cümleniz efendim...

KAMER GENÇ (Devamla) – Tamam efendim, son cümlem.

Hepinize saygılar sunuyorum. (DYP ve FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ederim Sayın Genç.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Sayın Başkan, bir açıklamada bulunmak istiyorum.

BAŞKAN – Buyurun efendim.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Sayın Başkanım, değerli arkadaşlarım; Sayın Genç'in konuşmalarına istemeyerek müdahil olmak durumunda kaldığım için Genel Kuruldan özür diliyorum. Sayın Genç, sık sık bu üslubu kullanıyor. Bir kere, burada iddia ettiği konularda kendisine cevap verme hakkından yoksun olan kişiler için görüşlerini sık sık dile getiriyor.

İkinci yaptığı -bize göre- usulsüz hadise, kulaktan dolma bilgilerle duyduğu bir hadiseyi "bu, suç işlenmiştir; bu, yolsuzluktur; bu, uğursuzluktur" deyip, kesin hükmünü veriyor. Yüce Meclisin bu kürsüsünde, saygın bir milletvekilinin bu şekilde bir hüküm ifadesinde bulunmasını yadırgıyoruz.

BAŞKAN – Teşekkür ederim Sayın Başesgioğlu.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sayın Grup Başkanvekili, beni itham ettiler; müsaade ederseniz kısa bir cevap vereyim.

BAŞKAN – Oturduğunuz yerden...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Peki efendim.

ŞÜKRÜ YÜRÜR (Ordu) – Böyle bir usul var mı Sayın Başkan?

BAŞKAN – Efendim, tek cümle...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Tek cümle değil Sayın Başkanım, bir dakika...

Dikkat edilirse, Sayın Grup Başkanvekili eksik dinlemiş. Ben "Bazı kaymakam ve valiler içerisinde tarikat mensubu insanlar var" dedim. Bunu gazeteler her gün yazıyor ve ben kendim şahit oldum. Yani, kadın elini sıkmayan kaymakam var. Bunu nasıl yorumlayacaksınız?..

BAŞKAN – Konumuzun bununla alakası yok efendim.

İkincisi; Sayın Grup Başkanvekilinin, kendi Genel Başkanıyla ilgili ithamlarda bulunuyorum. Gitsin Anayasa Mahkemesine, yargılansın, gelsin. Kendisinin savunma hakkı var. Türkbank ihalesine fesat karıştırdığı için, Kurtköy ihalesine fesat karıştırdığı için hakkında iki tane soruşturma önergesi var. Soruşturma önergeleri burada...

BAŞKAN – Sayın Genç, lütfen...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Buyursunlar, indirsinler aşağıya. Sayın Başkanvekili de çıksın cevap versin. Ben doğruları söylüyorum. Doğruları söylediğim için beni tebrik etmesi lazımken, aksine, bana tenkit getiriyor.

BAŞKAN – Efendim, lütfen... Burada bu konuları görüşmüyoruz. Biz, burada, devlet memurlarının yargılanmasını görüşüyoruz.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Sayın Başkan...

BAŞKAN – Sayın Başesgioğlu, lütfen, çok kısa efendim.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Son konuşmasına ilişkin bir hususu da arz etmek istiyorum: Geçen dönemden intikal eden Meclis soruşturmalarına ilişkin, Sayın Meclis Başkanını da töhmet altında bırakacak ifadeler kullandı. Burada bulunan bütün grup başkanvekilleri şahittir ki, en başta Doğru Yol Partisi Grup Başkanvekilleri şahittir; Sayın Meclis Başkanı, dört Danışma Kurulunda da, bu soruşturma önergelerinin ne şekilde görüşüleceğine dair öneri getirmiştir. Önümüzdeki hafta bu soruşturmalar konusu Yüce Parlamentoya gelecek, Genel Kurulun hakemliğiyle, bu işin tekrar ele alınması sağlanacaktır.

Teşekkür ederim.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

BAŞKAN – Sayın Genç, lütfen efendim...

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Başkan...

BAŞKAN – Buyurun Sayın Bedük.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Grup Başkanvekili, Doğru Yol Partisine atıf yapmak suretiyle bir açıklama yaptı. Müsaade ederseniz, o konuyu Yüce Genel Kurula arz etmek istiyorum.

BAŞKAN – Çok kısa lütfen...

Buyurun.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Bir değil, çok var Sayın Başkan.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Bütün mülkî idare amirlerine yönelik böyle bir ithamı kabul etmediğimi özellikle belirtiyor, saygılar sunuyorum. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum efendim.

AHMET KABİL (Rize) – O zaman niye konuşturuyorsunuz?..

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Grup adına konuşmadı; şahsı adına konuştu.

AHMET KABİL (Rize) – Ama, sizin Gruptan...

TURHAN GÜVEN (İçel) – Demek ki dinlemiyorsunuz. Şahsı adına konuştu.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Dinleyin!.. Grup adına konuşmadı.

BAŞKAN – Sayın milletvekilleri, böylece, tasarının tümü üzerinde gruplar ve şahıslar adına yapılan görüşmeler tamamlanmıştır.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Oylamada karar yetersayısının aranılmasını istiyorum.

BAŞKAN – Şimdi, tasarının maddelerine geçilmesini oylarınıza sunacağım; karar yetersayısının aranılması istenmiştir, onu da arayacağım.

Tasarının maddelerine geçilmesini oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler lütfen işaret etsinler... Kabul etmeyenler... Sayın milletvekilleri, karar yetersayısı yoktur; bu sebeple, 17.35'te toplanmak üzere, birleşime 10 dakika ara veriyorum.

BAŞKAN – Sayın milletvekilleri, 22 nci Birleşimin İkinci Oturumunu açıyorum.

Görüşmekte olduğumuz 198 sıra sayılı kanun tasarısının tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanmıştı.

Tasarının maddelerine geçilmesi hususunda yaptığımız oylamada karar yetersayısının aranılması istenilmiş; ancak, oylama esnasında bu sayıya ulaşılamamıştı.

BAŞKAN – Komisyon ve Hükümet yerinde.

Şimdi, tasarının maddelerine geçilmesi hususunu tekrar oylarınıza sunacağım ve karar yetersayısını arayacağım.

Ancak, demin oy sayımında karşılaştığımız güçlük sebebiyle, bu defa, elektronik cihazla oylama yapacağız. Oylama için 5 dakika süre vereceğim. Bu süre içerisinde sisteme giremeyenler lütfen yardım istesinler; oy pusulasıyla oy kullanacak sayın milletvekilleri de, oylarını bu 5 dakikalık süre içerisinde Divana ulaştırsınlar.

Oylama işlemini başlatıyorum.

(Elektronik cihazla oylama yapıldı)

BAŞKAN – Sayın milletvekilleri, karar yetersayısı vardır; tasarının maddelerine geçilmesi kabul edilmiştir.

1 inci maddeyi okutuyorum :

MEMURLAR VE DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMASI HAKKINDA KANUN TASARISI

Amaç

MADDE 1. — Bu Kanunun amacı, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili mercileri belirtmek ve izlenecek usulü düzenlemektir.

BAŞKAN – Bu madde üzerinde, gruplar adına ilk söz, Fazilet Partisi Grubu adına, Şanlıurfa Milletvekili Sayın Yahya Akman'a aittir.

Buyurun Sayın Akman. (FP sıralarından alkışlar)

Konuşma süreniz 10 dakikadır.

FP GRUBU ADINA YAHYA AKMAN (Şanlıurfa) – Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; görüşülmekte olan Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 1 inci maddesi üzerinde söz almış bulunuyorum; bu vesileyle, hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekileri, tasarının geneli üzerinde görüşmeler yapılırken, değerli hatiplerimiz, lehte ve aleyhte birçok hususu dile getirdiler. Ben de, yasa tasarısında gördüğüm aksak ve yanlış bazı hususları ifade etmek istiyorum. Bu arada, 1 inci maddeden sonraki maddelerde, kanunun iyileştirilmesi sadedinde ve çerçevesinde, bazı hususlarda, siyasî partilerimiz arasında anlaşma, uzlaşma olduğunu ve önergeler vasıtasıyla bazı maddelerde iyileştirme yapılacağını öğrenmiş bulunuyorum; bundan dolayı da memnuniyetimi ifade ediyorum.

Bu arada, Sayın Bakan, Adalet Komisyonundaki görüşmeler sırasında, Anayasaya bu aykırılık iddialarındaki endişelerinden olsa gerek, şöyle bir ifade kullanmış "Anayasanın 129 uncu maddesinde 'merci' tabiri kullanılıyor" demişti ve bu "merci" tabirinin de, bazen, özellikle "icra tetkik merci mahkemesi" dediğimiz zaman, tek hâkimle karar veren mahkemelerde dahi "merci" tabiri kullanıldığını, dolayısıyla, bunun kurul anlamına gelmediğini ifade etmişler idi. Anayasa Mahkemesinin gerek bu gerek daha önceki yıllarda verilmiş kararları dikkatle incelendiğinde "merci" tabirinin kurul olduğunu çok rahatlıkla anlıyoruz.

Değerli milletvekilleri, benim teklifim, Anayasaya karşı bu şekil dolanma yolu tercih edileceğine, hile yolu tercih edileceğine... Şu anda da -konuşmamın başında ifade ettim- bazı maddelerle ilgili görülüyor ki, beş siyasî partimiz anlaşmışlar, şu maddelerde şu şu iyileştirmeleri yapalım demişler. Bu beş siyasî partinin şu an uzlaşması, Anayasa konusunda da uzlaşacağı anlamına pekâla gelebilir.

Yine, bildiğiniz üzere, Fazilet Partisi olarak, bir anayasa değişikliği teklifimiz var ve bu anayasa değişikliği teklifi çerçevesinde de bu konu pekâlâ ele alınabilir ve eğer sistem değiştirilmek isteniyorsa, anayasadan başlamak üzere değiştirilir.

Değerli milletvekilleri, bu arada -sürem de daraldı, maalesef, bütün detaylara giremeyeceğim- bir çelişkiyi daha ifade etmek istiyorum. Sayın hükümetimizin, gerek yasa gerekçesinde gerekse çeşitli hatiplerin konuşmaları sırasında, daha evvel hukuk çevrelerinde ciddî olarak tartışılan Memurin MuhakematıHakkında Kanunun aksaklıklarını ifade ederken, üzerinde durdukları bir husus var; o da, böyle bir konunun yargı birliğine hizmet edeceği, demokrasiye hizmet edeceği yönünde düşünceler ifade etmişlerdir.

Sayın milletvekilleri, geçtiğimiz hafta Adalet Komisyonunda bir yasa tasarısı görüşüldü. Bu yasa tasarısı, şu anki hükümetimiz tarafından getirildi. Askerî Ceza Kanununda değişiklikler öngören bir yasa tasarısıydı bu. Bu Askerî Ceza Yasasındaki değişikliklere baktığımız zaman -komisyonda da biz buna karşı çıktık- askerîyede çalışan; yani, askerî sivil memurlar diyebileceğimiz, karargâhlarda ve Millî Savunma Bakanlığında çalışan sivil memurlar, askerî hiyerarşi gereği...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Lütfen toparlayınız efendim.

YAHYA AKMAN (Devamla) – Teşekkür ederim.

... asker tanımlaması içerisinde kabul edilmeyecek olan birtakım insanlar da Askerî Ceza Kanuna tabi tutuldu ve bu şekliyle komisyondan geçti. Biz buna itiraz ettik. Özellikle disiplin suçları babından, sivil kişilerin, bir er gibi, bir çavuş gibi veya bir assubay gibi askerî disiplin içerisinde kabul edilerek, aynı saygı ve aynı hareketler beklenilerek ve bunlar yerine getirilmediği takdirde, askerî disiplin uygulanarak, oda hapsi dahil, bazı cezaların uygulanmasının, yargı birliğine karşı bir darbe olduğunu, özellikle askerî ceza mahkemelerinin yetkilerinin daraltılması gereken bir yerde, yetki genişlemesine meydan verdiğini ifade ettik. Bunu, sizlerin takdirine sunuyorum.

Yani, bir yandan, yargı birliği temin edilmek adına memurlarla ilgili bu yasa getiriliyor; bir yandan da, Askerî Ceza Kanununda, askerî ceza mahkemelerinin yetkileri genişletilmek suretiyle bir çelişki yaşanıyor. Süre dolduğu için, konuşmamı daha fazla uzatmak istemiyorum.

Hepinizi saygıyla selamlıyorum. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Akman.

Doğru Yol Partisi Grubu adına, İçel Milletvekili Sayın Turhan Güven; buyurun efendim. (DYP sıralarından alkışlar)

Süreniz 10 dakikadır efendim.

DYP GRUBU ADINA TURHAN GÜVEN (İçel) – Teşekkür ediyorum Sayın Başkan.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Doğru Yol Partisi Grubu ve şahsım adına hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, kanun tasarısı, seksenaltı yıl uygulamadan sonra önünüze gelen yeni bir hüviyet içinde; demek ki, 86 saat daha bekleyebilir. Uygulamada bir arıza olmamış; üstelik, reform falan da değil. Anayasaya aykırılığı söz konusu edildiği zaman da, Anayasa Mahkemesi, müteaddit, birden fazla kararında, bu kanunun Anayasaya uygun olduğunu ifade etmiş, bazı maddelerini de iptal etmiş. Burada, tabiî, memnuniyet verici bir durum var: Bu durum ne? Yargı birliğine doğru gidildiğine dair birtakım işaretlerin olması. Yargı birliğine doğru gidildiğine dair bazı işaretler oluyor; ama, bunun yanında, acaba, yargı birliği sağlanabiliyor mu? Acaba, bu kanun tasarısı düzenlenirken, Türk Ceza Kanunundaki memur tarifi ne derece dikkate alınmış?

Uygulamayı tamamen değiştiriyorsunuz. Bu uygulama size ne getirir, ne götürür, yargıyı ne derece sıkıntıya sokar, ilerideki zaman içinde göreceğiz.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Güven, lütfen toparlayınız.

TURHAN GÜVEN (Devamla) – Bitiriyorum Sayın Başkanım.

Tabiî, başlamak lazım aslında buna. Uzun saatler, dakikalar... Epeyce konuşmak lazım üzerinde.

Burada sözlerime son verirken, hepinize sevgi ve saygılar sunuyorum.

Teşekkür ediyorum. (DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Güven.

Gruplar adına üçüncü söz, Anavatan Partisi Grubu adına, Manisa Milletvekili Sayın Ekrem Pakdemirli'ye ait.

Buyurun Sayın Pakdemirli.

Süreniz 10 dakika efendim.

ANAP GRUBU ADINA EKREM PAKDEMİRLİ (Manisa) – Sayın Başkan, değerli arkadaşlarım; ben, daha önce, kanun tasarısının tümü üzerinde görüşme istemiştim; ama, sıra gelmediği için, hiç olmazsa, 1 inci maddede fikirlerimi aktarmak istedim.

Öncelikle, bu kanun tasarısının 1 inci maddesindeki amaç, çok genişletilmiş; Kanunu Muvakkatin ilk orijinal halinde bu yok. 8 Ağustos 1941'de, Meclis bir yorum getirerek, bunu, diğer kamu görevlilerine de genişletmiş ve şu anda da, kanun tasarısının tarifine de baktığımızda, aslında, orijinalinden fazla bir şey söylemiyoruz; yani, Kanunu Muvakkat -her ne kadar "muvakkat" kelimesi varsa da, o tarif farklı, Sayın Bakan da açıkladı- kanun hükmündeki kararname Meclise sunulamamış, sunulamayınca da kanun şekline dönüştürülememiş; ama, cumhuriyet idaresi, bunu, fevkalade düzgün ve doğru bulduğu için de devam ettirmiş ve 8 Ağustos 1941'de de genişletmişiz.

Şimdi, tekrar geneline dönüyorum ve Osmanlıya, hakikaten, bir daha, gıptayla bakıyorum. Osmanlı, ne kadar düzgün bir idare hukuku anlayışına sahipmiş ki, yaptığı bu kanunu hâlâ değiştirmiyoruz; yani, burada bir reform yapılmıyor; ana çatısı ve içeriği aynı hemen hemen; sadece, zırhın bazı yerleri deliniyor, bazı yerleri kalınlaştırılıyor hatta.

Tasarıya destek veriyoruz; ama, böyle ufak tefek rötuşla daha iyi hale getirebilirsek, daha iyi olur diyorum.

Saygılar sunuyorum efendim. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Pakdemirli.

Böylece, grupların, görüşmekte olduğumuz 1 inci madde üzerindeki konuşmaları tamamlanmış oldu.

Şahısları adına söz taleplerini okuyorum: Çorum Milletvekili Sayın Yasin Hatiboğlu, Sakarya Milletvekili Sayın Cevat Ayhan, Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak.

İlk olarak, Çorum Milletvekili Sayın Yasin Hatiboğlu'nu davet ediyorum.

Buyurun efendim.

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Efendim, bu hakkımı kullanmıyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Sakarya Milletvekili Sayın Cevat Ayhan?.. Yoklar.

Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak?..

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Vazgeçiyorum.

BAŞKAN – Vazgeçiyorsunuz...

Başkaca kişisel konuşma talebi yok.

Sayın Bakan görüşme arzu ediyorlar.

Buyurun efendim.

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Sayın Bakan konuşacak ise biz de konuşuruz!..

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Haklısınız.

BAŞKAN – Süreniz 10 dakika efendim.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; bazı hukukî sorunlara değinildiği için, onlara cevap vermek ihtiyacını duydum. Aslında, görüşülmekte olan kanun tasarısı üzerindeki görüşler, aynı partiye mensup çeşitli konuşmacıların sözlerinden de anlaşılacağı gibi, bu kanunun tamamıyla kaldırılmasından hiç dokunulmamasına kadar değişmektedir. Bizim tasarımız ise, bunlar arasında ortalama bir yol getirmektedir. Burada, kanunun anayasal dayanağı olan 129 uncu maddeyle ilgili bazı görüşler açıklanmıştır, onlara cevap vermek istiyorum.

Anayasanın 129 uncu maddesinin son fıkrasında, bilindiği gibi, "Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun gösterdiği idarî merciin iznine bağlıdır."

Şimdi, sırasıyla, burada, bazı kavramlara değinmek istiyorum:

Öte yandan, bu maddede geçen "idarî merci" terimini "kurul" anlamında değerlendiren arkadaşlarımız olmuştur ve Anayasa Mahkemesinin de bu yorumu benimsediğini söylemişlerdir.

Bu tasarıda, hangi memur kavramının alındığı 2 nci maddede gösterilmiştir. 2 nci madde, Anayasanın 128 inci maddesi paralelinde "devletin ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürüttükleri kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevleri ifa eden memurlar ve diğer kamu görevlilerinden" söz etmektedir. İşte, bu kimselere, görevleri dolayısıyla işledikleri suçlar bakımından bu düzenleme getirilmektedir.

Anayasanın 144 üncü maddesi ayrı bir düzenlemedir, 129 uncu maddesi ayrı bir düzenlemedir. Anayasanın 144 üncü maddesinde, hâkim ve savcıların denetimiyle ilgili olarak, onların görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerinin, Adalet Bakanlığının izniyle adalet müfettişleri tarafından yapılacak inceleme ve soruşturmayla ortaya çıkarılacağı ifade edilmektedir. Bu, hâkimlik mesleğinin gerekleri dolayısıyla konulmuş olan bir hükümdür.

Ayrıca, burada, kanun tasarısı Meclise sunulduktan sonra, partiler arasında yapılan temaslarla, bazı noktalarda bir mutabakata varılmıştır. Bu mutabakat, grup başkanvekillerinin imzalarını taşıyan önergelerle, Yüce Meclise sunulacaktır. Sanıyorum ki, o çerçeve içinde, daha önce eleştiri konusu olan bazı noktalar da, partilerarası mutabakat çerçevesinde bir çözüme ulaştırılacaktır.

Saygılar sunuyorum. (DSP, MHP ve ANAP sıralarıdan alkışlar)

BAŞKAN – Sayın Bakana teşekkür ediyoruz.

Sayın milletvekilleri, madde üzerinde bir önerge vardır; okutuyorum:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı tasarının 1 inci maddesindeki "sebebiyle" kelimesinden sonra gelmek üzere "veya görevleri esnasında" ibaresinin eklenmesini arz ve teklif ederim.

Yasin Hatiboğlu Çorum

BAŞKAN – Önergeye Sayın Komisyon katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Katılmıyoruz efendim.

BAŞKAN – Hükümet katılıyor mu?

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılmıyoruz.

BAŞKAN – Komisyonun ve Hükümetin katılmadığı önerge hakkında söz alacak mısınız, yoksa gerekçeyi okuyalım mı efendim?

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Gerekçe gayet mufassal...

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Efendim, öyle buyuruyorlar... Gerekçem meğer çok mufassalmış; her ne kadar ben yazdımsa da... Gerekçeyi buyurunuz efendim.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Gerekçeyi okutuyorum :

Gerekçe:

Anayasanın 144 üncü maddesindeki düzenleme, böyle bir değişikliği zarurî kılmaktadır.

BAŞKAN – Komisyonun ve Hükümetin katılmadığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmemiştir.

2 nci maddeyi oktuyorum :

Kapsam

MADDE 2. — Bu Kanun, Devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürüttükleri kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevleri ifa eden memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlar hakkında uygulanır.

Görevleri ve sıfatları sebebiyle özel soruşturma ve kovuşturma usullerine tâbi olanlara ilişkin kanun hükümleri ile suçun niteliği yönünden kanunlarda gösterilen soruşturma ve kovuşturma usullerine ilişkin hükümler saklıdır.

Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali genel hükümlere tâbidir.

Disiplin hükümleri saklıdır.

BAŞKAN – 2 nci madde üzerinde, gruplar adına ilk söz, Fazilet Partisi Grubu adına, Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak'ın.

Buyurun efendim.

Süreniz 10 dakika.

FP GRUBU ADINA RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Sayın Başkan, Yüce Meclisin değerli üyeleri; görüşmekte olduğumuz tasarının 2 nci maddesi üzerinde, Fazilet Partisi Grubu adına görüşlerimi ifade etmek üzere huzurlarınızdayım.

2 nci maddenin başlığı "kapsam" şeklindedir, tasarının kapsamıdır. Tasarının kapsamıyla ilgili olarak, Sayın Hükümetin tasarının genel gerekçesinde ifade ettiği bir hususu kısaca okumak arzusundayım: "Tasarı kapsamındaki, memurlar ve diğer kamu görevlileri kavramı açıklığa kavuşturulmak, görev sırasında işlenen; fakat, görevle ilgisi bulunmayan suçlar kapsamdışı bırakılmak suretiyle, sistemin uygulama alanının daraltılması öngörülmüştür."

Peki, bu, böyle mi; hayır. Nasıl; ifade edelim: Öncelikle, memur kavramının açıklığa kavuşturulmak istenmiş olduğu ifade edilmekle birlikte, aksi bir uygulama getirilmiş. Şöyle ki: Memur kavramına, bugüne kadar, pek çok ceza yasasında, idare hukukunda, ceza ve idarî yargılama hukukunda, zaman zaman birbiriyle tezat teşkil eden anlamlar yüklenilmiş; hâlâ da bu konu net bir açıklığa kavuşmamıştır. Memurin Muhakematı Hakkında Kanun kabul edildikten sonra, 1609 sayılı Kanunda, 657 sayılı Kanunda ve Anayasalarda bu konulara değinilmiş olmakla birlikte; yine, bu konuda, Türkiye Büyük Millet Meclisinin yorum kararında, Danıştayın, Yargıtayın yorum kararlarında, doktrin görüşlerinde çokça ve ayrıntılı ifade edilmiş olmakla birlikte, memur kavramı üzerinde, hâlâ, kesin, tartışmadan uzak bir anlam ortaya konulamamıştır.

Bu tasarıda, memur kavramının anlamı açıklığa kavuşturulmak istenmiş ise de, aksi bir uygulama getirildiğine ilişkin somut bir tespiti ifade etmek istiyorum.

Burada, bir hususu ifade edelim. Şimdi, Anayasanın 129 uncu maddesi bu tasarıya dayanak olarak gösterilmekte. Bu maddenin bir cümlesinde "...ceza kovuşturması açılması, kanunla belirlenen istisnalar dışında..." ifadesi kullanılmaktadır. Peki, bu istisnalar nelerdir?.. Şimdi, Memurin Muhakematı Kanununa getirilen istisnaları saymaya çalışıyorum :

1. Anayasa Mahkemesi Başkanı ve üyeleri,

2. Yargıtay Başkanı ve üyeleri ve Başsavcısı, Başsavcı Vekili,

4. Danıştay Başkanı ve üyeleri,

5. Askerî Yargıtay Başkanı ve üyeleri, daire başkanları ve Başsavcısı,

6. Askerî Yüksek İdare Mahkemesi Başkanı ve üyeleri ve Genel Sekreteri.

Devam ediyorum: Hâkimler ve Savcılar Kanunu, Avukatlık Kanunu, Noterlik Kanunu... Bu saydığım hususlar temel değil, istisnalar; prensip değil, istisnaları sayıyorum. Yine, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu -yine istisnaları saymaya devam ediyorum- daha önce Memurin Muhakematı Hakkında Kanun kapsamında değerlendirilen, görev sırasında işlenen suçlar kapsama dahildi, şimdi çıkarılıyor; bir istisna daha. Yine, bu maddenin üçüncü paragrafında, ağır cezayı gerektiren suçüstü hali, bu hükmün dışındadır.

Şimdi, pasif görev ifa eden memurlar, o kamu görevinin yürütülmesinde kritik bir görev yürütmezler. Devletin güvenliğine, bekasına yönelik hiçbir görev ifa etmezler. Geriye, gerçekten sade vatandaş niteliğinde, tek amacı geçimini temin etmek, yirmidört saatini doldurmak ve ömrünü tamamlamak olan bu kamu hizmetlileri kalıyor. Bunun dışında kalan ve aktif görev ifa eden kamu görevlilerinin aynı prosedüre tabi olduklarını söylemek mümkün değil. Az önce saydım, bunlar, tamamen, çok çok özel idarî teminatlara sahipler. Aslında, modern ülkelerde, çağcıl demokrasi anlayışının hâkim olduğu ülkelerde, idarî güvence sistemi değil, yargısal güvence sistemi geçerlidir. Bugün itibariyle, idarî güvence sistemine sahip hiçbir çağdaş ülke yok; yalnızca biz varız. Neden çağdışı olduğumuz galiba biraz anlaşılıyor.

Aslolan, yargısal güvencedir. Neden, kendimizi, hukukçu sıfatını taşıyan kişilerin yapacağı soruşturmalara değil de, hukuktan hiç anlamayan ve anlamamasının tabiî bir sonucu olarak birtakım hukukî facialara da neden olan birtakım kamu görevlilerinin yaptığı soruşturmalara bırakabiliyoruz? Bu, gerçekten çok büyük bir hata olur.

Burada, süremin çok kısa kalması nedeniyle, birkaç hususa kısaca temas etmek istiyorum. Bu kanun 1913 yılında kabul edildi, 86 yaşında bir kanun. Gönül arzu ederdi ki, 2000'li yıllara girerken, 86 yaşındaki kanunu gönderirken, nurtopu gibi bir kanun çıksın; gönül, bunu temenni ediyordu. Biz, bir yenileme getiriyoruz; yani, 57 nci hükümet, bu tasarıyla bir yenileme getiriyor; 86 yaşındaki kanunu yürürlükten kaldırıyor, yerine 85 yaşında bir kanun getiriyor.

Ortaya konulan bu kriterler, gerçekten, yasalar arasında paralellik sağlanmadan getirilmiş. Örneğin, Anayasanın 144 üncü maddesinde, hâkim ve savcıların, görevleri sırasında işledikleri suçlar nedeniyle...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Toprak, lütfen toparlayınız.

RAMAZAN TOPRAK (Devamla) – ... bu kapsama dahil edildiği, biraz önce, bir değerli hatip tarafından ifade edilmişti. Bu yetmiyor, 657 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinde de, yine, bu kamu görevlileri için aynı sakınca devam ettiriliyor; hem Anayasada hem 657 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinde -tasarıda düzeltilen- bu çarpıklık mevcut durumda, bu insicam sağlanmamış. Yani, o kadar alelacele getirilmiş ki, neye, hangi amaca hizmet ediyor bilemiyoruz.

Bu tasarının amacıyla ilgili ciddî sorgulamalarımız olacak; inşallah, bunları, ilerideki maddelerde, söz sıramız geldiğinde, huzurlarınızda ifade edeceğiz.

Hepinizi saygıyla selamlıyorum. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Toprak.

Doğru Yol Partisi Grubu adına, Ankara Milletvekili Sayın Saffet Arıkan Bedük; buyurun efendim.

Süreniz 10 dakikadır.

İşte, bunu gerçekleştirmek için de, özellikle, hizmet alan ile hizmet yapan arasında dengeyi çok iyi sağlamak lazım. Hizmet alan büyük milletimize, gerçekten, en iyi şekilde hizmeti yapmak, ama, bu hizmeti yaparken birkısım kamu görevlilerinin veya memurların çirkinlik yapması, suiistimal yapması, yolsuzluk yapması, kanunlara aykırı hareket etmesi halinde de gereğini yapmak, onları da cezalandırmak gerekir; yani, şunu söylemek istiyorum: Ülkede hukukun üstünlüğünü temin etmek şarttır. Hukukun üstünlüğünü temin ederken de, yanlışlık yapan kamu görevlileri ve memurlarını da cezalandırmak gerekir; ama, işin başlangıcında, eğer, devamlı olarak, her kamu görevlisini veya kamu görevlilerini bir bütün olarak tenkit eder veya acımasız bir şekilde itham edersek, gelecek birkısım iddia ve ithamların, asılsız ihbarların, gelecekte, kamu görevlilerine özellikle yansıyabileceğini de daha şimdiden kabul etmek durumundayız.

Değerli milletvekilleri, suç işleyenlerin cezalandırılmasına evet dedik. Peki, asılsız iftira ve isnatta bulunulan memuru korumayacak mıyız. Birkısım ilçelerde -ben, yıllarca devlette çalışmış olan bir arkadaşınız olarak söylüyorum- öyle insanlar var ki -olan vakaları söyleyeceğim size- kaymakam, hâkim, savcıyı şikâyet ettiği takdirde, benim zamanımda, 25 000 lira, valiyi şikâyet ettiği takdirde 150 000 lira veya diğer memurları şikâyet ettiği takdirde, onun bir rayici var ve o rayiçle birlikte, o dilekçenin içerisine, birkısım asılsız iddia, iftira, her şeyi atıyor. Niye; efendim, bir vatandaş sevmedi onu veya bir davranışından dolayı veya hizmeti yürümedi; yasalara uygun olmadı; vay, sen benim işimi yapmadın deyip, kişiyi, yani, memuru şikâyet noktasına gidiyor.

Değerli arkadaşlar, o sebeple, bu konuları dile getirirken üzerinde hassasiyetle durulması gerekir ve memurun, özellikle itiraz hakkını, tazminat hakkını, dava açma hakkını da getirmek lazım. Her ne kadar genel hükümlere göre getirmek mümkün ise de, bu özel kanun olduğu için buraya girmesi gerektiğini belirtmiştik Sayın Bakanımıza. Diğer bütün parti grubu mensubu arkadaşlarımızın getirdiği bir öneriyle bu sıkıntıların kaldırılmış olmasını, bir yenileme, güzelleştirme noktasında öneride mutabakat sağlanmasından dolayı da memnuniyet duyduğumu belirtmek istiyorum.

İl idare kurulu ve ilçe idare kurullarıyla ilgili olarak birkısım yanlış değerlendirmeler yapıldı. Ben onu özellikle açmak istiyorum.

Değerli arkadaşlar, il idare kuruluna vali muavinleri başkanlık eder; ilçe idare kurullarına da kaymakamlar başkanlık eder ve inanın -bir arkadaşım dün bir açıklama yaptı- oraya üye olan kişi, valinin veya kaymakamın dışında, kesinlikle itiraz etmiyor, onun istediği istikamette oy kullanıyor. Bunu, ben meslek hayatımda görmedim. Samimî söyleyeyim; gerçekten var mı öyle bir şey diye birkaç arkadaşıma dün akşamdan itibaren de sordum. Ben öyle bir şey duymadım. Yani, gerçekten, orada, daire müdürleri veya hangi kuruma mensup olursa olsun, il idare kuruluna veya ilçe idare kuruluna giden soruşturma dosyalarıyla ilgili kesinlikle...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Bedük, lütfen toparlayınız.

Başka nerede sıkıntı oluyor; Danıştaya intikal ediyorsa, orada da süre uzuyor. Dolayısıyla il veya ilçe idare kurullarına yansımış olan dosyaların geciktiği, sürenin uzadığı ve bu sebeple, suç işlemiş kişilerin cezalandırılamadığı noktasına, doğrusunu isterseniz, katılmamız mümkün değil; bunu, uygulamayı bilmemenin bir sonucu olarak değerlendiriyorum; bir de, uygulamadaki arkadaşlara haksızlık edildiği kanaatini taşıyorum.

Değerli arkadaşlar, zaten bu kanunda -3628 dışında- yıkıcı, bölücü faaliyetlere girenler de bunun dışında kalıyor; bunun dışında kalan suçlarla ilgili bu gündeme geliyor ve işin bir enteresan tarafı daha, soruşturma ile kovuşturma birleştiriliyor. Soruşturma ile kovuşturmanın birleştirilmesinde bence bir yanlışlık var.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Bedük, son cümleniz...

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Devamla) – Yargılamayı yapacak olan hâkim, bu doğru; ama, deliller toplanmadan, kişilerle ilgili belge ve bilgi toplanmadan, doğrudan doğruya eğer siz kişileri, yani görevlileri itham ederseniz, suçlarsanız, o zaman mahkemenin önüne gelecek olanı, hem hazırlığı ona yüklemiş olursunuz hem yargılamayı ona yüklemiş olursunuz; bu suretle de, deliller toplanmadan kişilerin de bir noktada itham edilmesine neden olmuş olursunuz diyorum ve ben, bu kapsam maddesinde, gelecekle ilgili olarak temennide bulunuyorum: Gelin, temiz siyaset ve temiz yönetim için, sadece bu grubu değil, hangisi varsa, diğer sivil grupları da, kamu görevlilerini de, hangisi varsa, onlara da, yine, aynı anlayış içerisinde kolaylaştırıcı ve daha süratlendirici hizmetleri getirelim.

Keşke ilçe ve idare kurulları devam etseydi, iki dudağın arasına memurlar bırakılmasaydı; yine, idare kurullarına yetkiler verilseydi, devam ettirilseydi ve ancak, onu engelleyen veya süreyi uzatan diğer mekanizmalarda eğer süre konulmuş olsaydı, daha süratli gerçekleşirdi ve daha demokratik olurdu. Aslında, 1913 yılında çıkan yasanın en güzel özelliği, demokratik oluşudur; çünkü, o yetkiyi, kişiye değil, kurula veriyordu.

Bu duygular içerisinde, Yüce Heyetinizi saygıyla selamlıyorum. (DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ederim Sayın Bedük.

Gruplar adına başka söz talebi?.. Yok.

Şahsı adına ilk söz, Çorum Milletvekili Sayın Yasin Hatiboğlu'na ait.

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Vazgeçiyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

İkinci talep, Sakarya Milletvekili Sayın Cevat Ayhan'ın... Yoklar.

Diğer talep, Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak'ın...

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Vazgeçtim.

BAŞKAN – Vazgeçtiniz.

Madde üzerinde, 3 adet değişiklik önergesi vardır; sırasıyla okutuyorum :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporunun 2 nci maddesinin üçüncü fıkrasına "_suç üstü hali" ibaresinden sonra gelmek üzere "ve işkence suçu" ibarelerinin eklenmesini arz ve talep ederim. 11.11.1999

Ertuğrul Yalçınbayır Ekrem Pakdemirli Bursa Manisa

BAŞKAN – Diğer önergeyi okutuyorum:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısı ve Adalet Komisyonu raporunun 2 nci maddesinin üçüncü fıkrasının sonuna aşağıdaki cümlenin eklenmesini arz ve talep ederim. 11.11.1999

"Mahkeme kararlarının icaplarına göre gecikmeksizin işlem tesis etmeyen veya eylemde bulunmayan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında ceza kovuşturması açılması için, idarî merciin iznine gerek yoktur."

BAŞKAN – Son önergeyi okuttuktan sonra, bu önergeyi tekrar okutmadan işleme koyacağım.

Önergeyi okutuyorum :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

198 sıra sayısıyla görüşülmekte olan tasarının 2 nci maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. 18.11.1999

Ahmet İyimaya Sevgi Esen Mehmet Sadri Yıldırım Amasya Kayseri Eskişehir

Turhan Güven Ayfer Yılmaz İçel İçel

"Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ile şeriklerden en az biri memur olmayan iştirak halindeki suçlar, genel hükümlere tabidir. 10 uncu madde hükmü saklıdır."

BAŞKAN – Sayın Komisyon, önergeye katılıyor musunuz?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Katılmıyoruz Sayın Başkan.

BAŞKAN – Sayın Hükümet?..

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılmıyoruz Sayın Başkan.

BAŞKAN – Sayın İyimaya, gerekçeyi mi okutalım?

AHMET İYİMAYA (Amasya) – Gerekçe okunsun efendim.

BAŞKAN – Gerekçeyi okutuyorum:

Gerekçe :

Memurun memur olmayan kişiyle birlikte işlediği iddia olunan suçlara, savcı el koymakta, memur olmayan kişi yönünden soruşturma ve kovuşturma sürmektedir. Delillerin kamu davasının açılmasını zorunlu kıldığı bu gibi hallerde, idarî inceleme ve izin şartı aranmamalıdır.

BAŞKAN – Komisyonun ve Hükümetin katılmadığı bu önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmemiştir.

Diğer önergeyi okutuyorum :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısı ve Adalet Komisyonu raporunun 2 nci maddesinin üçüncü fıkrasının sonuna aşağıdaki cümlenin eklenmesini arz ve talep ederim. 11.11.1999

Ertuğrul Yalçınbayır (Bursa) ve arkadaşları

"Mahkeme kararlarının icaplarına göre, gecikmeksizin işlem tesis etmeyen veya eylemde bulunmayan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında ceza kovuşturması açılması için idarî merciin iznine gerek yoktur."

BAŞKAN – Sayın Komisyon katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Katılmıyoruz.

BAŞKAN – Sayın Hükümet?..

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılmıyoruz. Bu konu, zaten, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 154 üncü maddesinde düzenlenmiştir.

BAŞKAN – Sayın Yalçınbayır veya Sayın Pakdemirli, gerekçeyi mi okuyalım?

EKREM PAKDEMİRLİ (Manisa) – Gerekçe okunsun Sayın Başkan.

BAŞKAN – Gerekçeyi okutuyorum:

Gerekçe:

Mahkeme kararlarının tüm kişi ve kurumları bağlamasının bir gereği olarak bu düzenleme öngörülmüştür.

BAŞKAN – Komisyonun ve hükümetin katılmadığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmemiştir.

Son önergeyi okutuyorum:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısı ve Adalet Komisyonu raporunun 2 nci maddesinin üçüncü fıkrasına "...suç üstü hali" ibaresinden sonra gelmek üzere "ve işkence suçu" ibarelerinin eklenmesini arz ve talep ederim. 11.11.1999

Ekrem Pakdemirli (Manisa) ve arkadaşları

BAŞKAN – Sayın Komisyon katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Katılmıyoruz.

BAŞKAN – Sayın Hükümet?

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılmıyoruz.

BAŞKAN – Gerekçeyi mi okutalım efendim?

EKREM PAKDEMİRLİ (Manisa) – Gerekçe okunsun Sayın Başkan.

BAŞKAN – Gerekçeyi okutuyorum :

Gerekçe :

İşkence suçu insanlık dışı bir suç olması sebebiyle izin kapsamı dışında kalmalı ve genel hükümlere tabi olmalıdır. Bu durum ayrıca uluslararası sözleşmelerin de bir gereğidir.

BAŞKAN – Komisyonun ve hükümetin katılmadığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmemiştir.

Sayın milletvekilleri, görüşmekte olduğumuz 2 nci maddeyi komisyondan geldiği şekliyle oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... 2 nci madde kabul edilmiştir.

3 üncü maddeyi okutuyorum:

BÜLENT ARINÇ (Manisa) – Vakit kalmadı Sayın Başkan.

BAŞKAN – 3 dakikamız var.

İzin vermeye yetkili merciler

MADDE 3. – Soruşturma izni yetkisi;

a) İlçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında kaymakam,

b) İlde ve merkez ilçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında vali,

c) Bölge düzeyinde teşkilâtlanan kurum ve kuruluşlarda görev yapan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında görev yaptıkları ilin valisi,

d) Başbakanlık ve bakanlıkların merkez ve bağlı veya ilgili kuruluşlarında görev yapan diğer memur ve kamu görevlileri hakkında o kuruluşun en üst idarî amiri,

e) Bakanlar Kurulu kararıyla veya bakanlıkların merkez teşkilâtında görevli olup ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında ilgili bakan, Başbakanlık merkez teşkilâtının aynı durumdaki personeli hakkında Başbakan,

f) Türkiye Büyük Millet Meclisinde görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri ve yardımcıları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı,

g) Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında Cumhurbaşkanı,

h) Büyükşehir belediye başkanları, il belediye başkanları, büyükşehir ve il belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri hakkında İçişleri Bakanı,

i) İlçelerdeki belde belediye başkanları ve belediye meclisi üyeleri hakkında kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye ile ilçe belediye başkanları ve belediye meclisi üyeleri hakkında bulundukları ilin valisi,

j) Köy ve mahalle muhtarları ile bu Kanun kapsamına giren diğer memurlar ve kamu görevlileri hakkında ilçelerde kaymakam, merkez ilçede vali,

Yokluklarında ise vekilleri tarafından bizzat kullanılır.

Yetkili mercilerin saptanmasında memur veya kamu görevlisinin suç tarihindeki görevi esas alınır.

Ast memur ile üst memurun aynı fiile iştiraki halinde izin, üst memurun bağlı olduğu merciden istenir.

BAŞKAN – Sayın milletvekilleri, çalışma süremiz tamamlanmış bulunuyor; saat 20.00'de tekrar buluşmak üzere, çalışmalara ara veriyoruz.

BAŞKAN – Sayın milletvekilleri, 22 nci Birleşimin Üçüncü Oturumunu açıyorum.

Çalışmalara kaldığımız yerden devam edeceğiz.

BAŞKAN – Komisyon ve Hükümet yerinde.

3 üncü maddeyi okutmuştum.

3 üncü madde üzerinde gruplar adına ilk söz, Fazilet Partisi Grubu adına, Ankara Milletvekili Sayın Cemil Çiçek’e ait. (FP sıralarından alkışlar)

Buyurun Sayın Çiçek.

FP GRUBU ADINA CEMİL ÇİÇEK (Ankara) – Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Bir diğer kanun, mesela, 1580 sayılı Belediyeler Kanunudur. Bu kanun da, uzunca bir süredir toplumun ihtiyaçlarını karşılıyor. Dolayısıyla, bizim, böylesine 86 yıldır gündemde olan ve toplumun bir ölçüde ihtiyacını karşılayan bir kanunu değiştirirken, ondan daha modern, daha çağdaş, daha problemleri çözen bir tasarıyı getirmemiz gerekir.

İkinci hususu arz edeceğim. Tabiatıyla, biz, kanunları çıkarıyoruz ve toplumun problemlerini bu enstrümanla, bu kanunlar aracılığıyla çözmeye ya da küçültmeye gayret ediyoruz. O halde, çıkaracağımız kanun, bizatihi problemin kaynağı olmamalıdır. Eğer, kanunun kendisi problemlerin başı olacaksa, o takdirde, o kanunu hiç çıkarmamak gerekir.

Açıkça ifade etmem gerekir ki, Komisyondan geçen şekliyle bu tasarı, söylediğim ikinci hususu büyük ölçüde karşılıyor. Yani, bu tasarı, bu şekliyle geçecek olsaydı, gerçekten idarî hayatımızda büyük karışıklıklara sebebiyet verecekti; böyle bir tasarıyı niye getiriyorsak, o tasarıdan beklenen amaçların hiçbiri gerçekleşmeyeceği gibi, işin içinden de çıkılmaz hale gelecekti.

Huzurunuzda ifade etmeliyim ki, Sayın Adalet Bakanımız konuya alaka gösterdi, Sayın Komisyon Başkanımız bu noktada müdahalede bulundu ve Grup Başkanvekillerimiz de, bu şekliyle çıkmış olması halinde, birçok kesimin ve neticede Anamuhalefet Partisi olarak bizim de endişe duyduğumuz birkısım hususların hiç olmazsa önergelerle değiştirilebilmesi noktasında bir anlayış gösterdiler. Bunu da, burada, teşekkürle ifade etmek istiyorum. İnşallah bundan sonraki maddelerde, hiç olmazsa, bazı aksaklıkları, bazı noksanlıkları birlikte giderebilme imkânını bulmuş olacağız.

3 üncü maddeyle ilgili olarak söylemem gereken husus şu: Tabiî, tasarı hazırlanırken, bir yanlış kabulden yola çıkılarak bu maddeler düzenlenmiş oluyor. Konuştuğumuz madde “İzin vermeye yetkili merciler” başlığını taşıyor. Burada, bir taraftan genel idare hizmetlerine dahil memurlarla ilgili izin verme söz konusu olacak, diğer taraftan da mahallî idarelerle ilgili...

Eğer, işin bu safhasında, bu maddedeki noksanlıkları, arz etmeye çalıştığımız eksiklikleri de ortadan kaldırmak mümkün olursa, hiç olmazsa, bu kanun, başlangıçtaki bulunduğu noktadan daha az sıkıntılı bir kanun olabilir. Belki geri kalan kısmını da zamanla düzeltme imkânı olabilir diye düşünüyorum.

Bu düşünceyle hepinize saygılar sunuyorum. (FP, MHP ve DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Çiçek.

Doğru Yol Partisi Grubu adına, Kayseri Milletvekili Sayın Sevgi Esen; buyurun efendim. (DYP sıralarından alkışlar)

Süreniz 10 dakikadır.

Bugün, huzurlarınızda, 1913 yılında kabul edilerek yürürlüğe konulan ve bugüne kadar memurların yargılanmasıyla ilgili usul ve esasları belirleyen kanunu, gelişen toplum düzeni, demokratikleşme taleplerinin yoğun olduğu günümüz dünyasında yeniden düzenlemek, görüşmeler yapmak üzere gündem oluşturulmuş bulunmaktadır.

Değerli milletvekilleri, dünyanın varoluşundan sonra toplum düzenine geçişle birlikte oluşan kurallar ve hukuk, devlet kavramını geliştirmiş, bireysel enerji toplumsal enerjiye motor olmuştur ve devlet kavramıyla birlikte yapılaşma başlamış, oluşan kurumlar, bireysel enerjiyi toplumsal enerjiye dönüştüren anahtar vazifesini görmüştür.

Belki, bu görüşlerim, konunun dışına çıktığım şeklinde değerlendirilebilir. Ancak, inanıyorum ki, temel çözüm, devletin işlevini yerine getirme biçimi ile topluma hizmetin etkin, adil ve süratli olması terazisindeki dengededir. Bu tasarının kanunlaşması noktasında sağlanacak denge, başka bir deyişle, hem memurların kendilerine verilen görevleri huzur içerisinde, layıkıyla yapabilmeleri hem de topluma etkin hizmet edilmesi, devletin işlevinin gelişmişlik çizgisini belirleyecektir.

Aslolan, kamu otoritesi ve bu otoritenin etkinlik ve devamlılık arz etmesidir. Bir memur hakkında ceza kovuşturması açılması, kamu otoritesini ve devamlılığını etkilememelidir.

Burada, Anayasanın 129 uncu maddesini açmakta yarar vardır. Anayasanın 129 uncu maddesinin son fıkrasında “Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun gösterdiği idarî merciin iznine bağlıdır” denilmektedir. Anayasamızın 129 uncu maddesinin son fıkrasında en belirgin durum, işlenen suçun genelliğidir; yani, görevi nedeniyle suç tanımı değildir. Esasen, tatbikatımızdaki ceza kovuşturması noktasına gelinmesi, izin vermeyi bir yerde zorunlu kılan bir aşamadır. Dolayısıyla, bu tasarıyla amaçlanan izin olayı, Anayasamızın 129 uncu maddesi kapsamında değildir.

Yasama, yargı, yürütme, bir annenin evlatları gibidir; aynen, annenin, evlatlarına, eşit mesafede ve aynı duyarlılıkta olması gibidir. Aynı kişiye, hem yürütme hem yargı yetkisinin verilmesi, yürütmeye farklı yetkiler getirecek ve siyasallaşmasına yol açacaktır.

Savunduğumuz hukuk devleti sisteminde, herkes, hem hukukun içindedir hem de hukuka uygunluğu sağlamaya mecburdur. Burada sakınacağımız husus, yönetimin zayıflamasına mâni olmaktır. Yönetimi zayıflatan husus da, zamanaşımı gibi izahtan vareste kavramlar ve geciken adalettir. Kaldı ki, seksenüç yıllık deneyimimizle, izin sisteminin nasıl çalıştığı, ne gibi yaralar açtığı hepimizin malumudur. İzin sistemi, başlangıçta masum olarak gösterilebilir; ancak, sistemin çalışmasına bakıldığında, yargı önünde olmaktan daha büyük sakıncalar doğurduğu ve yargı dışında, özel iktidar denilebilecek oluşumlara yol açtığı ve devletin saygınlığını tartışılma noktasına getirdiği her zaman gözlenmektedir.

Tasarı da olduğu gibi, yönetimin yargının önüne geçmesine müsaade edilmesinde, aynı kişiye hem yürütme hem yasama yetkisinin verilmesiyle memurun korunacağı hususunu iddia etmek, bağdaştırmak mümkün değildir. Elbette, memur ve bu kavrama giren birimlerin gerçekdışı isnatlarla yıpratılmasına müsaade etmek mümkün değildir; ama, bunun bir hukukî reçetesi vardır, o da tazmin keyfiyetine işlerlik kazandırmaktır. Nasıl ki, bir vatandaşa yapılan kötü muamele tepki görüyorsa, memura karşı yapılan, hele hele görevi nedeniyle uğrayacağı asılsız iftiralar, aynı şiddette, hukukî çerçeve içerisinde cevabını bulmalıdır.

Görüşülmekte olan konuyu demokratik kurallar içerisinde çözmek, Anayasamızın 2 nci maddesinde cevabını bulan hukuk devleti ilkesine bağlılığımızın teyidi olacağı gibi, yeni çağa uyacağımıza ilişkin bir taahhütname de olacaktır. Yüzmek karada öğrenilmez, yüzmeği öğrenmek için suya atlamak gerekir. Belki de, gelecek seksen yılda –ki, dilemiyoruz– memurun yargılanmasına esas olacak bu tasarıyı ve Anayasanın 129 uncu maddesini bir kere daha düşünmek, çok bir şey kaybetmek olmayacaktır.

Bu düşüncelerle hepinizi saygıyla selamlarım. (Alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Esen.

Gruplar adına başka söz talebi?.. Yok.

Şahıslar adına, Çorum Milletvekili Sayın Yasin Hatiboğlu, görüşecek misiniz?

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Vazgeçtim Sayın Başkan.

BAŞKAN – Tunceli Milletvekili Sayın Kamer Genç?.. Yok.

Sakarya Milletvekili Sayın Cevat Ayhan?.. Yok.

Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak?..

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Vazgeçtim.

BAŞKAN – Madde üzerinde verilmiş 4 önerge vardır; önce okutacağım, sonra, sırasıyla işleme koyacağım:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

TBMM’de görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 3 üncü maddesine aşağıdaki (k) fıkrasının eklenmesini arz ederiz.

Yahya Akman Yasin Hatiboğlu Ramazan Toprak Şanlıurfa Çorum Aksaray

Dengir Fırat Remzi Çetin Adıyaman Konya

Madde 3. — k) Büyükşehir ve il belediyelerinde görevli memurlar ve kamu görevlileri hakkında belediye başkanı.

BAŞKAN – Diğer önergeyi okutuyorum :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 3 üncü maddesinin (h) ve (i) bentlerinin aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.

Aydın Tümen İsmail Köse Beyhan Aslan Ankara Erzurum Denizli

Saffet Arıkan Bedük Abdüllatif Şener Mahmut Erdir Ankara Sıvas Eskişehir

“h) Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; büyükşehir il ve ilçe belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri hakkında İçişleri Bakanı,

i) İlçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında bulundukları ilin valisi,”

BAŞKAN – Diğer önergeyi okutuyorum:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı kanunun 3 üncü maddesinin (i) bendinin muhtevasının (h) bendine kaydırılarak, bütün belediye başkanları ve meclis üyelerinin haklarında soruşturma açılma yetkisinin İçişleri Bakanına verilmesini arz ve teklif ederiz.

Mehmet Batuk Mehmet Bedri İncetahtacı Yasin Hatiboğlu

Kocaeli Gaziantep Çorum

Ali Oğuz Mehmet Altan Karapaşaoğlu İstanbul Bursa

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Sayın Başkan, kanun tekniğine uygun olmadığını fark ettiğim önergedeki imzamı çekiyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum.

Son önergeyi okutuyorum; okuttuktan sonra işleme koyacağım:

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı tasarının 3 üncü maddesinin aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederim.

Yasin Hatiboğlu Çorum

“a) Bu bendin sonundaki “kaymakam” kelimesinin yerine “ilçe idare kurulu”,

b) Bu bendin sonundaki “vali” kelimesinin yerine “il idare kurulu”,

c) Bendin sonundaki “valisi” yerine “il idare kurulu”,

d) Bu bendin sonundaki “o kuruluşun en üst idare amiri” ibaresinin yerine “o kuruluşta oluşturulacak üç kişilik bir heyet”,

h) Bu bendin sonundaki “İçişleri Bakanı” yerine “Bakanlar Kurulu”,

i) Bu bentteki “kaymakam” kelimesinin yerine “ilçe idare kurulu”, “vali” kelimesinin yerine de “il idare kurulu”,

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Katılmıyoruz

BAŞKAN – Sayın Hükümet katılıyor mu?

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılmıyoruz.

BAŞKAN – Sayın önerge sahibi, konuşacak mısınız efendim?

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Hayır efendim; gerekçemi lütfederseniz...

BAŞKAN – Gerekçeyi okutuyorum:

“Gerekçe:

Hukukun üstünlüğüne, demokrasi kavramının hedeflediği ilkelere, tasarıyla amaçlanan teminata uygunluğu elde edebilmek için böyle bir değişikliğe ihtiyaç vardır.”

BAŞKAN – Komisyonun ve Hükümetin katılmadığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmemiştir.

Diğer önergeyi okutuyorum:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

TBMM’de görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 3 üncü maddesine aşağıdaki (k) fıkrasının eklenmesini arz ederiz.

Yahya Akman (Şanlıurfa) ve arkadaşları

k) Büyükşehir ve il belediyelerinde görevli memurlar ve kamu görevlileri hakkında belediye başkanı.

BAŞKAN – Sayın Komisyon katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Katılmıyoruz Sayın Başkan.

BAŞKAN – Sayın Hükümet?..

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılmıyoruz.

BAŞKAN – Sayın önerge sahibi, konuşacak mısınız, gerekçesini mi okutayım?

YAHYA AKMAN (Şanlıurfa) – Gerekçeyi okutun.

BAŞKAN – Gerekçeyi okutuyorum:

“Gerekçe:

Mevcut tatbikatta belediyelerde görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında inceleme ve soruşturma işlemleri belediye başkanınca yapılmaktadır. Bu uygulama gereği, yukarıdaki (k) fıkrası ilave edilmiştir.”

BAŞKAN – Komisyonun ve Hükümetin katılmadığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmemiştir.

Sayın Hatiboğlu’nun imzasını çektiği önergede yeterli imza kalmadığı için, o önergeyi işlemden kaldırıyoruz. Bir önerge kalmış oldu.

Sonuncu önergeyi okutuyorum :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 3 üncü maddesinin (h) ve (i) bentlerinin aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.

Aydın Tümen (Ankara) ve arkadaşları

“h) Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; büyükşehir il ve ilçe belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri hakkında İçişleri Bakanı,

i) İlçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında bulundukları ilin valisi,”

BAŞKAN – Sayın Komisyon katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Sayın Başkan, çoğunluğumuz olmadığı için önergeye katılamıyoruz; ancak, verilen önergeyle (h) bendindeki kapsama, ilçe belediye başkanları ile ilçe belediye meclisi üyelerinin alınması; keza (i) bendinde de “belde belediye meclisi üyeleri ile merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında bulundukları ilin valisi” şeklindeki bu önergeyi benimsediğimizi bildirmek isterim.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Sayın Hükümet katılıyor mu?

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılıyoruz.

BAŞKAN – Komisyonun benimsediği; ancak, çoğunluğu olmadığı için katılamadığı ve Hükümetin katıldığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmiştir.

Görüşmekte olduğumuz 3 üncü maddeyi, kabul ettiğimiz bu önergenin değiştirdiği şekliyle oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler...

BAŞKAN – Kabul etmeyenler... Kabul edilmiştir.

Bundan sonraki maddede sorarsınız.

TURHAN GÜVEN (İçel) – O maddede sorulacak soru yok ki...

BAŞKAN – 4 üncü maddeyi okutuyorum :

Olayın yetkili mercie iletilmesi, işleme konulmayacak ihbar ve şikâyetler

MADDE 4. – Cumhuriyet başsavcıları, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin bu Kanun kapsamına giren suçlarına ilişkin herhangi bir ihbar veya şikâyet aldıklarında veya böyle bir durumu öğrendiklerinde ivedilikle toplanması gerekli ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri tespitten başka hiçbir işlem yapmayarak ve sanığın ifadesine başvurmaksızın evrakı ilgili makama sunarak soruşturma izni isterler.

Diğer makam ve memurlarla kamu görevlileri de, bu Kanun kapsamına giren bir suç işlendiğini ihbar, şikâyet, bilgi, belge veya bulgulara dayanarak öğrendiklerinde durumu izin vermeye yetkili mercie iletirler.

Bu Kanuna göre memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikâyetlerde kişi ve olay belirtilmesi zorunludur.

Yukarıdaki fıkraya aykırı bulunan ihbar ve şikâyetler izin vermeye yetkili merci tarafından işleme konulmaz ve durum ihbar veya şikâyette bulunana bildirilir.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Bu maddenin müzakeresine geçmeden evvel, Sayın Turhan Güven’in işareti sebebiyle, bir konuya açıklık getirmek istiyorum.

İçtüzüğümüzün 60 ıncı maddesinin yedinci fıkrası, soruların, önergelerin müzakeresine geçilmeden evvel sorulmasını amirdir.

Arz ederim.

TURHAN GÜVEN (İçel) – Maddenin oylamasından evvel olabilir Sayın Başkan. O zaman, söz istiyorum.

BAŞKAN – 4 üncü madde hakkında ilk söz, Fazilet Partisi Grubu adına Erzurum Milletvekili Sayın Fahrettin Kukaracı’nın.

Buyurun efendim.

Süreniz 10 dakika efendim.

FP GRUBU ADINA FAHRETTİN KUKARACI (Erzurum) – Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 4 üncü maddesi üzerinde Grubum adına söz almış bulunuyorum; bu vesileyle, hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Yürürlükten kaldırılacak olan kanun hakkında, çağa uygun olmadığı, haksızlıkların kaynağı olduğu gibi iddialar uzun süre değişik platformlarda konuşulmakta idi. Şimdi, bu itirazlara cevap verecek bir kanun çıkarmak için çalışıyoruz. Bu nedenle, getirilen tasarının, eski kanunun aksayan taraflarını ortadan kaldıracak, süratli, adil, sınırları belirgin, memur güvencesini sağlayan, kamu hizmetlerinin aksamasını engelleyen, suçluların en kısa zamanda cezalandırılmasını sağlayan bir tasarı olması gerekir. Acaba, bu tasarı bahsedilen konularda yeterli midir; hakikaten, bunu söylemek oldukça zordur.

Değerli milletvekilleri, bir defa şunu açıklıkla belirtmek gerekmektedir: Mevcut tasarı ile Memurin Muhakematı Hakkında Kanunun amaçları birbirinden farklıdır. Mülga kanunda “memurların görevlerinden doğan veya memurluk görevlerinin yerine getirilmesi sırasında meydana gelen suçlardan ötürü” denilmekte iken, getirilen tasarıda sadece “görevleri sebebiyle” ifadesi yer almaktadır; bu farklılığın izahı yapılmamıştır.

Ayrıca, tasarı gerekçesinde, Türkiye Büyük Millet Meclisinin 8.8.1941 ve 1255 sayılı yorum kararında memur tanımının geniş yorumlandığı, Türk Ceza Kanununun memur saydığı kişilere de uygulanması nedeniyle, memuriyet statüsünde bulunmayan birçok kişinin sistemin içine alındığı, getirilen tasarıyla bunun sınırlandığı anlatılmaktadır. Bu tasarı, memur ve diğer kamu görevlerini kapsam içine aldığına göre, eski kanunla ayrıştığı yer neresidir?! Eski kanuna göre, özel kanunlarına tabi olan yasama, yürütme, yargı mensupları, yine, bu kanun tasarısında da ayrı tutulmuştur.

Bu kanun tasarısıyla, memurların yargılama sistemi olan soruşturma sisteminden, izin sistemine geçilmiş olmaktadır. Soruşturma sisteminde, idarî merciler, duruşmaya ilişkin her türlü işlemi yaparlar ve son soruşturmanın açılıp açılmamasına karar verirlerdi. Bu karar, belirli kurullar tarafından verilirdi. Tasarıyla, bu kurullar ortadan kaldırılmakta, son soruşturmanın açılıp açılmamasına izin verme yetkisi, idarî hiyerarşiye bırakılmaktadır.

Şikâyete muhatap olan memur hakkında, ilçede kaymakamın, ilde ise valinin izin vermesiyle, adlî yargıda soruşturma açılacaktır. İzin vermeye yetkili merci, bir ön inceleme yaptıktan sonra, soruşturma izni verilip verilmemesine karar verir; değişen bir şey yoktur.

Değişen şudur: Bundan böyle, hiçbir memur, kendisini, daha özgür, daha güvenli hissedemeyecek, hizmeti endişesiz yapamayacaktır. Zira, amirin iki dudağı arasında olan istikbali, belki de, mahkeme kapılarında heba olacaktır.

Bu kanun tasarısında iyi niyet eksikliği vardır; keyfî uygulamalara, baskı ve dayatmaya zemin hazırlanmaktadır. Ayrıca, halkın oyuyla seçilmiş belediye başkanları da, vali ve kaymakamların inisiyatifiyle yargıya teslim edilmektedir. Kabulü mümkün olmayan bu hususun, çağdaş devlet anlayışıyla bağdaşır bir tarafı yoktur. Siyasî iktidar, muhalif ve başarılı belediye başkan ve meclis üyelerini sindirmek, onları seçilmişlerin emrine vermek gibi bir haksızlığa yol açmaktadır. Halen vesayet altında bulunan mahallî idareler, bu kanunla, atamayla gelmiş il ve ilçe daire müdürleri durumuna düşürülmüştür; seçilmişliğin hiçbir güvencesi kalmamıştır.

Kamu görevlilerini asılsız isnat ve iftiralardan korumak gerektiği için bu kanunun çıkarılması gereği ileri sürülmektedir; ancak, bu kanun, memurları güvence altına almıyor; aksine, var olan güvencesini de bazı idarecilerin insafına bırakıyor.

Tasarının genel gerekçesinde, Memurin Muhakematı Hakkında Kanunun getirdiği sistemde, soruşturma aşamalarının çokluğu ve bu aşamalarda görev alanların yetersizliği nedeniyle soruşturmanın uzayıp sürüncemede kaldığı ileri sürülmektedir. Şikâyet edilen, düzeltilmesi gereken bu hususta da değişiklik olmamış; ön incelemenin, yine eskisi gibi, bir denetim elemanı veya bir üst tarafından yapılacağını amir bulunmaktadır. Gerekçe ile kanun uyumsuzluk ve zıtlık taşımaktadır.

Ayrıca, yetkili merciin izin verilmemesine ilişkin kararlarında gerekçe gösterme zorunluluğu getirilirken, izin verilmesine ilişkin kararlarda zorunluluğun bulunmaması, hem eşitlik hem hakkaniyet hem de adalete aykırıdır. Böylece, terbiye edilmesi düşünülen memur ve kamu görevlileri, iftira ve şikâyetlere karşı korunamayacaktır. Yetkili merci, gerekçe göstermek zorunda olmadan izin yetkisini kullanacaktır. Halbuki, yapılan iş bir nevi yargılama işlemi olduğuna göre, her karar gerekçeli olmak durumundadır. İzin vermek için gerekçe aranmaması, izin veren yetkiliye keyfî davranma imkânı sağlayacaktır. Belirtilen süreler içinde izinle ilgili bir karar verilmediği takdirde izin verilmiş sayılması, konunun sürüncemede kalmaması amacına hizmet için değil, izin verecek yetkiliye daha geniş bir alan tanımak içindir. İzni bu süre içerisinde vermeyen idareci, hem tepkileri ortadan kaldırmış hem de istenen neticeye ulaşmış olacaktır.

Tasarı bu şekilde özellikle düzenlenmiştir. Yapılacak ihbar ve şikâyetler için objektif kriterler getirilmemiş olması da, bir başka şekilde keyfîliğe imkân tanımış olacaktır.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Lütfen, toparlayınız Sayın Kukaracı.

FAHRETTİN KUKARACI (Devamla)– Tamamlıyorum Sayın Başkan.

Netice itibariyle, çağdışı kaldığı, eskidiği, demokratik ve özgürlükçü hayat tarzına uzak kaldığı iddia edilen asırlık kanunu değiştiren ve çağdaş olması gereken bu kanun tasarısı, siyasî ve şahsî sebeplerle, keyfî ve haksız uygulamalara neden olacaktır; baskıcı bir zihniyetle hazırlanmıştır; bu nedenle, tarafımızdan kabülü mümkün değildir.

Yasa tasarısının milletimize hayırlı olması dileğiyle, Muhterem Heyetinize saygılar sunuyorum efendim. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Kukaracı.

Doğru Yol Partisi Grubu adına Sayın Turhan Güven, buyurun efendim. (DYP sıralarından alkışlar)

Süreniz 10 dakika efendim.

DYP GRUBU ADINA TURHAN GÜVEN (İçel) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Doğru Yol Partisi Grubu adına ve şahsım adına hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, bakın, bir evvelki maddede bir ilave vardı; bu ilave ne idi... (i) fıkrasını okuyorum: “Kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye ile ilçe belediye başkanları...” Yani “belde belediye başkanı” ibaresinin yanında bir de “merkez ilçe” deyimi geçiyor. Şimdi, siyasî kavramda, siyasî kuruluşlarda bir merkez ilçe vardır. Ben, şunu sormak istiyordum; merkez ilçeden neyi kastediyorsunuz?

Ben, ileride bir karışıklık olmasın diye, vuzuha ermesi bakımından Sayın Bakana bunu sormak istemiştim. Merkez ilçeden ne anlıyorsunuz? Zabıtlara geçsin ki, uygulamada bir yanlışlık olmasın demek istemiştim. Tabiî, şimdi, bunu böyle, soru olarak değil de, açıklama olarak huzurunuza getiriyorum. Umut ediyorum ki, Sayın Bakan bu maddeyle ilgili yapacağı konuşmada, bir evvelki maddeye atıfta bulunur ve bunu da açıklar.

Şimdi, 4 üncü maddeye geliyorum. 4 üncü maddede bir güzel kayıt var; cumhuriyet başsavcılarına bizatihi görev verme olayı. Ben şunu çıkarıyorum; uygulamada başsavcılar yerine, yanında bulunan cumhuriyet savcıları görev ifa edemeyecek; yani, bizatihi olaya cumhuriyet başsavcısı kendisi elkoyacak diyorum. Zabıtlara geçmesi bakımından söylüyorum; çünkü, uygulamadan gelen bir insanım.

Peki, 3071 sayılı Yasada olduğu gibi, niye onu söylemekten vazgeçmişiz?.. Orada, hangi dilekçelerin işleme konulacağı, hangilerinin konulmayacağı çok açıkça belirtilmiştir; burada çok müphem. “Yukarıdaki fıkraya...” diyor, nedir o: “...ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikâyetlerde kişi ve olay belirtilmesi zorunludur” diyor; kim, nasıl yapacak, ne edecek? O zaman, elimizde mevcut, hâlâ yürürlükte bulunan bir kanun var ve bunun uygulaması da çok güzel yapılmaktadır. Eğer, o kişinin, gerçekten imzası yoksa, noksansa, şekil unsurları yoksa, dilekçesi işleme konulmaz. Ne zaman işleme konulur; eğer, arkasında ciddî belgeler varsa.

Şimdi, elimizde bu kanun varken, bundan da yararlanmak mümkün ve uygulanması da söz konusu olduğuna göre, niye, daha soyut, biraz daha kavram kargaşasına sebebiyet verecek bir madde, bir fıkra ilave ediyoruz veya getiriyoruz; oradaki unsurları alalım, daha ciddî olmaz mı; o unsurları içine koyarsanız uygulamada rahatlık gelmez mi.

Değerli arkadaşlarım, onun için, bakınız, bu maddelerde 3071’in unsurlarının yer alması fevkalade güzel bir olay olacaktır. Çünkü, elimizde Osmanlıdan kalan bir tek bu kanun kaldı; iyi de olduğu için, Anayasa Mahkemesi, Anayasaya aykırılık noktasından, birkaç kez “aykırı olmadığına dair” karar verdi. Belediye Kanunu var 1580, doğru; ama o, cumhuriyet kanunudur; ama, Cemi İanat Nizamnameleri vardı, Zabıtai Saydiye Nizamnamesi vardı, bunların hepsi geldi geçti, onlar da Osmanlıdan kalma şeylerdi. Şimdi bunu değiştiriyorsak, gerçekten çok ciddî yaklaşımlarımız olması lazım. Yani, çok kanun çıkarmak bir şey ifade etmiyor. Ciddî ve ondan daha güzel, uygulaması daha rahatlık sağlayabilecek bir kanun tasarısını görüşmek isteriz. Çünkü, bir evvelki maddede ifade etmeye çalıştım; birtakım kavramlar var, daha bu kavram kargaşası seksenaltı yılda bile tam yerine oturmamışken, biz bu kavram kargaşasını ortadan kaldıracak bir mekanizma oluşturma yerine, bunlardan vazgeçme noktasına gidiyoruz.

Değerli arkadaşlarım, ileride bu sıkıntı yaratır. Eğer bu sıkıntıyı hafifletmek istiyorsak biraz müsaade edilsin; biraz bilim adamlarının, biraz da uygulamaların... Bakınız, bu konuda ciltler dolusu kitaplar yazılmıştır. Yargıtay Başkanı Sayın Selçuk’un bu konuda ciddî yazıları vardır, ona kalsa, zaten, 129’u kaldırın diyor. 4. Ceza Dairesi uygulama olan dairedir, oradaki çok değerli bir üyenin kitapları vardır. Bu ciddî yaklaşımları mutlaka elde etmemiz, buraya aktarmamız iyi olur diye düşünüyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Güven.

Gruplar adına başka söz talebi?.. Yok.

Şahıslar adına yapılan talepleri arz ediyorum:

Erzurum Milletvekili Sayın Fahrettin Kukaracı... Görüşmeyecekler herhalde.

Sakarya Milletvekili Sayın Cevat Ayhan.

CEVAT AYHAN (Sakarya) – Görüşmeyeceğim.

BAŞKAN – Görüşmeyecekler.

Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak.

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Vazgeçtim.

BAŞKAN – Görüşmeyeceksiniz.

Herhangi bir soru yok.

MEHMET BATUK (Kocaeli) – Karar yetersayısının aranılmasını istiyorum.

BAŞKAN – Oylayacağımız zaman...

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

198 sıra sayılı tasarının 4 üncü maddesinin birinci fıkrasındaki “evrakı, ilgili makama sunarak” ibareleri “evrakın bir örneğini ilgili makama göndererek” biçiminde değiştirilmiştir. 18.11.1999

Saygılarımla.

Ahmet İyimaya Sevgi Esen Mehmet Sadri Yıldırım Amasya Kayseri Eskişehir

Ayfer Yılmaz Turhan Güven İçel İçel

BAŞKAN – Diğer önergeyi okutuyorum :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “ve sanığın ifadesine başvurmaksızın” ibaresinin “ve hakkında ihbar ve şikâyette bulunulan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesine başvurmaksızın” aynı maddenin üçüncü fıkrasındaki “kişi ve olay” ibaresinin “kişi ve/veya olay” şeklinde; maddenin son fıkrasının ise aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.

Aydın Tümen İsmail Köse Beyhan Aslan Ankara Erzurum Denizli

Saffet Arıkan Bedük Mahmut Erdir

Ankara Eskişehir

“Yukarıdaki fıkraya aykırı bulunan ihbar ve şikâyetler, cumhuriyet başsavcıları ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar veya şikâyette bulunana bildirilir.

BAŞKAN – Son önergeyi okutuyorum; okuttuktan sonra işleme koyacağım :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

198 sıra sayısı ile görüşülmekte olan tasarının 4 üncü maddesi, başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. 10.11.1999

Saygılarımla.

Ahmet İyimaya Amasya

“Hazırlık soruşturması ve kamu davasının açılması

Madde 4.- Memurlar ile diğer kamu görevlilerinin bu kanun kapsamına giren suçlarına yetkili cumhuriyet savcılığınca el konulur. Ceza Muhakemeleri Usulu Kanunu hükümlerine göre yürütülen hazırlık soruşturması tamamlandığında, kamu davası açılması sonucuna varılması halinde, yetkili idarî merciden kovuşturma izni istenir. Hazırlık dosyasının bir örneği, gizlilik kaydı ile idarî mercie gönderilir. Kovuşturma izni verilen kişi hakkında kamu davası açılır. Hazırlık soruşturması sonucunda verilen takipsizlik kararına itiraz hakkı saklıdır.

Kaymakam, vali, müsteşar ve büyükelçiler hakkındaki şikâyetler yönünden savcılık, soruşturma için kovuşturma iznini vermeye yetkili mercilerden izin almak zorundadır. Ancak, bu hallerde de, cumhuriyet başsavcılığı sorguya başvurmamak koşuluyla delillerin kaybolmaması için gerekli önlemleri alır.”

BAŞKAN – Sayın Komisyon önergeye katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Katılmıyoruz Sayın Başkan.

BAŞKAN – Sayın Hükümet?..

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılmıyoruz efendim.

BAŞKAN – Sayın İyimaya?..

AHMET İYİMAYA (Amasya) – Gerekçe okunsun efendim.

BAŞKAN – Gerekçeyi okutuyorum :

“Gerekçe:

Bu maddeyle, hazırlık soruşturması ve kamu davasının açılması düzenlenmektedir. Bu düzenlemeye göre memurlar ile diğer kamu görevlilerinin bu kanun kapsamına giren suçlarına cumhuriyet başsavcılığınca el konulacaktır. Kamu davası açılması söz konusu ise yetkili idarî merciden kovuşturma izni alınacaktır. Bunun için hazırlık soruşturması dosyasının bir örneğinin idarî mercie gönderilmesi öngörülmekte, savcının vereceği takipsizlik kararına itiraz hakkı saklı tutulmaktadır.

Kaymakam, vali, müsteşar ve büyükelçiler hakkındaki şikâyetlerde soruşturma içinde savcılığın kovuşturma iznini vermeye yetkili mercilerden izin alma zorunluluğu getirilmektedir.

BAŞKAN – Komisyonun ve hükümetin katılmadığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmemiştir.

Diğer önergeyi okutacağım; yalnız, aykırılık sırasında, kanaatimce bir değişiklik yapılması gerekiyor. Müşterek önergeyi en son okutacağım; takdim tehir yapıyoruz.

Önergeyi okutuyorum:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

198 sıra sayılı tasarının 4 üncü maddesinin birinci fıkrasındaki “evrakı, ilgili makama sunarak” ibareleri “evrakın bir örneğini ilgili makama göndererek” biçiminde değiştirilmiştir. 18.11.1999

Saygılarımla.

Ahmet İyimaya Sevgi Esen Mehmet Sadri Yıldırım Amasya Kayseri Eskişehir

Turhan Güven Ayfer Yılmaz İçel İçel

BAŞKAN – Sayın Komisyon katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Sayın Başkanım, Komisyonun çoğunluğu yok; ancak, bu önergeye katılarak “sunarak” ibaresinin “bir örneğini ilgili makama göndererek” biçiminde değiştirilmesini benimsediğimizi ifade etmek istiyorum.

BAŞKAN – Sayın Hükümet katılıyor mu?

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılıyoruz.

BAŞKAN – Hükümetin ve Komisyonun katıldığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmiştir.

Son önergeyi okutuyorum:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “ve sanığın ifadesine başvurmaksızın” ibaresinin “ve hakkında ihbar veya şikâyette bulunulan memur veya diğer kamu görevlisinin ifadesine başvurmaksızın” aynı maddenin üçüncü fıkrasındaki “kişi ve olay” ibaresinin “kişi ve/veya olay” şeklinde, maddenin son fıkrasının ise aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.

Aydın Tümen İsmail Köse Beyhan Aslan Ankara Erzurum Denizli

Saffet Arıkan Bedük Mahmut Erdir Ankara Eskişehir

“Yukarıdaki fıkraya aykırı bulunan ihbar ve şikâyetler, cumhuriyet başsavcıları ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar veya şikâyette bulunana bildirilir.”

BAŞKAN – Sayın Komisyon önergeye katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Sayın Başkan, çoğunluğumuz olmadığı için bu önergeye katılamıyoruz; ancak, olayın yetkililerce iletilmesi aşamasında, henüz, ceza hukukunun kabul ettiği anlamda bir sanıktan bahsetmek söz konusu olmayacağı için, önergeyle getirilen değişikliği benimsediğimizi ifade etmek isterim.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Sayın Hükümet?..

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılıyoruz.

BAŞKAN – Komisyonun benimsediği, Hükümetin katıldığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmiştir.

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Gaziantep) – Sayın Başkan...

BAŞKAN – Sayın milletvekilleri, görüşmekte olduğumuz 4 üncü maddeyi, biraz evvel kabul ettiğiniz iki önergenin değiştirdiği şekliyle oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmiştir.

TURHAN GÜVEN (İçel) – Bir arkadaşımız karar yetersayısının aranılmasını istemişti Sayın Başkan.

BAŞKAN – Karar yetersayısının aranılmasını isteyen arkadaşımız salondan ayrıldı; ona dikkat ettim efendim.

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Gaziantep) – Sayın Başkan, soru sormak için işaret etmiştik; ama, görmediniz.

BAŞKAN – Efendim, lütfen, konuşmalar bittikten sonra, önergelerden önce soru sormak için talepte bulunun; İçtüzüğümüz onu amir.

Teşekkür ederim.

5 inci maddeyi okutuyorum :

MADDE 5. — İzin vermeye yetkili merci, bu Kanun kapsamına giren bir suç işlendiğini bizzat veya yukarıdaki maddede yazılı şekilde öğrendiğinde bir ön inceleme başlatır.

Ön inceleme, izin vermeye yetkili merci tarafından bizzat yapılabileceği gibi, görevlendireceği bir veya birkaç denetim elemanı veya hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki memur ve kamu görevlilerinden biri veya birkaçı eliyle de yaptırılabilir. İnceleme yapacakların, izin vermeye yetkili merciin bulunduğu kamu kurum veya kuruluşunun içerisinden belirlenmesi esastır. İşin özelliğine göre bu merci, anılan incelemenin başka bir kamu kurum veya kuruluşunun elemanlarıyla yaptırılmasını da ilgili kuruluştan isteyebilir. Bu isteğin yerine getirilmesi, ilgili kuruluşun takdirine bağlıdır.

Yargı mensupları ile yargı kuruluşlarında çalışanlar ve askerler, başka mercilerin ön incelemelerinde görevlendirilemez.

Ön inceleme ile görevlendirilen kişiler birden fazla ise içlerinden biri başkan olarak belirlenir.

BAŞKAN – 5 inci madde üzerinde, Fazilet Partisi Grubunun görüşlerini, İstanbul Milletvekili Sayın Nazlı Ilıcak açıklayacaklar.

Buyurun efendim.

Süreniz 10 dakika.

FP GRUBU ADINA AYŞE NAZLI ILICAK (İstanbul) – Değerli Başkan, sayın milletvekilleri; 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 5 inci maddesi hakkında, Fazilet Partisi adına söz almış bulunuyorum; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Görüşmekte olduğumuz kanun tasarısı, 1913 yılında muvakkat olarak getirilmesine rağmen bir türlü yürürlükten kaldırılamayan Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu ikame etmeyi amaçlamaktadır. Memurların kovuşturulması ve yargılanması önündeki engelleri kısmen azaltmaktadır. Bu açıdan, kanun tasarısını, demokratikleşme çabalarının cüzî bir parçası olarak görebiliriz.

Görüşmekte olduğumuz kanun tasarısı, işte, memurun bu dokunulmazlık zırhını inceltiyor. Hem kovuşturmaya izin veren merciin, belirli bir süre içerisinde, 30 gün ve uzatmalarla birlikte 45 gün içerisinde karar vermesi şartını getiriyor; böylece, zamanaşımı, yani, müruri zamanı kısmen ortadan kaldırabiliyor hem de sadece görev sebebiyle işlenen bir suç bahis konusu ise takibat için izni gerekli görüyor; aksi takdirde, doğrudan takibata geçilebiliyor. Oysa, Memurin Muhakematı Kanunu, göreviyle ilgili olmayan bir suç işlese bile memurun yargılanmasını izne tabi kılıyordu.

Dokunulmazlık zırhı, evet, sınırlanmaktadır. Şimdi, acaba, bunun sınırlanması iyi mi, kötü mü; hukukun üstünlüğü açısından meseleye baktığımız zaman bu iyidir; ama, eğer, yargıya güvenmiyorsak, kuşkuluysak, siyasetin adaleti etkilediğini düşünüyorsak, bu zırhın kaldırılmasından veya daraltılmasından dolayı endişe duyarız.

Şimdi, ben, esas itibariyle, 5 inci maddeyi konuşmak, 5 inci madde hakkında fikirlerimi ortaya koymak üzere söz aldım; ama, 5 inci madde, zaten 4 üncü maddenin bir devamı, 6 ncı maddeye de geçiş maddesi; yani, suç isnadı yetkili mercie ulaştığı takdirde öninceleme yapılacak; bu madde, bunu öngörüyor. Önincelemeden sonra, yetkili merci soruşturmaya izin verir veya vermez; bu konuyu da 6 ncı madde incelemektedir.

Şimdi, ben, bütün bu maddeyi şöyle bir endişe kapsamında, şöyle bir endişe çerçevesinde ele almak istiyorum. Endişemiz, Türkiye’nin özel şartlarından kaynaklanıyor. Özel şartları içerisinde memurların haksız kovuşturmaya uğratılması, bir cadı avının nesnesi haline getirilmesi ihtimalinden kaynaklanıyor. Bazı belediye başkanlarına karşı yönelik keyfî uygulamalar da, bu endişelerimizi haklı çıkarabiliyor.

Şimdi, Dışişleri Komisyonuna böyle bir tasarı sevk eden hükümetin demokratikleşme adımlarında samimî olduğuna nasıl inanabiliriz?!. Dolayısıyla bu getirilen düzenlemeleri, biz, bu yüzden, endişeyle karşılıyoruz. Bunu hoş görmeniz lazım.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Ilıcak, lütfen toparlayınız.

AYŞE NAZLI ILICAK (Devamla) – Tamamlıyorum...

Ama, yine de, birçok demokratik ülkenin terk ettiği özel imtiyazların sürdürülmesini, hukukun üstünlüğüne inanan bir insan olarak içimiz desteklemeye elvermiyor. Keşke ülkemizde rejim normalleşseydi, keşke ülkemize bir an önce olağan bir düzen gelebilseydi; o zaman biz bu korkulardan, bu endişelerden sıyrılarak demokratikleşme yolunda atıldığı söylenen adımları canı gönülden desteklerdik.

Hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Ilıcak.

Gruplar adına başka söz talebi?.. Yok.

Şahıslar adına, Çorum Milletvekili Sayın Yasin Hatiboğlu...

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Vazgeçtim efendim.

BAŞKAN – Sakarya Milletvekili Sayın Cevat Ayhan...

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Gaziantep) – Sayın Başkan, sorular...

BAŞKAN – Konuşmalardan sonra.

Sayın Ayhan, süreniz 5 dakika.

Buyurun efendim.

CEVAT AYHAN (Sakarya) – Muhterem Başkan, muhterem üyeler; 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 5 inci maddesinde şahsım adına söz aldım. Kanun tasarısıyla, 1913’te İttihat ve Terakkinin estiği, kestiği dönemde çıkarılmış olan bir kanunu, 80 küsur yıl sonra, şimdi, değiştiriyoruz.

Tabiî, memurlar, millete hizmet eden kamu görevlileridir. Onların her bakımdan iyi yetiştirilmeleri, meslekî bakımdan, bilgisiyle, kabiliyetiyle, işi sevmesiyle, yine, devletin görevidir, onların çalıştığı kurumların görevidir. Onlar, her şartta, millete hizmet için fedakârlık yaparlar.

Burada da, bu madde de “ön inceleme, izin vermeye yetkili merci -kanunun tarif ettiği- tarafından bizzat yapılabileceği gibi, görevlendireceği bir veya birkaç denetim elemanı veya hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki memur ve kamu görevlilerinden biri veya birkaçı eliyle de yaptırılabilir. İnceleme yapacakların, izin vermeye yetkili merciin bulunduğu kamu kurum veya kuruluşunun içerisinden belirlenmesi esastır.” deniliyor ve işin özelliğine göre bu merciin diğer kurumlardan da inceleme talebinde bulunabileği belirtiliyor.

Ancak, burada, son bir cümle var “bu isteğin yerine getirilmesi, ilgili kuruluşun takdirine bağlıdır” deniliyor. Bu cümle, burada, fazla bir cümledir. Yani, bir ön incelemeyi yapmakla sorumlu olan merci, incelemenin durumuna göre, hakkında inceleme yapılacak memurun durumuna göre, bir başka kurumdan -bu, uzmanlık gerektirebilir, başka bir husus gerektirebilir- inceleme talebinde bulunmuşsa, o talebin yerine getirilmesi lazım. Yani, takdire bağlı olmak demek, ön incelemeyi tıkamak demektir. Bunun, bir önergeyle buradan çıkarılmasında fayda var; tabiî, Komisyon ve Hükümet ne der, bilemiyorum.

Yine, diğer fıkrada da “yargı mensupları ile yargı kuruluşlarında çalışanlar ve askerler, başka mercilerin ön incelemelerinde görevlendirilemez” denilmektedir.

Son fıkrada da, ön inceleme ile görevlendirilen kişiler birden fazlaysa, içlerinden birisi heyette başkan olur diye düzenleme getirilmektedir.

Bendeniz, idarede bulunduğum zamanlarda, her kademede, arkadaşlarıma şunu söylerdim: Bulunduğunuz yerde güzel hizmet ederseniz, sizin güzel hizmetiniz vatandaşın duasını, rızasını alır, ben de bundan pay alırım bulunduğum makamda; ama, siz vatandaşa eza cefa ederseniz, bundan ben de azap duyarım, üzüntü duyarım diye ifade ederdim. Yani, memuriyetin genel çerçevesinin böyle çizilmesi lazım.

Hakikaten, bugün, Batılı ülkelerde, gelişmiş ülkelerde, demokrasinin ve hukukun yerleştiği ülkelerde memurlar bu ölçü içindedir. Bizde ise, tabiî, devlet, genellikle emreden noktada olduğu için...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı.)

BAŞKAN – Sayın Ayhan, lütfen tamamlayınız.

Ben, maddenin hayırlı olmasını diliyorum; teşekkür ediyorum. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Ayhan.

Kişisel son söz talebi, Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak’a aittir.

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Vazgeçtim Sayın Başkan.

BAŞKAN – Vazgeçtiniz.

Sayın İncetahtacı’nın bir soru talebi var.

Buyurun efendim.

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Gaziantep) – Sayın Başkan, delaletinizle Sayın Bakanımdan aşağıdaki suallerime cevap rica edeceğim.

Ben, aslında, şahsım adına söz alarak konuşmak istiyordum; fakat, hem vakitten ihtisar etmek hem de konuşmanın cevabını alabilmek için bu yolu seçtim.

55, 56 ve 57 nci hükümetler, gerçekten, çok sayıda kanun çıkardılar; ama, bütün çıkardıkları kanunların neticesinde, bizatihi kendileri bu kanunlardan vazgeçtiler, uygulamalarından vazgeçtiler. Mesela, geçen sene, Vergi Yasasını biz burada çıkarırken, değerli Maliye Bakanı “bu kanuna muhalefet eden vatana ihanet etmektedir” demişti. Ben, o zaman kendisine bir sual tevcih etmiştim, demiştim ki: “Sayın Maliye Bakanı, siz, reform niteliğinde bir yasa çıkarıyorsunuz, acaba, bu yasanın bilimsel analiz raporu var mıdır?” Dünyanın her yerinde bu tür reform niteliğinde yasalar çıkarılırken, çok daha önce, yıllarca akademisyenler, uzmanlar, üniversiteler bu tasarılar üzerinde çalışırlar ve bir bilimsel analiz raporu hazırlarlar, siyasetçilere arz ederler; bu bilimsel analiz rapor üzerinde tasarı hazırlanır, meclise getirilir, böylece, çıkan yasa, kalıcı olur, faydalı olur ve insanlar bu yasayı hayatlarında tatbik ederler.

AYDIN TÜMEN (Ankara) – Sayın Başkan, yoruma döndü.

MEHMET BEDRİ İNCETAHTACI (Gaziantep) – Af Yasası çıkarken değerli bakanıma “bilimsel analiz raporunuz var mı” diye sormuştum “hayır, yok” demişti. Şimdi, aynı soruyu soruyorum efendim: Memurin Muhakematı Kanununu değiştirirken bir bilimsel analiz raporunuz var mı veya böyle bir rapor hazırlama ihtiyacını hissettiniz mi?

Teşekkür ediyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum.

Sayın Bakan...

Teşekkür ederim.

BAŞKAN – Teşekkür ederim Sayın Bakan.

Görüşmekte olduğumuz 5 inci madde üzerinde bir önerge var, okutup işleme koyacağım.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı yasa tasarısının 5 inci maddesinin ikinci fıkrasındaki “bu isteğin yerine getirilmesi ilgili kuruluşun takdirine bağlıdır” cümlesinin madde metninden çıkarılmasını arz ederiz.

Fethullah Erbaş Yasin Hatiboğlu Cevat Ayhan Van Çorum Sakarya

Mehmet Bedri İncetahtacı Nurettin Aktaş Gaziantep Gaziantep

BAŞKAN – Sayın Komisyon, önergeye katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Katılmıyoruz.

BAŞKAN – Sayın Hükümet?..

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılmıyoruz.

BAŞKAN – Sayın Erbaş, gerekçeyi mi okuyalım efendim?

FETHULLAH ERBAŞ (Van) – Gerekçeyi okutun Sayın Başkan.

BAŞKAN – Okutuyorum:

Gerekçe: “Takdire bağlı” cümlesinin çıkması uygun olur görüşündeyiz.

BAŞKAN – Komisyonun ve Hükümetin katılmadığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmemiştir.

Madde üzerinde başka önerge yoktur.

5 inci maddeyi komisyondan geldiği şekliyle oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... 5 inci madde kabul edilmiştir.

6 ncı maddeyi okutuyorum :

Ön inceleme yapanların yetkisi ve rapor

MADDE 6. — Ön inceleme yapan kişi veya kişiler, bakanlık müfettişleri ile kendilerini görevlendiren merciin bütün yetkilerini haizdirler. Gerektiğinde hakkında inceleme yapılan kişinin ifadesini de almak suretiyle yetkileri dahilinde bulunan gerekli bilgi ve belgeleri toplayıp, görüşlerini içeren bir rapor düzenleyerek durumu izin vermeye yetkili mercie sunarlar. Ön inceleme birden çok kişi tarafından yapılmışsa, farklı görüşler raporda gerekçeleriyle ayrı ayrı belirtilir.

Yetkili merci bu rapor üzerine soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine karar verir. İzin verilmemesine ilişkin kararlarda gerekçe gösterilmesi zorunludur.

BAŞKAN – 6 ncı madde hakkında, Fazilet Partisi Grubunun görüşlerini, Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak ifade edecekler; buyurun efendim. (FP sıralarından alkışlar)

Süreniz 10 dakika.

FP GRUBU ADINA RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Teşekkür ediyorum.

Sayın Başkan, Yüce Meclisin değerli üyeleri; görüşmekte olduğumuz tasarının 6 ncı maddesi üzerinde Fazilet Partisi Grubu adına görüşlerimi ifade etmek üzere huzurlarınızdayım.

6 ncı madde, ön inceleme yapan görevlilerin yetkilerinin neler olduğunu ifade etmektedir. Ön incelemeyi yapan görevliler, ilgili kamu kurum veya kuruluşunda çalışan hukukçu sıfatını taşımayan kişilerdir. Peki, bu hukukçu sıfatını taşımayan kişilerin, yaptığı ön incelemenin sağlığı ne kadar olur? Bu, uygulamada bugüne kadar görüldüğü üzere, çoğu kez, delillerin karartılması sürecinin ilk başlangıcı niteliğinde olmuştur, bundan sonra da böyle olacaktır.

Getirilen bu tasarıyla elde edilmesi umulan amaç, tasarının genel gerekçesinde şöyle ifade edilmektedir “... kamu görevlilerinin bu görevleri sebebiyle işledikleri suçlar nedeniyle doğrudan doğruya ceza kovuşturmasına tabi tutulmaları, kamu hizmetinin işleyişinde aksamalara ve kamu otoritesinin saygınlığının zedelenmesine yol açabilir.” Bu sakıncaları gidermek için bu düzenlemenin getirildiği ifade edilmekte. Peki, gerçekte bu böyle mi; bugüne kadar uygulandığı şekliyle tam aksi doğru.

Sayın Bakan, biraz önce, bu tasarıyla ilgili bütün akademisyenlerin, bilim adamlarının görüşlerinin alındığını ve bu yasanın, bu çerçevede şekillendiğini ifade ettiler. Ben, gerçekten bu konuda çok ciddî çalışmaları olan emeği geçen bir akademisyen, bir büyük hukukçu, bir yüksek yargı organı başkanının çok ciddî çalışmasından bazı kısa pasajlar okumak arzusundayım; bilimsel yaklaşımdır, her türlü siyasî mülahazaların ötesindedir. Getirilmek istenen bu yasanın gerçek amacıyla, uygulamadaki sonuçlarının ne kadar çatıştığını göstermesi açısından, bu bilimsel incelemeyi ve sonuçlarını huzurlarınızda arz ediyorum:

“Yönetimin saygınlığını korumak için, açık yargılama öncesi, yönetimin, gizlice bir soruşturma yapmasını sağlamak ya da ona izin verme yetkisi tanımak.

Aslında bu kozmetik-resmî gerekçe kazınınca altından buyurgan-jakoben devletin dayandığı asıl felsefe, daha doğrusu sahici yüzü ve kaygısı ortaya çıkmaktadır: ‘Hikmeti hükümet.’

O, kendinden menkul ‘hikmeti hükümet’ kurgusundan hiçbir zaman vazgeçmemiştir; vesayetçidir.

Oysa hukuk devleti, ‘hikmeti hükümet’ anlayışını reddeder; çünkü saydamdır. 6 Ocak 1989’da, Fransız Yargıtayında yeni yargı yılı dolayısıyla Başkan F. Mitterand şöyle diyordu: ‘Hukuk-adalet-yargı hiçbir biçimde hikmeti hükümet denilen nesne adına kurban edilmemelidir. Uzun yıllardan beri taşıdığım siyasal sorumluluğum döneminde hikmeti hükümet diye bir nesneye hiç rastlamadım. Ne zaman ondan söz edilmişse, bilmelisiniz ki, bu, bir başka şeyi gizlemek için uydurulmuş bir bahanedir.’

‘Hikmeti hükümet’ sofizmi, bize de memurun yargılanması yasasını ve Anayasanın 129/son madde ve fıkrasını yaratmıştır. Amaç, hukuk devletinin son hedeflerinden biri olan devlette saydamlığı önlemektir. Eğer devleti yönetirken, yönetenlerin elindeki tek silah, bu ne olduğu belirsiz ‘hikmeti hükümet’ safsatası ise, tıpkı ‘sahip olduğu tek şey elinde taşıdığı çekiç olan kişinin her şeyi çivi olarak görmesi’ gibi, yönetenlere de her şey ve bu arada yargı da dışlanması gereken bir güç olarak görünecektir. Girilemez sığınaklarda neler yapıldığının hesabı kimseye verilmeyecektir.

Oysa, kapalılık yoğunlaştığı ölçüde devlette kirlenmenin ivmesi her zaman ve her yerde artmıştır. Peki, bu kimlere yaramıştır? Yöneticiler/yönetenler dahil hiç kimseye.

Gerçekten, hikmeti hükümet felsefesiyle yola çıkan her yönetim, her şeyi kendi kozası içinde çözme kaygısıyla infiratçılığa yönelmiş, devletin saygınlığını koruyacağım dediği halde, tam tersi yaşanmış; devletin/ yönetimin saygınlığını örselemiştir. Bundan, memur da yıpranarak çıkmıştır; çünkü, uygulamada, bu yapay gerekçe gerçekleşmemiş, memur korunmuştur.

Hukuk devletinde, sokaktaki insandan cumhurbaşkanına dek herkes, hukukun ne üstündedir, ne dışındadır, yalnızca içindedir; hiç kimseye suç işleme lüksü, ayrıcalığı tanınamaz. Devlet, her suçla savaşmak, onu bağımsız ve yansız yargının önüne getirmek zorundadır. Yönetsel soruşturma ya da izin bahanesiyle bir ayrıcalıklar küresi yaratarak suçluyu yargının önüne getirmeyen bir devlet/yönetim, yalnızca görevini savsamakla kalmaz, o suça kendisi de katılmış, suçu özendirmiş olur.

Hem, yönetim, yargı erkinden niye ürküyor ki? Cumhuriyet savcısı daha bağımsız, daha yansız, daha bilgili olduğu için mi? Adaletin bu vazgeçilmez erdemleri, memur yargılamasında niye kusura dönüşüyorlar? Bu erdemlerle yüklü bir yargı ve onun önüne çıkmak, yönetimi sarsmak şöyle dursun, önemini, değerini artırmaz mı?”

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Toprak, lütfen toparlayınız.

RAMAZAN TOPRAK (Devamla) – Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Ben, hepinize saygılar sunuyorum. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Toprak.

Doğru Yol Partisi Grubunun görüşlerini, Ankara Milletvekili Sayın Saffet Arıkan Bedük dile getirecekler.

Buyurun Sayın Bedük. (DYP sıralarından alkışlar)

Süreniz 10 dakika.

DYP GRUBU ADINA SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; görüşülmekte olan kanun tasarısının 6 ncı maddesi üzerinde Doğru Yol Partisinin görüşlerini sunmak üzere söz almış bulunuyorum; Yüce Heyetinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, 6 ncı maddeyle getirilen ön inceleme yapma yetkisi ve sistemi, aslında, idarenin bugünkü uygulamasında vardır. Muhakkik olarak görevlendirilen kişilere tahkikat onayı verildiği zaman, yetkili amir “incelemenin yapılması ve gerekiyorsa soruşturulması” der; hep, bu şekilde verilmiştir. Yani, bu bir ön incelemedir ve ön inceleme sırasında, muhakkiklere “eğer, gerçekten, suçlayıcı birkısım tespitler yaparsan, hemen soruşturmayı yap” anlamında bir görev verilir. Bu sebeple de, ön inceleme, sanki, yeni getirilmiş gibi bir anlam çıkmasın. Bu, yine, bir nevi, bir soruşturmanın, ön soruşturmanın bir halkasını teşkil etmektedir. Bu sebeple, ön inceleme, yeni getirilen bir sistem değil, mevcut olan bir mekanizmanın çalıştırılması anlayışıdır.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Divanda Kâtip Üyelerden birisi eksik Sayın Başkan; Kâtip Üye nerede?

Ben biraz evvel ifade ettim, çok açık ve net söylüyorum, bir insanın iki dudağının arasına bırakılan irade yerine, kurula bu yetkiyi vermek daha uygundu -eskisi gibi- ama, bu süreci süratlendirecek mekanizmayı koymak da daha doğru olurdu diye ifade ediyorum. Ama, her şeye rağmen, tekrar söylüyorum: Çok süratli çalıştıracaksınız. Buna süre mi koyarsınız; bir hafta koyarsınız, 10 gün koyarsınız, tahkikat süresini 1 ayla, 2 ayla kısıtlarsınız ve bu suretle de, ne devlet itham altında kalır ne tazminata mahkûm edilir ne de kamu görevlisi kendisini layüsel hisseder ve dolayısıyla, suç işlemeyi itiyat haline getirmiş olan veya getirme tehlikesi altında bulunan birkısım kamu görevlilerine de o imkân sağlanmamış olur.

Ama, bütün bunlara rağmen, değerli milletvekilleri, görüşmekte olduğumuz tasarının biraz da çelişkilerle dolu olduğunu bilelim; daha da önemlisi, Anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olduğunu ifade etmeye çalıştım. Kamu görevlisinin, bir suç isnadı halinde, kendi kurullarının kararı olmaksızın yargıya teslim edilmesi, organlar arası dengeyi de bozacaktır, göreceğiz. Nitekim, yasama ve yargı organları üyelerinin ihbar ve şikâyet karşısında, önce, kendi mensup oldukları kurumun kurullarında incelemeye tabi tutulduklarını da hepimiz bilmekteyiz. Diğer kamu görevlilerinin bu teminattan mahrum bırakılması, Anayasanın “kanundaki eşitlik” ilkesine de aykırı olacaktır; ama, biraz evvel de ifade ettiğim gibi, eğer yargı birliğini sağlamak istiyorsak, hukukun üstünlüğünü tam anlamıyla gerçekleştirmeye yönelik bir davranış ve Anayasa ilkesini harekete geçirmek istiyorsak, hepsini getirelim; dolayısıyla, bir çatı altında meseleye sıcak yaklaşmış olsaydık, belki, çok daha iyi olurdu diye düşünüyorum.

Tekrar ifade ediyorum: Ön incelemeyle görevlendirilen kişi veya kişiler, bakanlık müfettişleri ile kendilerini görevlendiren merciin bütün yetkilerini haiz oluyor, bu kanunda hüküm bulunmayan hususlarda Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun uygulanması söz konusu ediliyor. İşte, burada, özellikle yargılamayla ilgili, soruşturmayla ilgili yetkilerinin kullanılması hususunda bir açıklığın getirilmesinin daha uygun olacağı kanaatini taşıyorum ve tekrar ifade ediyorum, bu kanun tasarısı, gerçekten, eğer, yargı birliğini ve tüm kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanları ilgilendirmiş olsaydı, çok daha iyi olurdu.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Bedük, lütfen toparlayınız efendim.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Devamla) – Tamamlıyorum efendim.

Bu konuyla ilgili önergeyi vermiş bulunmaktayız. Bu önergeyi, bu açıklama çerçevesinde destekleyeceğimizi ifade ediyor, bu duygular içerisinde, Yüce Heyetinizi saygıyla selamlıyorum efendim. (DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bedük.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Sayın Başkan, bir açıklama yapabilir miyim?

BAŞKAN – Buyurun Sayın Bakan.

BAŞKAN – Teşekkür ederim efendim.

Gruplar adına başka konuşma talebi?.. Yok.

Şahısları adına söz taleplerini süratle okuyayım; çünkü, bir tereddüt oldu.

Sayın Yasin Hatiboğlu, Sayın Cevat Ayhan, Sayın Ramazan Toprak, Sayın Turhan Güven.

Başka var mı efendim?

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sayın Başkan, ben, daha önceden, kişisel konuşma için söz istemiştim; hatta, Divan Üyesi yoktu.

BAŞKAN – Zatıâliniz, Turhan Güven Beyden önce söz istediniz herhalde, değil mi efendim?

KAMER GENÇ (Tunceli) – Turhan Bey konuşursa, benim Grup Başkanvekilimdir, saygım var.

TURHAN GÜVEN (İçel) – Ben vazgeçtim efendim; Sayın Genç konuşsun.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Hayır; önce siz konuşun... Başka yoksa, ikimiz konuşuyorsak, mesele yok; tamam, buyurun.

TURHAN GÜVEN (İçel) – Ben vazgeçtim.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Var efendim; ben işaret ettim.

TURHAN GÜVEN (İçel) – Ben 7 nci maddede konuşurum efendim.

BAŞKAN – İlk talep, Çorum Milletvekili Sayın Yasin Hatiboğlu’na ait; buyurun efendim.

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Efendim, ben vazgeçtim; ama...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Yani, bana söz hakkınızı vermek istiyorsunuz...

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Eğer, arzu ediyorlarsa, söz hakkımı, refiki kadimim Kamer Beye devrederim. Sayın Kamer Genç konuşmayacaksa, konuşacağım.

Sakarya Milletvekili Sayın Cevat Ayhan?..

CEVAT AYHAN (Sakarya) – Kamer Beye devrediyorum efendim.

BAŞKAN – Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak?..

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Kamer Beye devrediyorum.

BAŞKAN – İçel Milletvekili Sayın Turhan Güven?..

TURHAN GÜVEN (İçel) – Ben vazgeçtim efendim.

BAŞKAN – Tunceli Milletvekili Sayın Kamer Genç, buyurun efendim. (DYP ve FP sıralarından alkışlar)

Sayın Genç, süreniz, zatıâlinizce malumdur.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Çok teşekkür ederim Sayın Başkan.

Değerli üyeler, tabiî, benim ismim Kamer “ay” anlamına geliyor. Güneş batınca, tabiî, dünyayı ay aydınlatıyor. Sayın Fazilet Partili çok değerli dostlarımız, arkadaşlarımız, söz haklarını bana devredince, daha büyük bir sorumluluk duyuyorum; çünkü, Fazilet Partili arkadaşlara da büyük saygı duyuyorum.

Değerli arkadaşlarım, tabiî, bir devrim yasasını(!) böyle, gecenin yarısına doğru müzakere etmek, bence mümkün değil. Devrimler, ya gece saat 12’den sonra yapılır ya da şafak sökerken yapılır, saat akşam 7’de, 8’de devrim yapılmaz; çünkü, herkes bu saatlerde uyanıktır. O bakımdan, yani, Sayın Bakanımız “bu bir devrim kanunudur” dedi; devrim kanunu bu saatte bu koşullarda müzakere edilmez.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Genç, lütfen toparlayınız.

KAMER GENÇ (Devamla) – Sayın Başkan, aslında, ben, bu iktidara mensup partilerin gruplarını pek centilmen görmüyorum; niye görmüyorum; bizim, yarın değil öbür gün kurultayımız var. Burada, bu konuda geçmişte de uygulamalar oldu. Şimdi, bizim delegelerimiz buraya gelmiş ve bu insanlarla bizim ilgilenmemiz lazım; ama, bize, bunlarla, bu kurultayla ilgilenme hakkını vermiyorsunuz ve gelip de memleketin “devrim” diye nitelediğiniz kanun tasarılarının görüşülmesi sırasında, bizi burada bulunmaya mahkûm ediyorsunuz. Aslında bu tasarının bugün müzakere edilmemesi lazım.

Diyorsanız ki, biz iktidar olarak çoğunluktayız, 350 milletvekilimiz var, istediğimiz kanunu çıkarırız; biz, müsaade etmediğimiz zaman bundan sonra çıkaramazsınız. Bakın, şimdiye kadar size çok anlayışlı davrandık ve çok tolerans gösterdik; ama, bundan sonra bu toleransımızı geriye alıyoruz; çünkü, bizim bu toleransımıza karşı bir iyimserlik adımı atmadınız. Onun için, getirilen bu tasarıyı, ben, çok da memleketin meselelerini halledecek nitelikte bulmuyorum. Aslında, ya bütün memurları önkoşulsuz yargılayalım; kamu hizmeti yürür mü, yürümez mi, artık onu hiç hesaba katmayalım... Eğer, memurları, önkoşulsuz olarak her gün mahkemede savcının kapısında süründürmek istemiyorsanız, buna sağlıklı bir çare bulalım. Yoksa, kaymakama, valiye, bakana, başbakana yetki verirseniz, burada sağlıklı bir çözüm olmaz.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Genç, 8 dakika oldu; bitiriyor musunuz?

KAMER GENÇ (Devamla) – Efendim, zaten, kimse konuşmadı; izin verirseniz, bir dakika daha konuşayım.

KAMER GENÇ (Devamla) – Eğer, o belediye başkanı -çok siyasî bir makam- başka bir partinin adamı ise, yüzde yüz haklı da olsa, maalesef, Türkiye’de, yargılanması için, işte, savcılıklara sevk ediliyor.

Hepinize saygılar sunuyorum efendim. (Alkışlar)

ORHAN BIÇAKÇIOĞLU (Trabzon) – Öyle bir parti var galiba...

AHMET İYİMAYA (Amasya) – Sayın Başkan, sorumuz vardı...

BAŞKAN – Sayın İyimaya, zatıâlinizin, Sayın Bakanımızdan sorusu var; buyurun.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Başkan, benim de sorum var; isterseniz, o, şifresini girinceye kadar...

BAŞKAN – Sayın Bedük’ün mikrofonunu açabilirim; ama, zatıâlinizin talebi burada görünmüyor.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Başkanım, delaletinizle, Sayın Bakanımıza şu suali arz etmek istiyorum: Ben, 5 inci maddede, işim dolayısıyla burada olmadığım için yetişemedim, bu soruyu soracaktım; ama, Sayın Kamer Genç, biraz evvelki konuşmasıyla tekrar hatırlattı ve gerçekten tutanaklara geçmesi gereken bir konu.

Muhakkik olarak görevlendirilecek olan kişilerin, hakkında soruşturma yapılan kişinin unvanıyla, derecesiyle veya meslekî değeri itibariyle, aynı seviyede olması gerekir diye düşünüyoruz. Bugüne kadarki uygulamalarda, buna dikkat edildi. Acaba, bu tasarıda da, eğer, hakkında herhangi bir soruşturma yapılan kişi, müdür ise, müdür sınıfından, yoksa, memur sınıfından görevlendirilir ise, unvanı itibariyle eşit unvanda olmazsa, bu bir sıkıntı yaratır. Bu konuda herhangi bir şey düşünüyorlar mı? Birinci sorum bu.

İkincisi, konunun teknik olması sebebiyle kendi alanında olmayan bir konuda muhakkik olarak görevlendirilmesi de, tahkikatın selâmeti açısından uygun olmayabileceğini değerlendiriyorum. Acaba, teknik bir konuda soruşturmayla görevlendiriliyorsa kişi, muhakkik, onun da, meslekî bakımından, hiç olmazsa o konuda bilgi sahibi olan kişiler arasından seçilmesi düşünülmekte midir ?

Teşekkür ediyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Müsaade ederseniz öbür soruya da alalım efendim.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Madde açık...

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Yok, tam açık değil, 5 inci madde tam açık değil; onun için sordum.

BAŞKAN – Sayın İyimaya sorsunlar mı efendim, ayrı ayrı mı cevap vereceksiniz?

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Cevap vereyim.

BAŞKAN – Buyurun efendim.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Sanıyorum ki, 5 inci madde açıktır; çünkü, 5 inci maddede, önincelemede görevlendirilecek olanların, eğer, yetkili merci bizzat incelemeyi yapmıyorsa, denetim elemanı olabileceği ya da hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki memur veya kamu görevlileri olabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla, sözünü ettiğiniz sıkıntı burada ortaya çıkmayacaktır.

Teknik konularda ise, işin özelliği dikkate alınarak, başka kamu kurum ve kuruluşları elemanlarının görevlendirilmesini isteme olanağı vardır. Bu, bu çeşit teknik konularda başvurulacak olan bir yoldur.

O nedenle, 5 inci maddede bu hükme yer verilmiştir.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Teknik bir konu.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Evet.

Ayrıca, biraz sonra, sanıyorum Sayın Başkanın oylamaya sunacağı ortak mutabakatı yansıtan önergede de, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun verdiği yetkilerin kullanılabileceği ifade edilmektedir. O çerçeve içerisinde de, gerekirse, bilirkişi dinleme olanağı da olacaktır.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Sayın iyimaya, buyurun efendim.

AHMET İYİMAYA (Amasya) – Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Delaletinizle, Sayın Bakanıma, bir soru sormak istiyorum.

Efendim, 6 ncı maddede, üç husus düzenlenmekte: Bunlardan birincisi, ön inceleme yapanların yetkisi; ikincisi, rapor; üçüncüsü ise iznin verilmesi.

Matlabların, malumu âlileri, muhtevayı tam karşılaması lazım. Matlaba “ve izin verilmesi” ibaresi eklenmek istenir mi? Veya, aslında, burada, izin kararı, izin kategorisi, parçalanarak düzenlenmiştir; 6 ncı maddenin son fıkrası, süre ve diğer içerik itibariyle 7 nci madde ve 8 inci madde.

Bu 6 ncı maddenin son fıkrası, mesela, 8 inci maddeye veya 7 nci maddeye, tekniğe daha uygun olarak düzeltilmek suretiyle taşınabilir mi?

Teşekkür ediyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Sayın Bakan, buyurun.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Kenar başlıkların olabildiğince kısa olmasında yarar vardır. Sanıyorum ki, kenar başlıkta geçen “rapor” sözcüğü, ikinci fıkrada, zaten, hareket noktası olarak alınmaktadır. O bakımdan, bu haliyle de, kenar başlığının, maddenin içeriğini karşıladığını düşünüyoruz.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Madde üzerinde başka soru?.. Yok.

İki önerge vardır; sırasıyla okutuyorum efendim.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının birinci ve ikinci cümlelerinin aşağıdaki şekilde değiştirilerek birleştirilmesini ve ikinci fıkrasının son cümlesinin aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.

Aydın Tümen İsmail Köse Beyhan Aslan Ankara Erzurum Denizli

Saffet Arıkan Bedük Bülent Arınç Ankara Manisa

“Bu kararlarda gerekçe gösterilmesi zorunludur.”

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

İkinci ve son önergeyi okutup, işleme koyacağım.

Buyurun efendim:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı tasarının 6 ncı madde ikinci fıkrasının aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederim.

Yasin Hatiboğlu Çorum

“Yetkili merci bu rapor üzerine soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine karar verir. İzin verilmesine veya verilmemesine ilişkin kararlarda gerekçe gösterilmesi zorunludur.”

BAŞKAN – Sayın Komisyon önergeye katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Katılmıyoruz Sayın Başkan.

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Sayın Başkan, benim önergem mi efendim?

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Müşterek önerge, benim isteğimi de karşılıyor; o bakımdan, ben önergemi çekiyorum.

BAŞKAN – Çekiyorsunuz, tamam efendim.

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Yani, sayın Komisyon ve sayın hükümet, benim önergemden sonra benim çizgime gelmiştir; o sebeple çekiyorum.

BAŞKAN – Kalan tek önergeyi tekrar okutuyorum efendim.

Buyurun:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının birinci ve ikinci cümlelerinin aşağıdaki şekilde değiştirilerek birleştirilmesini ve ikinci fıkrasının son cümlesinin aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.

Aydın Tümen İsmail Köse Beyhan Aslan Ankara Erzurum Denizli

Saffet Arıkan Bedük Bülent Arınç Ankara Manisa

Bu kararlarda gerekçe gösterilmesi zorunludur.”

BAŞKAN – Sayın Komisyon katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Sayın Başkan, çoğunluğumuz olmadığı için bu önergeye katılamıyoruz; ancak, “kanunda hüküm bulunmayan hallerde Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre işlem yapılacağı” şeklinde verilen önergenin bir eksikliği giderdiği kanaatini taşıyıp, benimsediğimizi ifade etmek isterim.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Sayın Hükümet?..

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılıyoruz.

BAŞKAN – Komisyonun benimsediği, Hükümetin katıldığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmiştir.

Görüşmekte olduğumuz 6 ncı maddeyi, kabul edilen bu önerge istikametinde oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... 6 ncı madde değişik şekliyle kabul edilmiştir.

7 nci maddeyi okutuyorum :

Süre

MADDE 7. — Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını suçun 5 inci maddesinin birinci fıkrasına göre öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç otuz gün içinde verir. Bu süre, zorunlu hallerde onbeş günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilir.

Yukarıda belirtilen süreler içerisinde herhangi bir karar verilmediği takdirde soruşturma izni verilmiş sayılır.

BAŞKAN – Madde üzerinde ilk söz, Fazilet Partisi Grubu adına, Şanlıurfa Milletvekili Sayın Yahya Akman’a aittir.

Buyurun Sayın Akman. (FP sıralarından alkışlar)

Süreniz 10 dakikadır.

FP GRUBU ADINA YAHYA AKMAN (Şanlıurfa) – Sayın Başkan, sayın milletvekilleri; görüşülmekte olan kanun tasarısının 7 nci maddesi üzerinde söz almış bulunuyorum; bu vesileyle, hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, demin de izah ettim, bu madde ve devam eden maddelerde iktidar partileri ile muhalefet partilerinin müşterek olarak vermiş oldukları, yasanın iyileştirilmesi yönündeki önergeleri olumlu bulduğumu ifade ederek sözlerime başlamak istiyorum.

Değerli milletvekilleri, Sayın Bakanımızın bu tasarıyı tanıtırken kullandığı bir ifadeyi, birçok hatip “devrim” diye kullandı, tekrarladı. Ben “reform” olarak anladım, reform olduğunu söyledi Sayın Bakan konuşması sırasında.

Bunun yanı sıra, yargı birliğine hizmet etmeyeceğine ilişkin görüşleri de yine kısaca izah etmiştim. Yargı birliğinin tesisi bu şekilde sağlanmıyor; zira, YÖK ile ilgili, askerlerle ilgili, yargı mensuplarıyla ilgili ve daha birçok sınıfla ilgili olarak dokunulmazlık zırhı diye bilinen yasalar, uygulamalar devam etmektedir halihazırda.

Komisyondaki görüşmeler sırasında defeatle söyledik; şayet süreyle ilgili bir mahzur görüyorsanız mevcut uygulamayı değiştirmenize hiç gerek yok; bununla ilgili şu anki sistemde, gerek kurullara, gerekse kurulların havale edeceği inceleme mercilerine verdiğiniz süreleri kısaltırsınız, bu şekilde, karar zamanaşımı sürelerini aşağıya çekmiş olursunuz; ama, şu anda ben iddia ediyorum, mahkemelerimizin yükü artacağı gibi, bir yandan da birikecek dosyalar nedeniyle, maalesef, kurullarda, daha doğrusu, öninceleme sırasında beklemesinden şikâyet ettiğimiz, zamanaşımına uğradığını söylediğimiz dosyalar, bu sefer, mahkeme raflarında zamanaşımına uğrayacaktır.

Sonuçta ne oluyordu; meni muhakeme kararları veriliyordu; ama, lüzumu muhakeme kararları verildiği zaman -uygulamadan gelen birçok milletvekilimiz var; söylesinler- lüzumu muhakeme kararı verilen konularda, büyük bir ekseriyetle, o insan, neticede mahkûm oluyordu. Mahkûm olduğu zaman, bu, şu anlama gelir; demek ki, yargının yükü boşuna ağırlaştırılmamış olur; gelen işler bir filtreden, bir süzgeçten geçirilmiş olduğu için, bahsetmiş olduğumuz bu mahzurlar ortadan kalkmış olur.

Değerli milletvekilleri, kurulların avantajlarını izah ettim. Buna örnek olarak şunu da verebiliriz: Genel olarak, tek hâkimli mahkemelerimizin verdiği kararlarda, temyize gidildiği zaman veya bir üst kurul olarak itiraz edildiği zaman; örneğin, asliye cezanın kararına itirazda ağır cezaya gidilmektedir. Yine, yerel mahkemelerin kararları, temyiz mahiyetiyle başvurulduğu zaman, Yargıtaya gelip, yetkili kurullar tarafından incelenmektedir. Bu konuda daha fazla sayıda insanın, daha tecrübeli hukukçunun katılımı sağlanmak suretiyle adalet tesis edilmeye çalışılmaktadır.

İşte, ilçe ve il idare kurulları dediğimiz mekanizmalar da, idarî yapı içerisinde ifa etmiş oldukları bu kısmî hukukçuluk görevinde, aynı görevi görmekteydiler ve tek kişinin vereceği kararların sakıncalarını ortadan kaldırıcı, bertaraf edici nitelik arz etmekteydiler.

Arz ettiğim nedenlerle, bu yasa tasarısı, maalesef ve maalesef, üzülerek belirtmek zorundayım ki, hükümetimizin getirmiş olduğu ve genel gerekçede izah etmiş olduğu hiçbir avantajı sağlayıcı nitelikte değil.

Bunları söylerken, sakın yanlış anlaşılmasın, bizim, statükoyu korumak, demokratik olmayan bir uygulamanın devamını istemek gibi bir iddiamız ve bir isteğimiz asla ve asla olamaz. Demokratik anlamda atılabilecek her türlü adıma, şahsımız ve Partimiz adına açık olduğumuzu tekrar ifade etmek istiyor, hepinize saygılar sunuyorum. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN - Teşekkür ediyorum Sayın Akman.

Doğru Yol Partisi Grubu adına, İçel Milletvekili Sayın Turhan Güven; buyurun efendim.

Süreniz 10 dakika.

DYP GRUBU ADINA TURHAN GÜVEN (İçel) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; uzun yıllar, hem soruşturma yapan bir insan sıfatıyla hem biraz da bu işin yetkili kişisi olarak; yani, hem cumhuriyet savcılığı görevi yapmış hem de teftiş kurulu başkanlığı yapmış bir insan olarak, bu konuya fazlaca ilgi gösterdiğimi ifade etmek isterim. Bu nedenle de, huzurunuzu biraz fazlaca işgal ediyorum; o bakımdan da kusura bakmayın; çünkü, işin doğrusunu, güzelini ve gerçeğini aramak durumundayız.

Dünden beri çalışıyoruz. Kanunu Muvakkata, Türk Ceza Kanununun hangi maddeleri fazlaca uygulanmıştır; ona bakmakta yarar var. Değerli arkadaşlarım, memurlar için en fazla uygulanan maddeler, 230 ilâ 240 ıncı maddeler arasındaki maddelerdir; ama, alelacele yapılmış olan bir soruşturmanın sonucunda, bunların aldığı karar yüzde 90 beraattır. O bakımdan sürelere dikkatinizi çekmek istiyorum.

Bu bakımdan, izin süreleri yanlıştır; daha doğrusu azdır. Bunun yerine hiç değilse her fiil için ayrı olmak üzere, ön inceleme dahil en geç üç aylık bir süre... bu, işi geciktirmek filan da değildir; bu, işin sağlıklı yapılabilmesini temin bakımından bir işlemdir. Yani, izin verecek olan merciin bir inceleme yapmasına imkân vermek, araştırma yapmasına imkân vermek ve ona göre izin verip vermeme hususunu gündeme getirmesi önem arz eder.

Bu bakımdan, süre olarak eğer siz bunu yaparsanız, rahatlıkla söylüyorum, uygulamada gördüğümüz üzere, bunların çoğu gelir, geçer ve hiç de hukukî olan bir sonuç elde edilmeyebilir. Bu bir.

Süre bakımından bir, hızlandırmak... Bu süre, makul bir süre olduğu takdirde, hiç de engel değildir hızlandırmaya; ama, bizzat başsavcı, kendisi yapacaksa; yani, Polis Vazife ve Salahiyet Kanununa veya Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre bunu başkalarına devredecekse, zaten, artık, ört ki ölem olur. İşin gerçeği bu; yani, kendisine niyabeten, kolluk güçlerine, kolluk kuvvetlerine, bu görevi, bugün olduğu gibi -iş hacmi bakımından- onlara gönderirse, hiçbir işin sağlıklı olacağını iddia etmek mümkün olmayacaktır; ama, yalnız başsavcıya bu görevi verdiğiniz takdirde de, o zaman ne olacaktır; fırınlama iş çıkacaktır; yani, hakkın muhtel olması söz konusu olacaktır. Ben, bu konularda özellikle dikkatinizi çekerken de, yapıcı bir işlem için, bu uygulamanın, süre bakımından olsun, son fıkra bakımından olsun, Anayasaya uygunluğunun yardımlarınızla elde edilebileceğine inanıyorum.

Hepinize saygılar sunuyorum, teşekkür ediyorum. (DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Güven.

Gruplar adına başka söz talebi?.. Yok.

Şahıslar adına...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sayın Başkan, kişisel söz istiyorum.

BAŞKAN – Peki efendim.

Söz alanları sırasıyla okuyorum: Sayın Yasin Hatiboğlu, Sayın Cevat Ayhan, Sayın Ramazan Toprak ve Sayın Kamer Genç.

Sayın Hatiboğlu, zatıâliniz konuşacak mısınız efendim?

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Bir defa bari konuşayım.

BAŞKAN – İlk söz, Çorum Milletvekili Sayın Yasin Hatiboğlu’nun.

Buyurun efendim.

Süreniz, zatıâlinizce malumdur.

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Efendim, bazen malumu dahi ilama ihtiyaç vardır; yani, 5 dakika diyorsunuz.

Buradan arz etmek istediğim şudur: Anayasanın 91 inci maddesinde bunun örneği var. Bakınız, kanun hükmünde kararname çıkarıyoruz; değil mi efendim? Yetki veriyoruz hükümetimize, kanun hükmünde kararname getiriyor. 91 inci maddede deniliyor ki: “Yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmayan kararnameler bu tarihte yürürlükten kalkar.” Buyurun, yürüsün gitsin öyleyse! Gitmez. Doğru olanı bu.

Şimdi, siz, eğer karar vermezseniz, o mercie karar verme yükümlülüğünü getirmezseniz, kendiliğinden karar oluşursa, o karardan dolayı, vicdanen, hukuken sorumlu merci de bulamazsınız. Onun için, ben, umuyorum ki, bendenizin bu muhalefet şerhimdeki bu esası da içerisine alacak biçimde, inşallah, müşterek bir önerge gelecektir, buna desteğinizi bekliyorum.

Bir de, zannediyorum ki, hepinizi tenzih ederek ifade ediyorum, bu kanun tasarısına bakılırken, gözlerimize sanki bir bant çekiyoruz, sonra da fili tarif ediyoruz! Ayağından tutmuşsak eğer “bu sütundur” diyoruz; kulağından tutmuşsak “yelpazedir” diyoruz; affedersiniz, kuyruğundan tutmuşsak “püsküllü beladır” diyoruz. Hayır, bu, bir püsküllü bela değildir. Burada, korumak istediğimiz kamu görevlisi değil, kamu görevidir, teminat altına almak istediğimiz. Zannediyor muyuz ki, Anayasanın 83 üncü maddesinin getirdiği sorumsuzluk, mutlak sorumsuzluk ile dokunulmazlık, milletvekillerinin şahsına ve kişiliğine verilmiştir. Hayır, öyle değildir...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Lütfen toparlar mısınız.

YASİN HATİBOĞLU (Devamla) – Tabiî efendim.

Siz zannediyor musunuz ki, hâkim teminatı, yargı teminatı, hâkimlerin, savcıların şahıslarına verilmiştir; hayır. Tarafsız, baskıdan azade görevini ifa edebilsin diye... Kamu görevlisine dokunulmazlık tanınsın, belli şartlarda teminat getirilsin derken, kamu görevlisinin rahat hizmet etmesini sağlamak içindir.

Biz, kaymakamlarımızı, valilerimizi Ali kıran baş kesen falan görmüyoruz; çok değerli insanlardır. Onları korumanın yolu da, bu izni incelemeyi kurullara vermektir.

Bendenizin kanaati bu. Kişisel görüşlerimi arz ve ifade ettim.

Heyetinizi saygıyla selamlıyorum. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Hatiboğlu.

İkinci söz, Sakarya Milletvekili Sayın Cevat Ayhan’ın.

CEVAT AYHAN (Sakarya) – Vazgeçiyorum efendim.

BAŞKAN – Peki efendim.

Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak?..

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Vazgeçiyorum efendim.

BAŞKAN – Peki.

Tunceli Milletvekili Sayın Kamer Genç, buyurun efendim.

Süreniz 5 dakikadır.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Biliyorsunuz, Türkbank ihalesinde, bir “MİT raporu” denildi “bu Türkbank ihalesine katılacak adamın bu ihaleye katılması, devletin güvenliği bakımından sakıncalıdır” denildi. Kusura bakmayın, beynim bilgisayar değil ki, bütün olayları çok net muhafaza edeyim; yani, geçmişte, hatırladığım kadarıyla, böyle bir olay geçti. O zaman, Mesut Yılmaz “efendim, Başbakanlığın kalemine gelmiş, benim bilgim olmadı” dedi. Öteki “yok, şu tarihte gelmiş” dedi, öteki “şu tarihte gelmiş” dedi... “Vay efendim, bu Türkbank ihalesine katılan kişinin vatan haini olduğu yolunda veyahut da MİT bakımından sakıncalı olduğu yolunda bazı duyumlar var, MİT’in araştırması var, Başbakan Mesut Yılmaz bunun ihaleye girmesine nasıl müsaade etti, bazı devlet yetkileri, bakanı, sabaha kadar bununla pazarlık yaptı” diye çok tartışmalar oldu.

AHMET KABİL (Rize) – Maddeye gelsene... Sen ne konuşuyorsun yahu?!..

KAMER GENÇ (Devamla) – Sen Türkiye’de yaşamıyor musun? Türkbank ihalesi konusunda çok şayia dolaşmadı mı?

AHMET KABİL (Rize) – Senin liderin bıraktı...

KAMER GENÇ (Devamla) – Yahu, sen lideri falan ne...

BAŞKAN – Karşılıklı konuşmayalım efendim.

KAMER GENÇ (Devamla) – Şimdi, sen, kimin müdafaasını yapıyorsun? Yani, suiistimalin müdafaasını mı yapıyorsun? Söyle...

AHMET KABİL (Rize) – Sen kimin müdafaasını yapıyorsun?

BAŞKAN – Sayın Genç, lütfen, maddeye gelelim.

KAMER GENÇ (Devamla) – Sayın Başkan, maddeye geliyorum.

AHMET KABİL (Rize) – Kendi liderini konuşsana!..

İşte, bu Türkbank ihalesi çok önemli bir olay; yani, Türkbank ihalesine bazı kişilerin girmemesi konusunda, devletimizin MİT’i bir araştırma yapıyor; bu araştırmayı Başbakana bildiriyor. Başbakan Mesut Yılmaz, buna rağmen, MİT tarafından sakıncalı olduğu bildirilen kişiyle bu banka ihalesinin pazarlığını yapıyor, sabahlara kadar hem de. Arkasından da, vay, benim haberim olmadı; vay, efendim, benim kâtibim, benim sekreterim bana bildirmedi...

Bakın, değerli milletvekilleri, uygulamanın içinden gelen bir arkadaşınızım. Ben bunları söylerken kimseyi hedef almıyorum. Birtakım insanları suçlu... Bana ne, önemli değil... Onları kamuoyu zaten değerlendiriyor; ama, biz istiyoruz ki, yeni bir kanun çıkarırken, böyle, art niyetli insanlara söz hakkı bırakmayalım. Burada açıkça belirtelim; diyelim ki, mesela, bir kaymakamsa, kaymakamlık genel evrakına şikâyetin vuku bulduğu tarihten itibaren bu süre başlar. Valiyse valinin, bakansa bakanın, başbakansa başbakanın diyelim; yani, benim demek istediğim bu.

Şimdi, ANAP’lı arkadaşlarımız, böyle, Genel Başkanlarıyla ilgili bir şey söylediğimiz zaman çok pireleniyorlar. (ANAP sıralarından gürültüler)

AHMET KABİL (Rize) – Sen kendi Genel Başkanını konuşsana!

KAMER GENÇ (Devamla) – Arkadaşlar, keşke, Başbakanınızın bir hatası olmasaydı da Genel Başkanınızın, biz de burada kendisini methetseydik. Ben buna bir şey demiyorum...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

AHMET KABİL (Rize) – Kaç iddia var hakkında; onu konuşsana! Parsadan marsadan ne oldu?!

BAŞKAN – Sayın Genç, kanundaki süre konusunda gösterdiğiniz titizliği ve hassasiyeti konuşma süresinde de göstereceğinizi ümit ediyorum. Sürenizi 1 dakika uzatıyorum; buyurun.

AHMET KABİL (Rize) – Parsadan’dan bahset!

KAMER GENÇ (Devamla) – Devrimciler de şimdi üzülecek; “biz devrimciler bu kadar ucuz muyuz” diyecekler; devrim kanunları diyecek biz bu kadar ucuz muyuz. Onun için, diyoruz ki, madem devrim kanunlarını yapıyoruz...

AHMET KABİL (Rize) – Parayı niçin verdi Parsadan’a? Ondan bahset biraz.

KAMER GENÇ (Devamla) – Ahmet Bey, şimdi boşver sen...

BAŞKAN – Karşılıklı konuşmayalım efendim.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Neye dayanarak söylüyorsun; ne var elinde?

KAMER GENÇ (Devamla) – Rüşvet verdi mi vermedi mi arkadaşlar; verdi mi vermedi mi?!

AHMET KABİL (Rize) – Senin belgen var mı?

KAMER GENÇ (Devamla) – Sheraton Otelinin salonlarında pazarlık yapıldı mı yapılmadı mı?!

AHMET KABİL (Rize) – Ama, benim belgem var. Parsadan’a para verdi örtülü ödenekten, devletin parasını verdi.

KAMER GENÇ (Devamla) – Ben diyorum ki, bunlara, artık, Sheraton...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

KAMER GENÇ (Devamla) – Sayın Başkan, bu 1 dakika çok çabuk bitiyor. Peki, bir başka maddede konuşayım.

BAŞKAN – Sayın Genç, teşekkür ediyorum.

AHMET KABİL (Rize) – Parsadan’a parayı niye verdiniz; onu söylesene.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Gel sana para vereyim.

BAŞKAN – Sayın İyimaya’nın bir sorusu var.

Buyurun Sayın İyimaya.

AHMET İYİMAYA (Amasya) – Sayın Başkanım, Sayın Bakanıma bir sual tevcih ediyorum.

Efendim, yasada iki türlü süre var. Birincisi, kanundan doğuyor ve 30 gün; kanun belirliyor. İkinci süre, yetki veriyor süre için ve bir organ belirleyecek, bir kişi belirleyecek, uzatma çünkü. Anayasanın 6 ncı maddesine göre, devlet yetkisini kullanan organın açıkça belirlenmesi zorunluluğu var. Bu uzatmayı kim yapacak? Eğer, böyle bir organ düşünülmüyorsa, kendiliğinden uzama yöntemi benimsenebilir mi?

Teşekkür ediyorum.

BAŞKAN – Buyurun Sayın Bakanım.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sayın Bakan, o zaman mahzurlu olur; yani, o dairenin amiriyse, oraya müracaat...

BAŞKAN – Sayın İyimaya’ya cevap veriliyor efendim. Başka sorunuz varsa...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Hayır; benim konuşmama da cevap veriyor Sayın Bakan.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Evet, girerken Sayın Genç’in tutanaklarda bir tereddütü kalmaması için söylüyorum. 7 nci maddede 5 inci maddenin birinci fıkrasına yollama yapılmıştır. O çerçeve içerisinde, eğer, bizzat öğrenmişse, onun öğrenmesine sebep olan olay; ama, kendisine cumhuriyet savcısının başvurmasıyla öğrenmişse, evrakın kendisine gönderildiği tarih, diğer makam, merci veya şikâyetçilerin ilettiği olaylar üzerinde de bu iletme tarihi, öğrenme tarihi olarak kabul edilmek zorundadır.

Sayın İyimaya’nın sorusuna gelince; burada, ön incelemenin otuz gün içerisinde tamamlanması asıldır. Ondan sonra, tabiî, ön incelemeyi yapanlar, kendilerini görevlendiren merciden eksüre istemek durumundadırlar eğer, otuz gün içerisinde ön inceleme tamamlanmamışsa. Bu durumda, en çok onbeş günlük bir eksüre verilebilir. Bu süre, bir defa verilebilir. Evet, bir kez daha, bu süre, zorunlu hallerde, onbeş günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilir. Dolayısıyla, buradaki süre uzatma yetkisi, ön incelemeyi yapacak olanları görevlendiren mercidir.

AHMET İYİMAYA (Amasya) – İzin mercii...

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Başka soru yok.

Madde üzerinde bir önerge vardır; okutuyorum :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 7 nci maddesinin ikinci fıkrasının aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.

Aydın Tümen İsmail Köse Beyhan Aslan Ankara Erzurum Denizli

Saffet Arıkan Bedük Bülent Arınç Ankara Manisa

“Yetkili merci, herhalde yukarıdaki fıkrada belirtilen süreler içinde memur veya diğer kamu görevlisi hakkında soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar vermek zorundadır.”

BAŞKAN – Sayın Komisyon, katılıyor mu efendim?

ADALET KOMİSYONU BAŞKANI EMİN KARAA (Kütahya) – Sayın Başkan, çoğunluğumuz olmadığı için bu önergeye katılamıyoruz; ancak, önergeyle soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar verme zorunluluğu getirilmiş olması, tasarıdaki bir eksikliği gidermektedir. Dolayısıyla, bu zorunluluğu yerine getirmeyenlerin, Türk Ceza Kanunundaki 230 ve 240 ıncı maddeler gereğince, görevi ihmal veya görevi kötüye kullanma suçlarıyla karşılaşması söz konusu olacaktır; bir boşluğu gidermektedir. Benimsediğimizi ifade etmek istiyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Sayın Hükümet?..

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılıyoruz.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sayın Başkan, önergeyi oylarken karar yetersayısının aranılmasını istiyorum.

BAŞKAN – Komisyonun benimsediği, Hükümetin katıldığı önergeyi oylarınıza sunacağım; yalnız, karar yetersayısının aranılması istenmiştir.

İşarî oylamada karar yetersayısını arayacağım: Kabul edenler lütfen işaret etsinler... Kabul etmeyenler... Kabul etmeyen yok, karar yetersayısı vardır; önerge kabul edilmiştir.

Başka önerge yoktur.

Kabul edilen önerge istikametinde değiştirilen maddeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... 7 nci madde kabul edilmiştir.

8 inci maddeyi okutuyorum:

Soruşturma izninin kapsamı

MADDE 8. — Soruşturma izni, şikâyet, ihbar veya iddia konusu olaylar ile bunlara bağlı olarak ileride soruşturma sırasında ortaya çıkabilecek konuları kapsar.

Soruşturma sırasında izin verilen olay ve konudan tamamen ayrı veya farklı bir suç olarak nitelendirilebilecek bir fiil ortaya çıktığında, yeniden izin alınması zorunludur.

Suçun hukukî niteliğinin değişmesi, yeniden izin alınmasını gerektirmez.

BAŞKAN – Gruplar adına ilk söz, Fazilet Partisi Grubu adına, İstanbul Milletvekili Sayın Mehmet Ali Şahin’in.

Buyurun Sayın Şahin.

Efendim, bu madde, başlık itibariyle, soruşturma izninin kapsamını düzenlemektedir; yani, izin vermeye yetkili merci, bir memurun suç işlediğine dair bir ihbar aldığında, önce, ön bir inceleme yapacak, daha sonra soruşturmaya izin verecektir. İşte, bu madde, soruşturma izni içerisinde nelerin olacağını düzenlemektedir. Hiç şüphesiz ki, soruşturma izninin içerisinde, iddianın konusu olacaktır ve ayrıca, yine bu madde, eğer soruşturma izni verildikten sonra yeni bir suç ortaya çıkarsa, başka bir suç ortaya çıkarsa, yeniden soruşturma izni verilmesini de düzenleyen bir maddedir.

Hükümetimiz eksik olmasın, 2000 yılının ilk yarısı için memurlarımıza yüzde 15’lik bir artış öngördü. Yanılmıyorsam, ekimin 15’inde de bir vaadiniz vardı. Hükümete soruyorum, memurlara bir yüzde 15 daha verecektiniz; ne oldu o?! Siz, önce, taaahhütlerinizi bir yerine getirin bakalım.

Değerli arkadaşlarım, bir memur vatandaşımız geçen gün bana bir mektup yazmış. Yirmiüç yıllık bir memur olduğunu, gerçekten zor geçindiğini, almış olduğu maaşın daha ayın ilk haftasında bittiğini söylüyor ve mektubuna bir de şiir eklemiş. Bana da bir vebal yüklemiş; sayın vekilim, eğer, bu şiirimden bir bölümü fırsat olur da Genel Kurulda okumazsan, hakkımı sana helal etmem diye de altına not düşmüş. Benim üstümde bir vebaldir. Onun şiirinden bir bölüm siz arkadaşlarıma okumak istiyorum. Zannediyorum, tüm memurlarımızın da hislerine tercüman oluyor. Yalnız, bu şiiri okuyunca, Zekai Tunca’nın bir şarkısını hatırlattı bana; çünkü, onun dizeleri üzerine yazılmış.

“Ete Ağıt” başlıklı şiirinde -bu memurumuz mektupta da belirtmiş- ekonomik nedenlerle belki aylardır evine et girmeyen bir memurumuz diyor ki,

Fallara da baktırdım, talihimde de yoksun,

Seni görmem imkânsız, rüyalarım olmasa.

Vitrinlerden bakıyor, fileme girmiyorsun,

Fiyat sormam imkânsız, rüyalarım olmasa.

Sevmesem özler miyim seni can pahasına,

100 gram da olsan, şöyle bir gün uğra bana,

Vallahi söylemem, ben bunu bir başkasına,

Sana doymam imkânsız, rüyalarım olmasa.

Yalvarırım, ne olur gel, 5 dakikanı ayır da,

Süt kuzusu gibisin dağda, kırda, bayırda,

Seni tutmam imkânsız, rüyalarım olmasa.

En vefakâr yarimdir, benim şu yavan ekmek,

Ne mümkün seni evimde, tencerede görmek,

Biraz çatalıma takıp da, koklayıp sevmek,

Seni yemem imkânsız, rüyalarım olmasa”

Diyor bir memur vatandaşımız; bir şarkının dizelerini kullanarak, hislerini ifade ediyor.

Değerli kardeşlerim, değerli milletvekili arkadaşlarım; gerçekten, memurlarımızın, çalışanların içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar, kendilerini, böylesine duygusal da yapıyor. Onları anlamak mecburiyetindeyiz.

Memurlarımız, emekli olduklarında nasıl yaşayacaklarını düşünüyorlar. Aldıkları maaşın yüzde 70’i ödeniyor; sanki, çalışırken yediklerinin, emekli olduktan sonra yarısını yemeleri gerekiyormuş gibi...

30 yılını doldurmuş memurlarımız, 1 inci derecenin sonuna gelecekler; ama, kadrosuzluk nedeniyle, bu konudaki düzenlemelerin eksikliği nedeniyle, 2 nci derecenin, belki 3 üncü derecenin sonunda tıkanıp kalmışlar.

Memurlarımız, çalışanlarımız, Parlamentodan, asıl bu sorunlarının çözümlenmesini bekliyor; ama, biz, şu anda ne yapıyoruz; memurlar suç işlediklerinde nasıl cezalandıracağız, bunlarla ilgili bir tasarıyı sevk etmişiz; hükümetimiz bunu sevk etmiş.

Sayın Bakanımıza soruyorum: Memurlarda suç işleyecek mecal mi bıraktınız ki, onları, suç işlediklerinde yargılamayı düşünelim?!

Değerli arkadaşlarım, deniliyor ki “ama, bir memur suç işlerse, yanına kâr mı kalsın?..” Tabiî, doğru; bizim ülkemizde, memurlardan suç işleyen olursa, zaman zaman, zamanaşımına uğrayarak, bundan kurtulduğu da tatbikatta oluyor; bunlar da doğru.

Peki, bu yaptığımız yasal düzenlemeyle bu işi çözüyor muyuz; hayır. Niye; çünkü, şu düzenleme, düz memurlar içindir. Asıl, yetki elinde bulunan memurlarla ilgili özel statü zaten devam ediyor. Bakınız, bir de istisna rejimi var. Bu istisna rejimi içerisinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi istisna rejimine tabi, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ekindeki listede adı yazılı 40 küsur büyük KİT istisna rejimine tabi. Yani, bu yasa, onlar hakkında uygulanmayacak. Bağ-Kur, SSK, İller Bankası, MTA, Elektrik İşleri Etüt İdaresi, TRT, bütün devlet bankaları, Devlet Demir Yolları, yargı mensupları, Silahlı Kuvvetler mensupları... Bunların hepsi, istisnaî rejime tabi. Bu saydıklarımdan biri suç işlediği takdirde, şimdi çıkaracağımız kanun, bunlar hakkında uygulanmayacak ki! O özel statü devam ediyor olacak.

Şimdi, Sayın Bakanıma sormak istiyorum. Memur ve kamu görevlilerinden ne kadarı, şimdi çıkarmakta olduğumuz bu kanuna tabidir; ne kadarı istisnaî olarak dışarıdadır? Bunun bir hesabını yaptınız mı? Ben, tüm memurlarımızın oranının, bu kanunun içerisine girenler itibariyle, yüzde 50’nin altında olduğu kanaatindeyim.

Saygıdeğer milletvekilleri, o bakımdan, nafaka peşinde koşan, sadece evine helal lokma götürebilmenin gayreti içerisinde olan memurlarımızı cezalandırmayı veya onlar hakkında suç işlediklerinde uygulanacak yasal statüyü öne almanın, memurlarımıza bir saygısızlık olduğu kanaatindeyim.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı.)

BAŞKAN – Lütfen toparlayınız efendim.

MEHMET ALİ ŞAHİN (Devamla) – Sayın Başkanım, sürem mi bitti? Tamamlıyorum.

Şimdi, benden önce konuşan arkadaşlarımız defalarca ifade ettiler. Şimdi, kurullarda olan yetkiyi bir tek şahsa verirseniz; yani, bir tek şahsı eğer görevlendirirseniz, bana, bu, daha çok padişahlığı hatırlatıyor; çünkü, padişahlık, yetkilerin tek kişide toplanmasının adıdır. Siz, kurulları bir tarafa bırakacaksınız, bunun adına da “demokraside ileriye gitmek, bir adım daha atmak” diyeceksiniz... Sayın Bakanımız öyle söyledi. Hayır, kurulları devreden çıkarıp bir tek kişide yetkiyi toplarsanız, bu, padişahlığa benzer bir anlayış olur, demokrasiden geriye doğru bir adım olur. Demokrasi, çoğunluğun adıdır, çoğunluk rejiminin adıdır. Demokrasi, halkın giderek etkinlik kazandığı, yetkilerin giderek halka; yani, çoğunluğa devredildiği bir rejimin adıdır. O bakımdan, bu tasarının, hem Anayasaya hem demokrasi ilkelerine, bazı maddeleri itibariyle, karşı olduğu düşüncesindeyim. Bu kurul konusu değiştirilmemiş olsaydı, çok daha doğru olurdu diye düşünüyorum.

Sürem doldu; hepinizi saygıyla sevgiyle selamlıyorum efendim. (FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Şahin.

Şahıslar adına konuşmalara geçiyoruz

Sayın Yasin Hatiboğlu, konuşacak mısınız efendim?

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Vazgeçtim efendim.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Sayın Ramazan Toprak?..

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Vazgeçtim Sayın Başkan; yalnız, Sayın Bakana bir sorum olacaktı.

BAŞKAN – Buyurun.

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Sayın Başkan, Sayın Bakandan delaletinizle, bir hususu aydınlatması için bir sorum olacak. Sorum şu: Tasarının 8 inci maddesinin birinci paragrafında, soruşturma izni, şikâyet, ihbar veya iddia konusu olaylar ile bunlara bağlı olarak, ileride, soruşturma sırasında ortaya çıkan suçlar var; anladık. Bir de, ikinci paragrafında, ilk izin verilen olay veya konudan tamamen ayrı veya farklı bir suç olarak nitelendirilebilecek bir olay çıktığında yeniden izin alınmasına ilişkin bir prosedür getirilmektedir. Şimdi, ilk suç için otuz artı onbeş toplam kırkbeş günlük ön inceleme süresi tanıdık. Kırkdördüncü gününde yeni ve farklı bir suç ortaya çıktı. Bu takdirde -kırkdördüncü gün- biz, kırkdört artı kırkbeş gün ilave bir süre mi tanıyacağız, yoksa, kırkdört günden sonra bir gün için, yeni suç için bir süre mi tanıyacağız? Bu konu tasarı metninde açık değil, bu hususun açıklığa kavuşturulmasını talep ediyorum.

Saygılarımla.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

Buyurun Sayın Bakan.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Sayın Başkan, bu konuda duraksamaya yer yoktur; yeni izin, yeni süreyi getirir.

RAMAZAN TOPRAK (Aksaray) – Teşekkür ederim.

8 inci maddeyle ilgili müzakereler tamamlanmıştır.

Madde üzerinde herhangi bir önerge yok.

Maddeyi, Komisyondan geldiği şekilde oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Madde kabul edilmiştir.

9 uncu maddeyi okutuyorum :

İtiraz

MADDE 9. — Yetkili merci, soruşturma izni vermediği takdirde gerekçeli kararını şikâyetçiye, ifadesi alınmışsa hakkında inceleme yapılana ve her halde ilgili Cumhuriyet başsavcılığına bildirir.

Bildirimin tebliğinden itibaren onbeş gün içinde şikâyetçi veya Cumhuriyet başsavcılığı, bu karar aleyhine itiraz yoluna gidebilir.

İtiraza, 3 üncü maddenin (e), (f), (g) ve (h) bentlerinde sayılanlar için Danıştayın ilgili dairesi, diğerleri için yetkili merciin yargı çevresinde bulunduğu bölge idare mahkemesi bakar.

İtirazlar öncelikle incelenir ve karara bağlanır. Verilen kararlar kesindir.

BAŞKAN – Gruplar adına ilk söz, Fazilet Partisi Grubu adına, Aksaray Milletvekili Sayın Ramazan Toprak’a ait.

Buyurun Sayın Toprak.

Süreniz 10 dakika.

Şimdi, bir yıldan fazla bir süreyle sürüncemede kalmış bir iddiayı düşünün, bir isnadı düşünün, bu, ne memuru korur ne de bu yasayla korunması düşünülen kamu ve devletin otoritesini korur. Yalnız, Sayın Hükümetin bu konuda mutabık kaldığı, biraz sonra görüşeceğimiz, mutabık kalınan bir önergeyle, itiraz üzerine yargılama sürecinin üç ay olması öngörülmüş. Böyle olduğu halde, bu kabul edildiği takdirde bile, mevcut uzatma süreleri, yazışma süreleri ve itiraz süreci üst üste eklendiğinde, neredeyse bir yıla yakın bir süre geçiyor.

Şimdi, ön incelemeyi yapan kişiler, ilgili kamu kurum veya kuruluşunda görevli personel, yani hukukçu sıfatını taşımayan kişiler. Bu kişiler -iyiniyetle veya artniyetle- hukukçu sıfatını taşımadıkları için, ön inceleme yapayım derken, delillerin karartılması konusunda, gerçekten ciddî hatalara düşeceklerdir. Bu, bir varsayım değil; geçmişte yapılan uygulamalara bakıldığında, bu düşüncenin çok somut bir gerçeklik olduğu ortadadır.

Şimdi, biz, neredeyse bir yılı aşan bir izin süreci, yani yargılama süreci öncesinde, konunun yargıya intikal etmediği bir yıllık süreci düşünelim; bu, bir ceza yargılamasıdır. Ceza yargılamasında aslolan, delillerin sıcağı sıcağına toparlanmasıdır. Bunun temel amacı, delillerin zamana bağlı olarak kararmasını, değişmesini, ortadan kalkmasını engellemektir. Biz, bu bir yıllık süreci göz önüne aldığımızdan, galiba, bu tasarıyla amaçlanan -gerekçede aynen ifade ediliyor- etkili bir biçimde yargılama sürecinin sağlanması amacına hiçbir zaman ulaşılmayacak. Yani, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ciddî eleştirilerine maruz kalan Memurin Muhakematı Hakkında Kanuna ilişkin bütün eleştiriler, tenkitler, bu tasarıyla ortadan kaldırılmış değil, aynen devam edecek.

Bu konuda, elbette, ciddî olarak yapılabilecek şeyler vardı; ancak, ben, bu konuda ciddî uzlaşma zemini olmasına rağmen, 57 nci sayın hükümetin, bu konunun, âdeta, muhalefetin sesine kulaklarını tıkamak suretiyle, alelacele hazırlanmış bir düzenleme olduğunu düşünüyorum. Her ne kadar, zaman itibariyle çok eski de olsa, ortaya konulan eleştiriler çok ciddidir.

Yeni bir şey getirilmiyor. Süreci hızlandıralım diyoruz; ancak, az önce maddelerle somut olarak ifade ettiğim süreler dikkate alındığında, nereden bakarsanız bakın, bir yıllık bir ön inceleme aşaması var. Âdeta “yönetsel güvence” dediğimiz idarî teminat sistemi, bütün anlayışıyla, kurum ve kuruluşlarıyla, sistemiyle, mantalitesiyle, aynen, bu yeni yasaya da hâkim olmuş vaziyette. Yeni bir şey getirmiyoruz; bunu tekrar tekrar ifade etmenin bir anlamı yok.

Birinci derecede sorumluluk mevkiinde olan insanlar zaten bu yasa kapsamı dışına çıkarılmış vaziyette. Önceki konuşmamda ifade ettim ve benden önce konuşan değerli hatibimiz de bu konuda ciddî eleştirilerini dile getirdi; istisnaların bu kadar yaygınlaştığı, artık, ortada kural diye bir şeyin kalmadığı bu yasanın kapsamı da yok. Kamu hizmeti yürüten, birinci derecede sorumluluk taşımayan düz memur statüsündeki kamu görevlilerinin, çok da kritik nitelik arz etmeyen birtakım eylemleri, suçları nedeniyle uygulama alanı kalan bu Memurin Muhakematı Hakkında Kanunun kaldırılması ve bu suretle, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin bu konuda bize yönelecek yeni tenkitlerinin ortadan kaldırılması imkânı hâlâ mevcut. O nedenle, bu tasarı geri çekilebilir. Ciddî olarak ileri sürülen eleştiriler dikkate alınarak, gerçekten, yargı birliğine hizmet eden, yargısal güvenceyi esas alan bir anlayışla, yeniden ve fevkalade güzel düzenlemeler yapma imkânımız hâlâ mevcuttur.

Ben, bu duygu ve düşüncelerle hepinizi saygıyla selamlıyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Toprak.

Doğru Yol Partisinin görüşlerini, Ankara Milletvekili Sayın Saffet Arıkan Bedük ifade edecekler.

Buyurun Sayın Bedük.

Süreniz 10 dakika.

DYP GRUBU ADINA SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; görüşülmekte olan kanun tasarısının 9 uncu maddesi üzerinde Doğru Yol Partisi Grubunun görüşlerini sunmak üzere söz almış bulunuyorum; şahsım ve Grubum adına Yüce Heyetinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, eğer, bu kanun tasarısı, gerçekten, bir hukuk sistemini, hukukun üstünlüğünü temin edecek bir reform niteliğinde olsaydı, burada, zevkle, müştereken, güzel bir çalışma yapma imkânına kavuşmuş olurduk; ama, bunu söyleyememenin üzüntüsünü taşıyorum. O sebeple de, kanun tasarısının 9 uncu maddesi konusunu sizlerle birlikte tahlil etmek istiyorum.

Biraz evvel bir değerli konuşmacı, hangi kurum ve kuruluşlarda hangi görevlilerin bu kanuna tabi olmayacağını çok açık ve net bir şekilde ifade etti. Bütün bunlara karşın, halen daha, bu kanun tasarısının görüşülmesi konusunu ısrarla gündeme getirmeyi ve bunun üzerinde müzakere yapmayı, doğrusunu isterseniz, içimize sindiremiyoruz ve içimize sindiremeye sindiremeye konuşuyoruz, müzakere ediyoruz.

Ben, hemen size bir hususu ifade etmek istiyorum. Biraz evvel bir arkadaşım bana sordu; hukukta süratli bir şekilde yargılamayı yapmak için ne gerekir; sistemde değişiklik lazım, yargılama sisteminde değişiklik lazım, yargıda bağımsızlığı temin etmek lazım. Diyelim ki, savcıya niyabeten görev yapmakta olan polislerle ilgili devamlı konuşuluyor... Savcıya niyabeten yapılıyor bu.

Bu duygular içerisinde, getirilen bu değişikliği, bütün partilerimizin de imzaladığı, bizim itirazımızın da olduğu ve bu suretle getirilen bir yeniliği, doğrusunu isterseniz, Anayasaya uygunluk açısından da değerlendirmek suretiyle olumlu bulduğumuzu belirtiyor; Yüce Heyetinizi saygıyla selamlıyorum. (DYP ve FP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Bedük.

Gruplar adına başka söz talebi?.. Yok.

Şahısları adına ilk söz, Çorum Milletvekili Sayın Yasin Hatiboğlu’nun.

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Vazgeçtim Sayın Başkan.

BAŞKAN – Tunceli Milletvekili, Sayın Kamer Genç; buyurun. (DYP sıralarından alkışlar)

Süreniz 5 dakika efendim.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Aslında, bu madde, çok önemli bir madde ve bu maddede, açıkça, Anayasa ihlali var; ama, kimsenin dikkatini çekmemiş.

Değerli milletvekilleri, tabiî, ben, aslında, 3 üncü maddede de söz istemiştim. Dışarıda, kurultayımız nedeniyle gelen misafirlerimiz vardı; onlarla ilgilenmek durumunda olduğum için, 3 üncü maddede buraya gelemedim.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Lütfen, toparlayalım.

KAMER GENÇ (Devamla) – Kusura bakmayın, zaman da çok çabuk geçiyor.

Bir de burada bir tenakuz var; yani, Bakanlar Kurulu kararıyla atanan kişi ile, üçlü kararnameyle atanan kişi hakkında soruşturma iznini bakan veriyor, Başbakanlık merkez teşkilatında çalışan personel hakkında izni Başbakan veriyor. Yani, çok saçma sapan bir düzenleme. Yani, kusura bakmayın; biz Anadolu insanı olduğumuz için, ifademizi biraz kaba sözlerle ifade ediyoruz; ama, artık, kusura bakmazsınız.

Gerçekten çok kötü bir düzenleme, Anayasaya aykırı bir düzenleme. Onun için, rica ediyorum, komisyon ve hükümet bunu geri alsın, Anayasaya uygun hale getirsin.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN – Sayın Genç, maksat anlaşılmıştır.

KAMER GENÇ (Devamla) – Bir cümle daha söyleyeyim.

BAŞKAN – Son cümleniz... Peki efendim.

KAMER GENÇ (Devamla) – Şimdi Cumhurbaşkanlığı konusuna gelince. Çankaya’da çok önemli inşaatlar yapıldı; ayrıca, Çankaya’da bir memurun suiistimalleri çıktı ortaya. Bunları soruşturmak lazım.

Şimdi, değerli milletvekilleri, kimse, yargılamadan kaçmamalıdır. Kim suç işlemişse, bunun hesabını vermek zorunda; yani, Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri... Cumhurbaşkanı vatanı ihanet suçundan dolayı yargılanamaz; ama...

BAŞKAN – Sayın Genç, beş cümle oldu...

KAMER GENÇ (Devamla) – Bir şeye getiriyorum...

Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri de bu kanuna göre... Yani, bu şekilde çıksa bile, Anayasa Mahkemesine gidecek, bu iptal edilecek ve dolayısıyla, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri de yargılanamaz duruma gelecek. Onun için, Meclis Başkanı, Cumhurbaşkanına da vekâlet ettiği için, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında verilecek kararın, bana göre, hiç olmazsa, yargı yolunun açık tutulması bakımından, Meclis Başkanına verilmesi lazım.

Bunları belirtmek için söyledim. Tabiî, arkadaşlar çok sabırsızlanıyorlar.

Saygılar sunuyorum. (DYP sıralarından alkışlar)

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Genç.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Sayın Başkan...

BAŞKAN – Buyurun Sayın Bakan.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Sayın Genç, anayasal bir soruna değindiği için, o konuda kısa bir açıklama yapmak istiyorum.

Şüphesiz, Anayasa hükümleri bir kanunda bertaraf edilemez. Anayasaya aykırı bir kanun çıkarılması da söz konusu değildir. Örneğin, daha önce burada sözünü ettiğimiz, önincelemeyle görevlendirilenlerin, kendilerini görevlendirenlerin yetkilerini kullanmalarıyla ilgili hükmü anlatırken, ben, Anayasanın 127 nci maddesinde, soruşturma veya kovuşturma açıldıktan sonra İçişleri Bakanına tanınan yetkinin saklı olduğunu söylemeye gerek duymadım.

Sayın Genç’in sözünü ettiği inşaatlarla ilgili olarak da...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Genel Sekreter ne oluyor? Genel Sekretere, Cumhurbaşkanı soruşturma izni vermezse; bu maddeye göre, (g) bendine göre Danıştaya gitmesi lazım. Efendim, bizim okuma yazmamız var herhalde.

BAŞKAN – Karşılıklı konuşmayalım lütfen.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Sayın Genç, bu kanun, Anayasa sınırları içerisinde geçerli olan bir kanundur...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Efendim, Anayasa ayrı, kanun ayrıdır.

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – ... (g) bendinde Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin vereceği veya vermeyeceği izinler de söz konusu edilmiştir; O bakımdan, bu getirilen hükmün işlerliği vardır; ama, Sayın Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler yargı denetimi dışındadır. Bu, 125 inci madde hükmüdür. Bunun yasayla bertaraf edilmesi söz konusu değildir. Bu maddeyi, bu çerçeve içerisinde değerlendirmek gerekir.

BAŞKAN – Açıklamanız tamamlandı değil mi Sayın Bakanım?

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Evet efendim.

BAŞKAN – Böylece, uygulamacılar için zabıtlara da geçmiş oldu, Sayın Bakanın da açıklamalarıyla.

Buyurun sorunuzu sorun efendim.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sorum şu: Şimdi, bakın (g) bendi “Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında Cumhurbaşkanı karar verir” diyor. Şimdi, Sayın Bakan diyor ki: “Efendim, bu son cümleyi ayıramayız ki...” Yani, bir kanun hükmünü belirtiyoruz, bir kanun hükmünü vazediyorsak, bu kanun hükmü, bütün lafzı ve ruhuyla şeydir. Efendim “Anayasada bir hükümle, Cumhurbaşkanlığı işlemlerine karşı yargı yolu kapalıdır” diyor. O zaman, burada da bunu belirtelim; yani, şimdi, biz, böyle, çok zımni ifadeler diyemeyiz ki. Burada, Anayasaya açıkça aykırı bir hüküm ifade ediyor.

BAŞKAN – Sayın Genç, öneriyor musunuz, soru mu soruyorsunuz?

BAŞKAN – Sorunuz ne efendim?

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sorum; bakın diyorum ki... “İtiraz” diyor... “İtiraza, 3 üncü maddenin (e), (f), (g) ve (h) bentlerinde sayılanlar için Danıştayın ilgili dairesi” diyor. Şimdi, (g) bendini okuyalım: “Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında Cumhurbaşkanı karar verir” diyor. Cumhurbaşkanlığının verdiği karara karşı, Danıştaya gidiliyor Sayın Başkan; Sayın Bakanın “efendim, gidemez” demesi, bana göre bir faraziyedir. Kanunda belirtmemiz lazım.

BAŞKAN – Sorunuz “gidiliyor mu gidilmiyor mu” şeklinde mi efendim?

KAMER GENÇ (Tunceli) – Gidiliyor efendim; bu hükme göre gidiliyor.

BAŞKAN – O zaman soru sormuyorsunuz efendim.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Hayır; yani, gitmeyi nasıl engelliyor Sayın Bakan diyorum. Kanunda “Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında soruşturma iznini Cumhurbaşkanı verir” diyoruz. Kanunda diyor muyuz, demiyor muyuz? “Buna karşı itiraza da Danıştay ilgili dairesine gider” diyoruz. Sayın Bakan “hayır, Anayasa buna engel” diyor. Kanun buna engel değil... Olur mu böyle?!

BAŞKAN – Peki, teşekkür ederim.

Bir şey söyleyecek misiniz Sayın Bakan?

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Demin söylediklerimde, Sayın Genç’in bu sözlerinin cevabı mevcuttur.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Başkan...

BAŞKAN – Sayın Bedük, buyurun.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Başkan, Sayın Bakanımızın... Özellikle, şimdi Sayın Genç’in söylediğine ben de katılıyorum; o bakımdan, söyleyeceğim.

3 üncü maddede, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında soruşturma açma yetkisi, doğrudan doğruya Cumhurbaşkanının bizatihi kendi kararına bağlıdır; yetki de kendisine aittir. Gerçekten, ifade ettiği gibi, Anayasanın 105 inci maddesinde, Cumhurbaşkanının resen imzaladığı kararlar ve emirler -karardır bu netice itibariyle- aleyhine, Anayasa Mahkemesi dahil, yargı mercilerine başvurulamayacağına dair açık ve sarih bir hüküm vardır.

Teşekkür ediyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ederim.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sayın Başkan, ben konuşmamda ben bunu söyledim. Biz, komisyonda, öyle düzenlensin dedik...

BAŞKAN – Söylediniz efendim, sorunuzda da söylediniz, Sayın Bakan da cevap verdiler efendim.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Ama, bir de şunu söylemek istiyorum: Acaba Cumhurbaşkanlığının Genel Sekterini yargılamadışı bırakmak hukuka uygun mudur? Yani, yeni bir imparatorluk kuruyoruz. Hadi, Cumhurbaşkanı tamam, yani, yargılanmasın; ama, genel sekreteri niye yargılanmasın canım; olur mu böyle bir şey?! (MHP sıralarından “doğru söylüyor” sesleri)

Bu nasıl yönetim, nasıl iktidar? Sağır iktidar olmayın arkadaşlar.

BAŞKAN – Başka soru var mı efendim?.. Başka soru olmadığı anlaşıldı.

İki önerge var; önergeleri sırasıyla okutuyorum:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 9 uncu maddesinin birinci, ikinci ve dördüncü fıkralarının aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.

Aydın Tümen İsmail Köse Beyhan Aslan Ankara Erzurum Denizli

Saffet Arıkan Bedik Bülent Arınç Ankara Manisa

“Yetkili merci, soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine ilişkin kararını cumhuriyet başsavcılığına, hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisine ve varsa şikâyetçiye bildirir.”

“İtirazlar, öncelikle incelenir ve en geç üç ay içinde karara bağlanır. Verilen kararlar kesindir.”

BAŞKAN – İkinci ve son önergeyi okutup, işleme alacağım:

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı tasarının 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasından sonra, üçüncü fıkra olarak gelmek üzere aşağıdaki hükmün eklenmesini arz ve teklif ederim.

Yasin Hatiboğlu Çorum

“İzin verilmesi halinde, hakkında inceleme yapılan kimse, bildirimin tebliğini takip eden onbeş gün içinde, dördüncü fıkrada belirtilen yollarla itirazda bulunabilir.”

YASİN HATİBOĞLU (Çorum) – Sayın Başkanım, anlıyorum ki müşterek önerge var. 4 Kasım 1999 günü, bundan ondört gün önce Adalet Komisyonunda verdiğim bu önergeye, Sayın Hükümetin ve Sayın Komisyonun sahip çıkmış olmasından bahtiyarlık duyuyor ve buna teberrüken de önergemi çekiyorum.

BAŞKAN – Teşekkür ediyorum.

Tek önerge kalmış oluyor; o önergeyi tekrar okutup işleme alacağım :

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Görüşülmekte olan 198 sıra sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısının 9 uncu maddesinin birinci, ikinci ve dördüncü fıkralarının aşağıdaki şekilde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.

Aydın Tümen (Ankara) ve arkadaşları

“Yetkili merci, soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine ilişkin kararını cumhuriyet başsavcılığına, hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisine ve varsa şikâyetçiye bildirir.”

“Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisi; soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı ise cumhuriyet başsavcılığı veya şikâyetçi itiraz yoluna gidebilir. İtiraz süresi, yetkili merciin kararının tebliğinden itibaren on gündür.”

“İtirazlar, öncelikle incelenir ve en geç üç ay içinde karara bağlanır. Verilen kararlar kesindir.”

BAŞKAN – Sayın Komisyon katılıyor mu efendim?

BAŞKAN – Sayın Hükümet?..

ADALET BAKANI HİKMET SAMİ TÜRK (Trabzon) – Katılıyoruz.

BAŞKAN – Komisyonun benimseyip Hükümetin katıldığı önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Önerge kabul edilmiştir.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sayın Başkan, burada, bu maddeyle ilgili olarak dile getirdiğimiz Anayasaya aykırılık konusu çok önemli bir olay.

BAŞKAN – Kayıtlara geçti efendim.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Kayıtlara geçti; ama, bu Meclisin de bir kişiliği var yani, rica ediyorum..

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Başkan, Sayın Kamer Genç’in ifade ettiği konuya ben de katılıyorum. Sayın Bakanın, açıklamasını lütfen bir kez daha yapmasını diliyorum; çünkü, Cumhurbaşkanının resen aldığı kararla ilgili o konu muallakta kaldı. Nasıl çözümleneceği, yani uygulamada nasıl bir durumla karşılaşılacağını öğrenmek istiyorum.

Teşekkür ediyorum.

BAŞKAN – Sayın Bedük, Sayın Genç’in ve zatıâlinizin sorularına Sayın Bakan cevap verdiler.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Efendim, ben anlamadım, tekrar bir açıklarsa memnun olacağım. Rica ediyorum efendim.

BAŞKAN – Önergelere geçtik, tekrar soru sormak mümkün değil. Bir şeye müsaade eder misiniz...

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Sayın Başkan, aydınlanmak için istiyorum, yani aydınlanmak bakımından soruyorum.

BAŞKAN – Maddeyi oylayacağım. Bir şeye müsaade eder misiniz...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Karar yetersayısı istiyorum Sayın Başkan.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Oylamaya geçtik, oylamaya; isteyemezsin.

BAŞKAN – Bir müsaade eder misiniz...

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Efendim, biraz evvelki açıklamayı anlamadığım için söylüyorum, yani tekrar bir açıklama yapmasını istiyorum; istisna mıdır değil midir diye.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Daha kanun çok Sayın Başkanım, görüşürsün bitene kadar, daha 9-10 madde var sonuna kadar.

BAŞKAN – Efendim, tutanaklarda var, hemen getirebilirler.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Karar yetersayısı istiyorum Sayın Başkan.

SAFFET ARIKAN BEDÜK (Ankara) – Aydınlanalım diyoruz...

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Daha sabaha kadar çalışacağız.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sabaha kadar değil, saat 24.00’e kadar.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Cumartesi, pazar da dahil.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Hayır, 24.00’e kadar çalışacağız.

BAŞKAN – Sayın milletvekilleri, önerge kabul edilmiştir.

Şimdi, görüşmekte olduğumuz 9 uncu maddeyi...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Karar yetersayısıyla beraber oylayalım.

MURAT BAŞESGİOĞLU (Kastamonu) – Oylamaya geçtik.

KAMER GENÇ (Tunceli) – Hayır hayır, henüz geçmedik.

BAŞKAN – ...9 uncu maddeyi yapılan değişiklikle oylarınıza sunuyorum ve karar yetersayısı arayacağım: Kabul edenler lütfen işaret etsinler...

ORHAN BIÇAKÇIOĞLU (Trabzon) –Ben dışarıdakileri çağırıp geleyim.

BAŞKAN – Kabul etmeyenler...

KAMER GENÇ (Tunceli) – Sayın Başkan, reddedilmiştir; bir kişinin oyu çok önemlidir. (Alkışlar)

BAŞKAN – Sayın milletvekilleri, 9 uncu maddenin oylamasında karar yetersayısı yoktur. Ara vermemiz halinde, çalışma süremizin, zaten, sonuna geleceğiz. Bu sebeple, 6 ilde uygulanmakta olan olağanüstü halin 1 ilden kaldırılmasına ve 5 ilde 4 ay süreyle uzatılmasına dair Başbakanlık tezkeresini, sözlü sorular ve diğer denetim konularını sırasıyla görüşmek için, 23 Kasım 1999 Salı günü saat 15.00’te toplanmak üzere, birleşimi kapatıyor, hepinize en iyi geceler diliyor ve saygılar sunuyorum.

Aşağıdaki sorularımın yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Adalet Bakanına yöneltilmesi hususunu arz ve talep ederim. 14.9.1999

Ertuğrul Yalçınbayır Bursa

Sorular :

Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair 28.8.1999 gün ve 4454 sayılı Kanunun uygulanması ile ilgili olarak :

1. Basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş suçlardan mahkûm olanlar kimlerdir? Bu kişiler hangi suçlardan ve ne kadar süre hürriyeti bağlayıcı ceza ile mahkûm olmuşlardır? Bu kişilerden kimlerin ne kadar cezaları erteleme kapsamındadır?

2. Haklarında henüz takibata geçilmemiş veya hazırlık soruşturmasına girişilmiş olmakla beraber dava açılmamış veya son soruşturma aşamasına geçilmiş olmakla beraber henüz hüküm kurulmamış veya verilen hüküm kesinleşmemiş olanlar ve bu suretle davanın açılması veya kesin hükme bağlanması ertelenenler kimlerdir?

Davanın açılması veya kesin hükme bağlanması ertelenen kişilerin sevk maddelerine göre muhatap olacakları ceza ne kadardır?

4. 14.8.1997 tarihli ve 4304 sayılı “12.7.1999 Tarihine Kadar Sorumlu Müdür Sıfatı İle İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun” dan sonra 28.8.1999 gün ve 4454 sayılı “Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun” çıkarılmıştır.

Kanunlar kapsamındaki suçlarla ilgili kalıcı ne gibi düzenlemeler düşünmektesiniz? Kalıcı çözümünüz yoksa aynî mahiyette yeni bir kanun tasarısını bir daha çıkarmayı düşünüyor musunuz?

T.C. Adalet Bakanlığı 17.11.1999 Bakan : 2119

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

İlgi : a) Kanunlar ve Kararlar Dairesi Başkanlığı ifadeli, 7.10.1999 tarihli ve A.01.0.GNS.0. 10.00.02-2049 sayılı yazınız.

c) Kanunlar ve Kararlar Dairesi Başkanlığı ifadeli, 1.11.1999 tarihli ve A.01.0.GNS.0.10.00.02-2412 sayılı yazınız.

İlgi (a) yazınız ekinde alınan, Bursa Milletvekili Ertuğrul Yalçınbayır tarafından Bakanlığımıza yöneltilen ve yazılı olarak cevaplandırılması istenilen 7/528-1802 esas no.’lu soru önergesinde yer alan hususlarla ilgili cevapların derlenebilmesi için ilgi (b) yazımızla, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 99 uncu maddesinin beşinci fıkrası uyarınca bir aylık ek süre verilmesi istenilmiştir.

Sözkonusu soru önergesine verilen cevap örneği iki nüsha halinde ilişikte sunulmuştur.

Bilgilerinize arz ederim.

Prof. Dr. Hikmet Sami Türk Adalet Bakanı

Sayın Ertuğrul Yalçınbayır Bursa T.B.M.M

Bakanlığımıza yönelttiğiniz ve yazılı olarak cevaplandırılmasını istediğiniz 7/528-1802 -esas no.’lu soru önergesinin cevabı aşağıda belirtilmiştir.

Soru önergesi cevabına esas olmak üzere yaptırılan araştırma sonucunda;

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığının 27.10.1999 tarihli ve 3/13077,

İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının 20.10.1999 tarihli ve 1999/2525,

İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının 25.10.1999 tarihli ve 1999/972 Muh,

İzmir Devlet Güvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının 20.10.1999 tarihli ve 1999/624 B. Muh,

İzmir Cumhuriyet Başsavcılığının 22.10.1999 tarihli ve 1999/1643,

Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığının 27.10.1999 tarihli ve 1999/565,

sayılı yazıları ile bu yazılarda yer alan bilgilere göre düzenlenen, basın yoluyla işlenen suçlardan dolayı mahkûm olan ve cezaları 4454 sayılı Kanun gereği ertelenenlere ait (1) no.’lu cetvel, basın yoluyla işlenen suçlardan dolayı haklarında hazırlık soruşturması yapılan ve 4454 sayılı Kanun gereği kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilenlere ait (2) no.’lu cetvel, basın yoluyla işledikleri suçlardan dolayı haklarında kamu davası açılan ve 4454 sayılı Kanun gereği davanın kesin hükme bağlanmasının ertelenmesine karar verilenlere ait (3) no.’lu cetvel ve 4454 sayılı Kanundan faydalanarak tahliye edilenlere ait liste ekte sunulmuştur. Ayrıca, İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemelerince 1350 erteleme kararı ile İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığınca yaklaşık 350 infazın ertelenmesi kararı verilmiştir.

4454 sayılı Kanunla, 23.4.1999 tarihine kadar sorumlu müdür sıfatı ile işlenmiş suçlar dahil, basın yoluyla yahut sözlü veya görüntülü yayın araçlarıyla işlenmiş olup ilgili kanun maddesinde öngörülen şahsî hürriyeti bağlayıcı cezanın üst sınırı oniki yılı geçmeyen suçlardan dolayı oniki yıl veya daha az şahsî hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkûm edilmiş bulunan kimselerin cezalarının infazı ertelenmektedir.

Soru önergesinin (4) numaralı bölümüyle ilgili olarak Bakanlığımızda dünyada meydana gelen sosyal, siyasal ve ekonomik değişiklikler dolayısıyla eskiyen değerlere dayalı Türk Ceza Kanununun çağa uydurulması amacıyla çalışmalar yapmak üzere komisyon oluşturulmuştur.

Bilgilerinize arz ederim.

Prof. Dr. Hikmet Sami Türk Adalet Bakanı

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

Aşağıdaki sorularımın Sayın Başbakan Yardımcısı Dr. Devlet Bahçeli tarafından yazılı olarak cevaplandırılması için gereğini saygı ile arz ederim.

20.10.1999 tarihli Sabah Gazetesindeki köşesinde Sedat Sertoğlu, “... önünüzde duran dosyalardan biri enerji politikası konusunda yapılan hataları bütün ayrıntıları ile anlatıyor...” diyor.

Sorular

1. Gerçekten böyle bir dosya var mı? Varsa mahiyeti nedir?

2. Şayet böyle bir dosya varsa, bu dosya ile ilgili ne gibi bir işlem yapılmıştır?

T.C. Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığı 17.11.1999 Sayı : B.02.0.001/01170

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

İlgi : 5.11.1999 gün ve A.01.0.GNS.0.10.00.02-7/815-2376/6240 sayılı yazınız.

Nevşehir Milletvekili Mehmet Elkatmış’ın, tarafımdan cevaplandırılması istenilen 7/815-2376 esas no.’lu yazılı soru önergesinde yer alan konu ile ilgili Bakanlığımda bir dosya bulunmamaktadır.

Bilgilerinize arz ederim.

Dr. Devlet Bahçeli Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı