DNEM : 20 CLT : 31
YASAMA YILI : 2
II. - YOKLAMA
III. - BAKANLIIN GENEL KURULA SUNULARI
A) GNDEMDII KONUMALAR
1. - Konya Milletvekili Hseyin Ar'nn, Bodrum Kalesi Sualt Arkeoloji Mzesine ilikin gndemd konumas ve Kltr Bakan stemihan Talay'n cevab
2. - stanbul Milletvekili Hseyin Kansu'nun, Yeni Yugoslavya Federal Cumhuriyetinin Sancak blgesindeki son gelimelere ilikin gndemd konumas ve Dileri Bakan smail Cem'in cevab
B) TEZKERELER VE NERGELER
1. - Krgzistan'a gidecek olan Cumhurbakan Sleyman Demirel'e, dnne kadar, TBMM Bakan Mustafa Kalemli'nin veklet edeceine ilikin Cumhurbakanl tezkeresi (3/934)
2. - Grcistan Cumhuriyetine gidecek olan Devlet Bakan Refaiddin ahin'e, dnne kadar, Devlet Bakan Mehmet Batall'nn veklet etmesinin uygun grldne ilikin Cumhurbakanl tezkeresi (3/935)
3. - ANAP ve DSP Gruplarnn, Pln ve Bte Komisyonu Bakanlk Divan seimlerinin yenilenmesi istemine ilikin tezkeresi (3/936)
IV. - NERLER
A) DANIMA KURULU NERLER
1. - 344 sra sayl Uur Mumcu Cinayetinin Akla Kavuturulmas Konusundaki Meclis Aratrmas Komisyonu Raporunun gndemdeki yeri ve grme gnne ilikin Danma Kurulu nerisi
B) SYAS PART GRUBU NERLER
1. - Gndemdeki sralamann yeniden yaplmasna; Genel Kurulun 18.7.1997 Cuma gn alma saatleri ile grlecek konulara ve 16.7.1997 aramba gn szl sorularn grlmemesine ilikin ANAP ve DSP Gruplarnn mterek nerisi
V. - SEMLER
A) KOMSYONLARDA AIK BULUNAN YELKLERE SEM
1. - Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonunda ak bulunan yelie seim
VI. - KANUN TASARI VE TEKLFLERYLE KOMSYONLARDAN GELEN DER LER
1. - 926 Sayl Trk Silhl Kuvvetleri Personel Kanununa Bir Geici Madde Eklenmesine likin 488 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve Mill Savunma Komisyonu Raporu (1/215)(S. Says : 23)
2. - Emniyet Tekilt Kanununun Bir Maddesinde Deiiklik Yaplmasna Dair 490 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve ileri Komisyonu Raporu (1/217) (S. Says : 132)
3. - Mill Eitim Bakanlnn Tekilt ve Grevleri Hakknda Kanunun Bir Maddesinde Deiiklik Yaplmasna likin 492 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonu Raporu (1/218) (S. Says : 164)
4. - 625 Sayl zel retim Kurumlar Kanunu ile 222 Sayl lkretim ve Eitim Kanununun Baz Hkmlerinin Deitirilmesi Hakknda 254 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ile 625 Sayl zel retim Kurumlar Kanununun Bir Maddesinde Deiiklik Yaplmasna Dair 326 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonu Raporu (1/71, 1/111)(S. Says : 168)
5. - Ktahya Milletvekili Mustafa Kalemli, Anavatan Partisi Genel Bakan Rize Milletvekili Mesut Ylmaz, Doru Yol Partisi Genel Bakan stanbul Milletvekili Tansu iller; Demokratik Sol Parti Genel Bakan stanbul Milletvekili Blent Ecevit, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Bakan Antalya Milletvekili Deniz Baykal ile 292 Milletvekilinin; Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn 83 nc Maddesinin Deitirilmesine Dair Kanun Teklifi ve Anayasa Komisyonu Raporu (2/676) (S. Says : 232)
6. - Hayvanlar Koruma Kanunu Tasars ve Adalet ve evre komisyonlar raporlar (1/436) (S. Says : 332)
7. - stanbul Milletvekili Blent Ecevit ve 5 Arkadann; Genel Nfus Tespiti Yaplmas ve Semen Ktklerinin Gncelletirilmesi Hakknda Kanun Teklifi ve Anayasa ve Pln ve Bte komisyonlar raporlar (2/216) (S. Says : 40)
8. - Ceza nfaz Kurumlar ile Tutukevleri yurtlar Kurumunun Kurulu ve daresine likin Kanun Tasars ve Ankara Milletvekili M. Seyfi Oktay'n Benzer Mahiyetteki Kanun Teklifi ve Adalet ve Plan ve Bte komisyonlar raporlar (1/576, 2/137) (S. Says : 303)
9. - Ailenin Korunmasna Dair Kanun Tasars ve Adalet Komisyonu Raporu (1/597) (S. Says : 335)
10. - Refah Partisi Grup Bakanvekili Kayseri Milletvekili Salih Kapusuz ve Doru Yol Partisi Grup Bakanvekili Ankara Milletvekili Saffet Arkan Bedk'n, Yap-let Modeli ile Elektrik Enerjisi retim Tesislerinin Kurulmas ve letilmesi ile Enerji Satnn Dzenlenmesi Hakknda Kanun Teklifi ve Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji ve Pln ve Bte komisyonlar raporlar (2/835) (S. Says : 348)
VII. - SORULAR VE CEVAPLAR
A) YAZILI SORULAR VE CEVAPLARI
1. - Nide Milletvekili Akn Gnen'in, Bayndrlk ve skn Bakanlnda korunmaya muhta ocuklar iin ayrlan kadrolara usulsz atama yapld iddialarna ilikin sorusu ve Devlet Bakan Hasan Gemici'nin yazl cevab (7/2860)
I. - GEEN TUTANAK ZET
TBMM Genel Kurulu saat 15.00'te alarak oturum yapt.
Mula Milletvekili Zeki akrolu, Bafa Glnn durumu ve alnmas gereken nlemlere,
Kars Milletvekili Yusuf Selahattin Beyribey, kuraklk nedeniyle Kars line gnderilen yemlerin nakliye cretlerinden Devlet Demiryollar tarafndan indirim yaplmasnn gereine,
Erzurum Milletvekili Aslan Polat da, Babakanlk tarafndan durdurulan ihalelerin Dou ve Gneydou Anadolu Blgelerindeki etkilerine,
likin gndemd birer konuma yaptlar.
Grcistan Cumhuriyetine gidecek olan;
Cumhurbakan Sleyman Demirel'e, dnne kadar TBMM Bakan Mustafa Kalemli'nin veklet edeceine;
Dileri Bakan smail Cem'e, dnne kadar, Devlet Bakan kr Sina Grel'in,
Devlet Bakan Ahat Andican'a, dnne kadar, Devlet Bakan Metin Grdere'nin,
Ulatrma Bakan Necdet Menzir'e, dnne kadar, Devlet Bakan Rifat Serdarolu'nun,
Tarm ve Kyileri Bakan Mustafa Rt Taar'a dnne kadar, Devlet Bakan Rt Kzm Ycelen'in,
evre Bakan mren Aykut'a, dnne kadar, Devlet Bakan In elebi'nin,
Veklet etmelerinin uygun grlm olduuna ilikin Cumhurbakanl tezkereleri,
Trkiye-AT Karma Parlamento Komisyonunda bo bulunan ve ANAP Grubuna ait olan yelik iin, Yozgat Milletvekili Lutfullah Kayalar'n, grubunca aday gsterildiine ilikin Bakanlk tezkeresi;
Genel Kurulun bilgisine sunuldu.
Hatay Milletvekili Levent Mstkolu'nun, (6/500) ve (6/523) esas numaral szl sorularn geri aldna ilikin nergesi okundu; sorularn geri verildii bildirildi.
Krkkale Milletvekili Kemal Albayrak ve 22 arkadann, Makina ve Kimya Endstrisi Kurumuna bal Krkkale Mhimmat Fabrikasnda meydana gelen faciann nedenlerini ve yaplacak yardmlar aratrmak amacyla Meclis aratrmas almasna ilikin nergesi (10/196) Genel Kurulun bilgisine sunuldu; nergenin gndemde yerini alaca ve ngrmesinin, srasnda yaplaca akland.
Ankara Milletvekili Saffet Arkan Bedk'n, Bir l Kurulmasna likin Kanun Teklifinin (2/266) dorudan gndeme alnmasna ilikin nergesinin, yaplan grmelerden sonra kabul edildii bildirildi.
Antalya Milletvekili Metin ahin'in, Tarm Sat Kooperatifleri ve Birliklerinin Kuruluu Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin Deitirilerek Kabulne Dair Kanunda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun Teklifinin, (2/304) dorudan gndeme alnmasna ilikin nergesinin yaplan grmelerden sonra teklif sahibinin istemi zerine geri verildii akland.
ANAP Grubuna ait olup :
Bakanlk Divannda bo bulunan idare amirliine Amasya Milletvekili Aslan Ali Hatipolu, ktip yelie Konya Milletvekili Ali Gnaydn,
lke kaynaklarnn tespit edilmesi ve deerlendirilmesi konusunda kurulan (10/18, 27, 30, 68, 113, 170) esas numaral Meclis Aratrmas Komisyonunda bo bulunan bir yelie Konya Milletvekili Ahmet Alkan,
Seildiler.
Gndemin Szl Sorular ksmna geilerek, 1 inci srada bulunan, Bursa Milletvekili Yahya imek'in (6/460) esas numaral szl sorusunun, birleim ierisinde cevaplandrlmadndan, yazl soruya evrildii ve gndemden karld bildirildi.
Hkmetin yeni gvenoyu almas ve esasen randevular nedeniyle Cumhurbakanl makamna kacak olmalar dolaysyla grmelerde hazr bulunamayacaklarndan ve gruplarnda mutabakat bulunduundan,
16 Temmuz 1997 aramba gn
saat 15.00'te toplanmak zere, birleime 16.38'de son
verildi.
Mustafa Ba Ahmet Dklmez
stanbul Kahramanmara
Ktip ye Ktip ye
BRNC OTURUM
BAKAN - Trkiye Byk Millet Meclisinin 122 nci Birleimini ayorum.
TEMEL KARAMOLLAOLU (Svas) - Sayn Bakan, grld gibi ounluk yok.
BAKAN - Sayn Karamollaolu, ben, gemi dnemde de, eer muhalefet tam kadro yoksa yoklamay yapyordum. Onun iin, tereddt etmeyin, bir yoklama yapacaz. Eski uygulamamz naslsa -benim anlayma gre- imdi de ayn olacaktr.
BAKAN - Ad okunmak suretiyle yoklama yaplacaktr; sayn milletvekillerinin salonda bulunduklarn yksek sesle belirtmelerini rica ediyorum.
(Yoklama yapld)
BAKAN - Sayn milletvekilleri, toplant yetersays vardr; grmelere balyoruz.
Gndeme gemeden nce iki arkadama gndemd sz vereceim.
Gndemd birinci sz stanbul Milletvekili Sayn Hseyin Kansu'nun.
Sayn Kansu?.. Yok.
A) GNDEMDII KONUMALAR
1. - Konya Milletvekili Hseyin Ar'nn, Bodrum Kalesi Sualt Arkeoloji Mzesine ilikin gndemd konumas ve Kltr Bakan stemihan Talay'n cevab
BAKAN - Gndemd ikinci sz talebi, Konya Milletvekili Sayn Hseyin Ar'nn.
Sayn Ar, Bodrum Kalesi Sualt Arkeoloji Mzesine ilikin son aylarda basn yoluyla kamuoyuna aktarlan konular hakknda gndemd sz istemilerdir.
Buyurun Sayn Ar.
HSEYN ARI (Konya) - Sayn Bakan, Yce Meclisin deerli yeleri; Bodrum Kalesindeki Sualt Arkeoloji Mzesinde, kltrmz adna yaplm olan birtakm yanllklar ve bu yanllklarn birksm evre ve basn araclyla nasl yanl olarak kamuoyuna aktarldn arz etmek zere huzurlarnzdaym; hepinizi saygyla selamlyorum.
Deerli milletvekilleri, bu konudaki gerekleri yerinde incelemek zere, haziran ay ierisinde, Mula l Kltr Mdryle birlikte Bodrum Kalesindeki bu ak hava mzesini gezdim. Bizzat, mze mdrnn rehberliinde, teferruatl olarak bilgi aldm.
BAKAN - Sayn Ar, bir dakikanz rica edeceim.
Sayn milletvekilleri, gerekten, sayn hatibi buradan dahi izlemek mmkn olmuyor; ltfen, biraz sknet salayalm.
Buyurun Sayn Ar.
HSEYN ARI (Devamla) - ncelikle, bu mzenin, halihazr durumu itibariyle, gerek su altndan karlan batklarla ve gerekse o blgedeki kazlardan elde edilen ok eitli eserlerle, birok medeniyete k tutan zenginlii bakmndan, dnyann sayl mzelerinden olduu tescil edilmitir. Kale mzeyi, bu ekilde dizayn ederek, lkemize kazandran ve dnya insanlna sunan tm kltr bakanlarna ve onun deerli arkeolog ve ilim adamlarna huzurlarnzda kranlarm arz ederim.
Deerli arkadalarm, Bodrum Kalesi, 1523'te, Kanuni Dneminde, Venedik valyelerinden fethedilerek Osmanl topraklarna katlmtr. Kale ierisinde apel ismiyle anlmakta olan kk bir kilise de bulunmaktadr.
Osmanllar, kaleyi, bir mddet, hapishane olarak kullanmlar, dolaysyla, bu kiliseye bir minare ilave ederek, drtyz yl sreyle de mescit olarak kullanmlardr.
1915 ylnda, bir Fransz sava gemisi tarafndan, kaleye alan top at neticesinde, minare, isabet alarak yklmtr.
1960 ylnda, o dnemin hkmeti tarafndan, Bodrum Kalesinin, sualt arkeoloji mzesi olarak kullanlmak maksadyla, restorasyonuna karar verilmitir ve o tarihten itibaren de mze olarak kullanlmaktadr.
1990 ylnda, Bodrum Kaymakaml, mescidin tahrip olan minaresinin aslna uygun olarak yaplmas iin Mula Valiliine mracaat etmi, Valilik, uygun bularak, bu ynde, zmir 2 Numaral Tabiat ve Kltr Varlklarn Koruma Kuruluna durumu bildirmi, Kurul, iki ay gibi ksa bir sre ierisinde, yerinde yapt bir incelemeyle, buna karar vermitir. Bu karara ramen, o dnemin Kltr Bakan olan Sayn Fikri Salar zamannda, bu maksat iin kullanlmak zere, maalesef, bir denek ayrlmadndan, 1996 ylna kadar -yani, 1991'den 1996 ylna kadar- 5 yl sreyle durum geciktirilmitir.
Buna mukabil, 1994 ylnda, 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu gereince, Kurul karar olmakszn, yine, o dnemin Kltr Bakan olan Cumhuriyet Halk Partili Sayn Timurin Sava'n emriyle, Bizans batk gemisi olduu deerlendirilen geminin -fakat, bu bata ait yalnz iki tahta paras mevcut- birebir byklnde ve bete birine ait ksmnn (kiliseye ait olduu sylenen) mescit ierisine yapm almalarna Bakan kararyla balanm ve ondrt ay gibi ksa bir srede, bu batk, o mescidin ierisine, kurul karar olmakszn, yanl olarak, kanuna aykr olarak yerletirilmitir. Bu faaliyete ilk iviyi akan da, Sayn Timurin Sava olmutur. Mze mdrnn bizzat ifadesine gre, bu geminin buraya yerletirilmesindeki finans kaynan da, Bodrum Lions ve Rotary Klpleri karlamtr.
Eski eserler ve tabiat varlklar, malumunuz, insanln ortak maldr. Bunun ilm kriteri byle olmasna ramen, maalesef, o dnemin Cumhuriyet Halk Partili bakanlar, olaya bu gzle bakmadklar gibi, adet, bir kltr dier bir kltre stn klmak gibi ok yanl bir zihniyeti sergilemilerdir.
Ayrca, kurulun karar savsaklanarak, kendi z kltrmze ait bir minarenin yapm alt yl geciktiriliyor. Buna mukabil, bir yasak inenerek, hibir tarihi deeri olmayan uydurma bir maket yaplarak, insanlk kandrlyor; bu da ac bir gerek.
BAKAN - Sayn Ar, ltfen, 1 dakika ierisinde toparlaynz.
HSEYN ARI (Devamla) - Sa olun efendim.
54 nc Hkmetin Deerli Kltr Bakan Sayn smail Kahraman, alt yllk bir gecikmeyle, minareye denek ayrtarak, yapmna balatyor...
55 inci Hkmetin Kltr Bakan Sayn Talay'dan istirhammz -btn yaplan hatalara ramen- bu minarenin, daha fazla geciktirilmeden bir an evvel tamamlatlmasdr. Ayrca, mze ierisine usulsz olarak yaplan ve tarih gerekleri saptran gemi maketiyle ilgili -kurulun verecei karar ynnde- ilem yaplarak sonulandrlmasn kendisinden istirham ediyoruz.
9 Temmuz tarihli Milliyet Gazetesinin bir bal: apel kurtuldu. Sayn Bakann da burada bir resmi var. Tabi, bu gibi saptrmalara da Sayn Bakanmzn msaade etmemesini istirham ediyoruz.
Hepinize sayglar sunuyorum. (RP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Ar.
Gndemd konumay yantlamak zere, Kltr Bakan Sayn stemihan Talay; buyurun efendim. (DSP, ANAP ve CHP sralarndan alklar)
KLTR BAKANI M. STEMHAN TALAY (el) - Sayn Bakan, deerli milletvekilleri; ncelikle, Sayn Ar'ya, Bakanlmzn Yce Meclise bu konuda bilgi sunmas iin imkn tanmas asndan teekkrlerimi sunuyorum.
Batan unu ifade etmek istiyorum ki, minare tamamlanmtr ve minarenin denmeyen denei, tarafmdan drt gn nce Bodrum'a gnderilmi ve hakedi, minareyi ina eden mteahhide denecek duruma getirilmitir. (RP sralarndan alklar)
kinci olarak, Sayn Bakann Mula Valiliine yazd bir yazy okuyarak, konuyu bilgilerinize sunmak istiyorum: liniz Bodrum lesi Sualt Arkeoloji Mzesinin bulunduu Bodrum Kalesi, 1523 ylnda Kanun Sultan Sleyman tarafndan fetholunarak, kalede bulunan apel, minare ilave edilmek suretiyle camiye evrilmi ve kalenin mze haline getirilmesine kadar, 439 sene cami olarak kullanlmtr.
Tarih eserlerimizin aslna uygun olarak kullanlmas ve gelecek nesillere salkl olarak aktarlmas, Kltr Bakanl olarak asl grevlerimizdendir.
imdi, burada, bir gerei vurgulamak istiyorum. Mevcut apel, mze olarak kullanlmaktadr ve mze olarak kullanlmas da, gerek Bodrum asndan gerek blgedeki turizm faaliyetleri asndan gerekli bir uygulamadr. Kald ki, Bodrum'da, zaten, ihtiya asndan, camilerimiz mevcuttur ve Bodrum Kalesinin ierisinde bir caminin almas, her eyden evvel, orada bir cemaatin olup olmad konusunun tartlmas ynyle de, uygun mudur, deil midir noktasndan da deerlendirilmesi gereken bir husustur; yani, bir caminin yaplmas ve almas, her eyden evvel, orada bir ihtiyaca dayal olmaldr. (RP sralarndan simgesel nemi vardr Sayn Bakan sesleri) Buradaki ihtiya, burann, mze olarak kullanlmas eklindedir; ama, bir tarih eseri aslna uygun olarak srdrmek, onarmak, ihya etmek konusunda, biz de zerimize deni yaptk ve minarenin tamamlanmas grevini yerine getirdik. Dolaysyla, burada, ben, eletirilecek bir husus grmyorum.
Yalnz, Hkmetimizin kltr politikalar aklanrken, bu konuda, Refah Partili deerli szcnn aklamalarn bilgilerinize sunmak istiyorum. Bakn, deerli milletvekili ne diyor: Deerli arkadalarm, bunun dnda, kltr konusunda, baknz, belki haberiniz yoktur, ANAP'n iindeki gnldalarmza, milletin temsilcilerine, hepinize ifade ederek sylyorum; u ifadeden ne anlyorsunuz: 'Anadolu kltr ve medeniyetinin tm mirasna ayn nem verilecektir.' Onun iin mi Bodrum'daki apele hemen kotunuz? Byle devam ediyor ve sonra diyor ki: Seluklu ve Osmanl medeniyetinin dnda, Etilere, Friglere, Bizans medeniyetine, Osmanl medeniyeti kadar deer vereceini sylemek, Osmanl medeniyetinin, Trk medeniyetinin, Seluklu medeniyetinin, onlar kadar olduunu ifade etmek deil midir; bu, nasl, evrensel kltrn ifadesi? Biz, mill kltrden yanayz, bu lkenin deerlerinden yanayz.
Sayn Bakan, deerli milletvekilleri; bir kez daha belirtmek istiyorum; biz, kltr politikalarmz ifade ederken Trk kltr ve sanatnn, kendi zellikleri iinde gelimesine ve dnyaya almasna destek verilecektir; devlet, zengin tarih kkleri bulunan kltr hazinelerimizin gereince deerlendirilmesine ynelik tm almalar da, ulusumuzun sanattaki ve kltrdeki ada yaratcln da btn gcyle destekleyecektir... Bunun yan sra, dier Trk cumhuriyetleriyle kltrel ilikilerimizi gelitireceimizi ve yurt dna yasad yollarla karlan varlklarmz lkemize getirmek iin aba gstereceimizi belirtiyor ve bu noktada, Anadolu kltr ve medeniyetinin tm miras, ayn nem ve eitlik iinde deerlendirilecektir diyoruz.
Deerli arkadalarm, biz, Anadolu'nun kiracs deil, ev sahibiyiz. (DSP, ANAP ve CHP sralarndan alklar) Btn medeniyetlerin, Anadolu'da bugne kadar yeermi, var olmu btn medeniyetlerin sahibi biziz; Frigler de bizim, Etiler de bizim, Osmanl da bizim. Bunlarn arasnda ayrm yaparak, birini dierinin zerinde ve nnde tutarak, tarih mirasmz, kltrel deerlerimizi korumak mmkn deildir. Bakn, bu anlaytan dolay, Nemrut Dandaki, dnyann, korunmas gereken miraslarndan biri olan o muhteem eserler, krlm, dklm ve saa sola yklm vaziyettedir. imdi, bunu, bir Trk olarak veya Osmanlnn, Seluklunun devam bir milletin ferdi olarak, bir milletvekili olarak, bu ekilde grdmz zaman, bundan znt duymamak mmkn mdr; bu, bizim deil demek mmkn mdr... Ben, bu anlay doru bulmuyorum ve Trkiye Cumhuriyeti hkmetlerinin ve btn vatandalarmzn, gemiten bugne gelen btn tarih deerlerimize ve tarih mirasmza sahip kmasn gerekli gryorum ve hepinize sayglar sunuyorum. (DSP, ANAP ve CHP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Bakan.
2. - stanbul Milletvekili Hseyin Kansu'nun, Yeni Yugoslavya Federal Cumhuriyetinin Sancak blgesindeki son gelimelere ilikin gndemd konumas ve Dileri Bakan smail Cem'in cevab
BAKAN - Gndemd ikinci sz, Sayn Hseyin Kansu'nun; Sayn Kansu, Sancak'taki son gelimeler zerinde konuacak.
HSEYN KANSU (stanbul) - Sayn Bakan, sayn milletvekilleri; Sancak'ta son gnlerde meydana gelen olaylar zerine, gndemd sz alm bulunuyorum; ncelikle, Meclisi saygyla selamlyorum.
Bosna'da, ocuklarn bombalarla paraland, yal kadn ve erkeklerin, frn nlerinde ekmek alabilmek iin beklerken, atlan bombalarla paraland gnlere ait grntler televizyonlarda yaynlanmayal, Bosna sava, toplumsal hafzamzdan silinir oldu; ancak, Bosna savan meydana getiren artlar ve sava sresince yaanan hadiseler, maalesef, problemin bitmesine mani tekil etmektedir.
Blgede snm gibi grnen ate, iin iin yanmaya devam etmekte, zeri kllenmi gibi bir grnm arz etmektedir. Nitekim, kllenen atein yanmaya devam ettiine ve ileride, Allah korusun, Bosna benzeri alevli bir atee dnme tehlikesi bulunan Sancak ile ilgili son gnlerde cereyan eden baz olaylar ve ileride vuku bulabilecek muhtemel gelimelere kar alnmas gereken tedbirlere iaret etmek zere Meclisimize bilgi arz etmek istiyorum.
Sayn Bakan, sayn milletvekilleri; Sancak, Balkan Yarmadasnn merkezinde bulunmaktadr; Srbistan ve Karada Cumhuriyetleri arasndadr. Kuzeybatda Bosna-Hersek, gneydouda Kosova, gneyde ise, Arnavutluk'la snr vardr. Orijinal ad Novi Pazar Sancak' olan Sancak, Osmanl dneminde, Bosna-Hersek'i oluturan yedi sancaktan biriydi. 1878 Berlin Antlamasyla, Sancak, Osmanl Devletine bal zerk blge stats kazand. 1913'te de Belgrad Antlamasyla Srbistan ve Karada arasnda bltrld; halen de ad geen cumhuriyetlerin snrlar ierisinde bulunmaktadr.
Sancak'n otantik halk Bonaklardr. Zamanla blgeye Srp nfus getirilip yerletirilmitir. Halen blgede yaayan toplam 530 bin nfusun 360 binini Bonaklar, 170 binini Srplar meydana getirmektedir.
1996 yl Kasm aynda yaplan son genel seimlerde, Dr. Slayman Uglanin Bakanlndaki Sancak Demokratik Eylem Partisi, belediye bakanl, ok sayda belediye meclisi yelii kazanmt. Blgenin en byk yerleim merkezi olan ve nfusunun yzde 90'n Mslman Bonaklarn oluturduu Novi Pazar Belediye Bakanln da Dr. Fevziya Muri kazanmt. Bunun yan sra, Sancak Mill Meclis Bakan Dr. Sleyman Uglanin ve Harun Haci, Yeni Yugoslavya Federal Parlamentosuna milletvekili seilmilerdi. lk olayda, halkn oylaryla seilmi Novi Pazar Belediye Bakan Dr Fevziya Muri, hibir gereke gsterilmeden grevinden alnd ve belediye meclisi feshedildi. kinci olayda ise, yine, halkn oylaryla seilmi ve blge insann Yeni Yugoslavya Parlamentosunda temsil eden millevekili Dr. Sleyman Uglanin'in milletvekillii dokunulmazl kaldrld.
Bosna Savanda katliamlardan sorumlu Bosna Srp lideri Radovan Karadzi 'in militanlar Bosna'dan gelerek, ad geen Novi Pazar Belediyesini basmlar ve ok sayda Bonak grevli ve halktan birok insan yaralamlardr. Ayrca, sivil halk zerinde ok ynl basklar srdrld gelen haberler arasndadr. Bu basklara Sancak halknn uzun sre dayanamayp, bata Trkiye olmak zere muhtelif lkelere, Avrupa lkelerine g etmektedirler. Dayton Anlamasyla birlikte durulmu gzken Bosna ve Balkanlar, Belgrad'n son uygulamalaryla yeni bir krize dnebilir. Bosna-Hersek'te gvenlii salamak amacyla, SFOR (stikrar Gc) olarak adlandrlan ve NATO'ya bal silahl kuvvetler grev yapmaktadr. Bu g, Srplarn himayesinde bulunan sava sulularn yakalamak iin operasyon balatmtr. Bu operasyon srasnda, ok sayda Hrvat ve Mslman Bonak'n ldrlmesinden sorumlu olan Srp polis efi Simo Drlaca'nn, teslim olmamas zerine kan atmada ldrlmesi, Prijedor Hastanesi Mdr Milan Kavaevi'in yakalanmas Srplar lgna evirmitir. Mays aynda da, eski Yugoslavya Sava Sulular Mahkemesi, sava sulusu olarak yarglad Duan Tadi'i 20 yl hapis cezasna arptrmtr. stikrar Gc SFOR'un operasyonlar devam etmektedir. Tutuklanma sras Bosna Srplar lideri, sava sulusu Radovan Karadzi ve General Ratko Mladi'e gelmitir.
Sayn Bakan, sayn milletvekilleri; Sancak Blgesinde meydana gelen son olaylar, NATO'nun yukarda zetlemeye altmz operasyonlarna bir misillemedir, bir antajdr ve bir tehdittir; Bosna-Hersek'te ok saydaki Srp sava sulusunu korumak gayesine matuf hareketlerdir...
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN - Sayn Kansu, ltfen toparlaynz.
HSEYN KANSU (Devamla) - Sancak Mslman-Bonak Halk alet edilerek, onlar tedirgin edilerek Bosna-Hersek'teki sava sulularn tutuklama operasyonunu durdurtmak gayesini tamaktadr.
Bizleri kayglandran esas nokta ise, Sancak Halk zerinde bu dayanlmaz bask, provokasyon ve kkrtmalarn scak bir atmaya dnme tehlikesidir. Bu da sonular itibariyle, tm Balkanlar etkileyebilecek potansiyel bir felaket olabilir.
Durumu ksaca arz ettikten sonra, Hkmetin bu alanda yapmas gereken hususlar da ksaca balklar halinde ifade etmek istiyorum.
Potansiyel tehlikeyi bertaraf etmek ve henz kvlcm halinde olan bu atei sndrmek gayesiyle, yukarda arz ettiim insan haklar ihlalleri ve halk zerindeki basky AGT, Dayton Anlamas, Avrupa Konseyi gibi uluslararas platformlara tayarak sz konusu basklar durdurma ve bylece muhtemel bir felaketin nlenmesidir.
Yine, bu erevede, meselenin yerinde incelenmesi iin, Dileri ve nsan Haklar nceleme Komisyonlarnn, parlamenterlerden oluan birer heyetle blgede incelemeler yapmasn neriyorum.
Genel Kurula sayglarm sunuyorum. (RP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Kansu.
Gndemd konumay yantlamak zere, Dileri Bakan Sayn smail Cem; buyurun efendim. (DSP sralarndan alklar)
DILER BAKANI SMAL CEM (Kayseri) - Sayn Bakan, sayn milletvekilleri; ncelikle Sayn Hseyin Kansu'ya, Meclisimizin gndemine getirdii bu nemli konu nedeniyle, teekkrlerimi sunmak istiyorum.
Bizim d siyasetimizin oluumunda, benim yllardr hep belirtmeye altm gibi, Meclisimizin, milletvekilimizin katks, maalesef, hep asgar dzeyde olmutur. Umuyorum, austos ay ierisinde son eklini alacak baz nerilerimizle, Meclisimizin, milletvekilimizin dpolitika konusunda ok daha aktif biimde kendi katksn getirmesinin mekanizmalarn hazrlam ve sunmu olacaz.
Efendim, Sayn Kansu'nun deindii olay nemlidir ve Srbistan Hkmeti, 10 Temmuz 1997 tarihli kararyla, Yugoslav Federal Cumhuriyetinin Sancak Blgesinin demokratik seimle ibana gelmi olan Yeni Pazar Belediyesini, belediye meclisini ve belediye bakann grevden almtr.
Trkiye olarak, Hkmet olarak politikamz udur: Dnyann neresinde olursa olsun demokratik seimle grev yapanlarn salt din inanlar nedeniyle ve etnik zellikleri nedeniyle ayrma ve hakszla hedef yaplmasna karyz. Sz konusu belediye meclis yelerinin ve bakannn, Mslman ve Bonak asll olmalar dikkat ekicidir. Bakanlmz, bu gelimeleri ilk gnden balayarak dikkatle takip etmektedir. Bu balamda, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Ankara Bykelisinden -Sayn Bykeliden- bilgi alnmtr. Avrupa Konseyindeki Daimi Temsilcimiz, Avrupa Konseyinin gndeminde bulunan -bizlerin de gayretiyle zaten gndeminde bulunan- bu Sancak sorunuyla ilgili temaslarda bulunmutur. Uluslararas kurulularn da konuyu izlemekte olduunu grmekteyiz. Ayrca, Belgrad Bykelimiz, teden beri bu konuyla ilgilidir; Sancak blgesindeki gelimeleri gereince izlemekte ve Bakanlmza srekli bilgi ulatrmaktadr. Nitekim, biz, bu sabah, Dileri Bakanl olarak, bu konuda basna bir aklama yaptk ve meseleyi izah ettik; Bakanlmzca yaplan giriimlerin zetini de basna sunduk.
Ben, konuyu gndeme getirdii iin, Sayn Kansu'ya tekrar teekkrlerimi sunuyorum; hepinizi sayglarmla selamlyorum.
Teekkr ederim. (DSP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Bakan.
Sayn milletvekilleri, Cumhurbakanlnn iki adet tezkeresi vardr; okutuyorum:
B) TEZKERELER VE NERGELER
1. - Krgzistan'a gidecek olan Cumhurbakan Sleyman Demirel'e, dnne kadar, TBMM Bakan Mustafa Kalemli'nin veklet edeceine ilikin Cumhurbakanl tezkeresi (3/934)
16 Temmuz 1997
Krgzistan Cumhurbakan Askar Akaev'in davetlisi olarak 17-18 Temmuz 1997 tarihlerinde Issyk-Kul Forumuna katlmak zere Krgzistan'a gideceimden, dnme kadar Cumhurbakanlna, Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn 106 nc maddesi uyarnca, Trkiye Byk Millet Meclisi Bakan Do. Dr. Mustafa Kalemli veklet edecektir.
Bilgilerinize sunarm.
Sleyman Demirel
Cumhurbakan
BAKAN - Bilgilerinize sunulmutur.
kinci tezkereyi okutuyorum:
2. - Grcistan Cumhuriyetine gidecek olan Devlet Bakan Refaiddin ahin'e, dnne kadar, Devlet Bakan Mehmet Batall'nn veklet etmesinin uygun grldne ilikin Cumhurbakanl tezkeresi (3/935)
11 Temmuz 1997
Grmelerde bulunmak zere 14 Temmuz 1997 tarihinde Grcistan Cumhuriyetine gidecek olan Devlet Bakan Refaiddin ahin'in dnne kadar Devlet Bakanlna, Devlet Bakan Mehmet Batall'nn veklet etmesinin, Babakann teklifi zerine, uygun grlm olduunu bilgilerinize sunarm.
Sleyman Demirel
Cumhurbakan
BAKAN - Bilgilerinize sunulmutur.
Sayn milletvekilleri, iktidar grubunu oluturan Anavatan Partisi ile Demokratik Sol Partinin, tzn 24 nc maddesine gre, mtereken verdikleri bir tezkere vardr; okutuyorum:
3. - ANAP ve DSP Gruplarnn, Pln ve Bte Komisyonu Bakanlk Divan seimlerinin yenilenmesi istemine ilikin tezkeresi (3/936)
Yeni kurulan 55 inci T. C. Hkmeti, 12 Temmuz 1997 tarihinde gvenoyu alm bulunmaktadr.
tzn 24 nc maddesi uyarnca, Plan ve Bte Komisyonunun bakan, bakanvekili, szc ve ktip seimlerinin yenilenmesini emirlerinize arz ederiz.
Sayglarmzla.
lk Gney Metin ahin
ANAP Grubu Bakanvekili DSP Grubu Temsilcisi
BAKAN - Bilgilerinize sunulmutur.
Sayn milletvekilleri, Anayasann 162 nci maddesi uyarnca, Plan ve Bte Komisyonunun yelikleri, iktidar gruplarnda meydana gelen deiiklie uygun hale geldikten sonra, tzn 24 nc maddesi uyarnca, Plan ve Bte Komisyonu bakan, bakanvekili, szc ve ktip seimleri yenilenmek zere, Bakanlka toplantya arlacaktr.
Danma Kurulunun bir nerisi vardr; okutup, oylarnza sunacam:
A) DANIMA KURULU NERLER
1. - 344 sra sayl Uur Mumcu Cinayetinin Akla Kavuturulmas Konusundaki Meclis Aratrmas Komisyonu Raporunun gndemdeki yeri ve grme gnne ilikin Danma Kurulu nerisi
No:78 Tarihi:16.7.1997
15.7.1997 tarihli Gelen Ktlarda yaymlanan ve bastrlp datlan 344 Sra Sayl Uur Mumcu Cinayetinin Akla Kavuturulmas Konusundaki Meclis Aratrmas Komisyonu Raporunun gndemin zel Gndemde Yer Alacak iler ksmnda yer almasnn ve grmelerinin Genel Kurulun 22.7.1997 Sal gnk birleiminde yaplmasnn Genel Kurulun onayna sunulmas Danma Kurulunca uygun grlmtr.
Mustafa Kalemli
Trkiye Byk Millet Meclisi
Bakan
Salih Kapusuz lk Gney
RP Grubu Bakanvekili ANAP Grubu Bakanvekili
Mehmet Gzlkaya Metin ahin
DYP Grubu Bakanvekili DSP Grubu Temsilcisi
BAKAN - Danma Kurulu nerisini oylarnza sunuyorum: Kabul edenler_ Kabul etmeyenler_ Kabul edilmitir.
Anavatan Partisi Grubu ile Demokratik Sol Parti Grubunun tzn 19 uncu maddesine gre verilmi mterek nerileri vardr; nce okutup ileme alacam, sonra da ayr ayr oylarnza sunacam.
B) SYAS PART GRUBU NERLER
1. - Gndemdeki sralamann yeniden yaplmasna; Genel Kurulun 18.7.1997 Cuma gn alma saatleri ile grlecek konulara ve 16.7.1997 aramba gn szl sorularn grlmemesine ilikin ANAP ve DSP Gruplarnn mterek nerisi
Danma Kurulunun 16 Temmuz 1997 aramba gn (bugn) yapt toplantda siyas parti gruplar arasnda oybirlii salanamadndan, Gruplarmzn aadaki mterek nerilerinin, tzn 19 uncu maddesi uyarnca Genel Kurulun onayna sunulmasn arz ve teklif ederiz.
Sayglarmzla.
Metin ahin lk Gney
DSP Grubu Temsilcisi ANAP Grubu Bakanvekili
neriler:
1- Gndemin Kanun Tasar ve Teklifleriyle Komisyonlardan Gelen Dier ler ksmnn 31 inci srasnda yer alan 40 sra sayl Genel Nfus Tespiti Yaplmas ve Semen Ktklerinin Gncelletirilmesi Hakknda Kanun Tekifinin, bu ksmnn 7 nci srasna, 127 nci srasnda yer alan 303 sra sayl Ceza nfaz Kurumlar ile Tutukevleri yurtlar Kurumunun Kurulu ve daresine likin Kanun Tasarsnn 8 inci srasna, 152 nci srasnda yer alan 335 sra sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanun Tasarsnn 9 uncu srasna, 161 inci srasnda yer alan 348 sra sayl Yap-let Modeli ile Elektrik Enerjisi retim Tesislerinin Kurulmas ve letilmesi ile Enerji Satnn Dzenlenmesi Hakknda Kanun Teklifinin 10 uncu srasna, 59 uncu srasnda yer alan 182 sra sayl kanun tasarsnn 11 inci srasna, 117 nci srasnda yer alan 291 sra sayl kanun tasarsnn 12 nci srasna, 8 inci srasnda yer alan 142 sra sayl kanun tasarsnn 13 nc srasna, 10 uncu srasnda yer alan 160 sra sayl kanun tasarsnn 14 nc srasna, 13 nc srasnda yer alan 202 sra sayl kanun tasarsnn 15 inci srasna, 14 nc srasnda yer alan 204 sra sayl kanun tasarsnn 16 nc srasna, 15 inci srasnda yer alan 205 sra sayl kanun tasarsnn 17 inci srasna, 18 inci srasnda yer alan 222 sra sayl kanun tasarnn 18 inci srasna alnmas ve dier kanun tasar ve tekliflerinin srasnn buna gre teselsl ettirilmesi nerilmitir.
2. Genel Kurulun 18 Temmuz 1997 Cuma gn de 15.00-19.00 saatleri arasnda almalarn srdrmesi ve bu birleimde, gndemin Kanun Tasar ve Teklifleriyle Komisyonlardan Gelen Dier ler ksmnn 13 nc srasndan 30 uncu srasna kadar olan uluslararas anlamalarla ilgili tasarlarn grlmesi (sunular ve iaret oyuyla yaplacak seimler dahil); 16 temmuz 1997 aramba gnk birleimde szl sorularn grlmemesi nerilmitir.
SALH KAPUSUZ (Kayseri) - Sayn Bakan, nerinin aleyhinde sz istiyorum.
LK GNEY (Bayburt) - Sayn Bakan, ben de lehinde sz istiyorum.
ALGAN HACALOLU (stanbul) - Sayn Bakan, bu tasar ve tekliflerin saylarn biliyoruz; ama, ne olduklarn bilmiyoruz.
BAKAN - nerinin aleyhinde, Sayn Kapusuz; buyurun. (RP sralarndan alklar)
Sayn Kapusuz, sreniz 10 dakikadr.
SALH KAPUSUZ (Kayseri) - Teekkr ediyorum Sayn Bakan.
Sayn Bakan, deerli milletvekili arkadalarm; Anavatan Partisi ve Demokratik Sol Parti Gruplarnn Genel Kurula sunduklar nerinin aleyhinde sz alm bulunuyorum; hepinizi saygyla selamlyorum.
Bugnk Danma Kurulu toplantsna deerli grup bakanvekili arkadalarm yukardan aaya birtakm nerilerle geldiler. Bunlarn banda, bu haftaki almalarla karmay hedef olarak setikleri, nfus tespiti ve semen ktklerinin yeniden yazlmasyla ilgili bir teklif var; ayrca, cezaevleri ve infaz kurumlaryla ilgili bir tasar, ailenin korunmasyla ilgili tasar, yap-ilet-devret modeliyle ilgili bir teklif, uluslararas anlamalar ve cuma gn alma sresi...
Tabi, biz, Anamuhalefet partisi olarak, bugne kadar olduu gibi bundan sonra da Meclisin almasnn her zaman yanndayz. Bu almalarda, elbette, tercihlerimiz farkl olabilir. Bu farkl tercihlerimiz, buradaki almalarn, tzn bize vermi olduu yetkilerle, onlara dayanarak almalardaki tavrmz, getirilen alma konusuyla ilgili olarak kamuoyu nezdinde, Genel Kurulun huzurunda bu alandaki dncelerimizi ifade etmek, muhalefet etmek gibi bir grevi bize yklediinden dolaydr ki, bu noktada gereini yapacamzdan, hem milletimizin hem de Genel Kurulun en ufak bir phesi olmasn.
Baknz, u anda, kurdurtturulmu bir Hkmet var. (ANAP sralarndan Kurulmu sesleri, sra kapaklarna vurmalar, grltler; RP sralarndan Doru sesleri)
ZEK AKAN (Bartn) - Sayn Bakan, satama nedeniyle sz isteyeceim.
BAKAN - Sayn Kapusuz...
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Evet Sayn Bakan...
BAKAN - Sayn Kapusuz, Hkmet, Trkiye Byk Millet Meclisinin gvenoyunu alarak, tam olarak kurulmu oldu. Onun iin, bu sznz, maksad aan bir beyan olarak kabul ediyorum.
Buyurun; devam edin.
NAL YAAR (Gaziantep) - Grup Bakanvekilisin...
AHMET ALKAN (Konya) - Sayn Bakan, ifadesini dzeltsin...
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakan... Efendim... (ANAP sralarndan grltler) Arkadalarmz biraz sabrl olsunlar!.. Acele etmeyin; biraz tahamml gsterin!.. ayet, siz, tahammlszlk gsterirseniz, burada, hibir alma yapamazsnz. (ANAP sralarndan grltler) Dolaysyla, bizim bu sylediklerimize biraz tahamml gstereceksiniz...
BAKAN - Sayn Kapusuz, ltfen, devam edin.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Evet Sayn Bakan, arkadalarmz sknete davet ederseniz, daha rahat konuurum herhalde...
Dolaysyla, bu Parlamentoda, daha nceden, iki siyas partinin protokol gerei, seim artyla babakanln deimesine kendi aralarnda verdii karar gerei bir prosedr balamtr.
YUSUF ZTOP (Antalya) - Eskidi o!..
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Bu prosedr, birileri, maalesef, suiistimal ettiler, demokrasiyi rayndan kardlar.
SMET NDER KIRLI (Balkesir) - Niye istifa ettiniz?!.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Bunun tabi sonucu olarak, meruiyeti mnakaaya dayal, bir yerde var olan ounluu, birtakm yollarla, siz, dier tarafa aktararak bir hkmet kurarsanz, elbette, biz bunlar syleriz; nk, bunlarn yapld gn, Parlamento aritmatiinde, partilerin milletvekili saylar ak ve net orta yerdedir. (RP sralarndan Bravo sesleri, alklar) Her ey, bu kadar ak ve netken, bu Hkmetin kurulma srecine girildii andan itibaren bu rakamlarda bir deiiklik olmusa, brakn da, biz, bir muhalefet partisi olarak, bunu, milletimiz adna, burada, milletin krssnde ifade edelim. (RP sralarndan Bravo sesleri, alklar)
Dolaysyla, byle bir aypl Hkmet, nmze bir gndem getirdi. (ANAP sralarndan grltler) Bu Hkmetin gndeminde, bakyorum, neler yok; var olanlar da belli, olmayanlar da belli!..
ttifakla karlm olan birtakm kanunlar... Ayn ekilde, Parlamentoda ncelikli grlmesi hususunda ittifakla karar alnm, grlm, tasdik iin Cumhurbakanna gitmi olan kumarhanelerin kapatlmasyla ilgili kanun, kasten, anlalamayan bir gerekeyle, maalesef, ne yaplmtr; bir daha grlmek zere geri gnderilmitir. Hkmet, bunun, bu Parlamentoda ncelikli olarak grlmesini istemi, ncelikler listesine koymu; ama, grevlendirme yapldktan sonra Sayn Babakan Mesut Ylmaz, bunun, ncelikler srasndan karlmas iin Meclise mracaat etmi, yazl talepte bulunmutur. Biz, byle bir talep karsnda, ite, gryor musunuz, bu Hkmet diyet demeye balamtr dersek, sulu muyuz?!. Yaptnz bu!.. (RP sralarndan Bravo sesleri, alklar)
imdi, zellikle seimlerin altyapsn ilgilendiren nfus tespiti ve semen ktklerinin yenilenmesi konusunda, nmzde, gndemimizde bulunan bir konuyu ncelikli olarak n sraya alma teklifiyle bir neri verilmitir. Elbette, biz Refah Partisi olarak seimlerin shhatli olmas, doru, shhatli tespitlerin yaplmas iin zerimize den bir grev varsa bunu mutlaka yerine getiririz; ancak, bunu yaparken milletin temsilcilerinin arlkl olarak talebi olan seimi gzard edemeyiz. Hem shhatli bir seim olmas iin altyaps olumal, ayn zamanda, bu sene de seim yaplmal.
A. TURAN BLGE (Konya) - 2000 ylnda diyordunuz!
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Doru Yol Partisi seim istiyor, Refah Partisi seim istiyor, Cumhuriyet Halk Partisi seim istiyor, ak ve net orta yerde. Dolaysyla, artlar... (Grltler)
BLENT ATASAYAN (Kocaeli) - Seimden kaan yok!
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Evet, baknz... (Grltler)
H. AYSEL GKSOY (Manisa) - Bakas adna konuma!
BAKAN - Sayn milletvekilleri, ltfen...
Sayn Kapusuz, siz normal devam edin.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakanm, sreme mdahaleleri...
BAKAN - Sayn Kapusuz, srenize mdahale olmad imdiye kadar.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Oluyor.
BAKAN - Hayr, siz susarsanz mdahale saymam onu.
Buyurun.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - ayet...
ENS SLN (Tekirda) - Yeilam'a git, Yeilam'a!..
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sizin gideceiniz yer belli; sizin gideceiniz yer ok iyi belli... ayet kendinize gveniniz varsa, buyurun millete gidelim. (RP sralarndan alklar, ANAP ve DSP sralarndan grltler) Kamayn, kamayn; milletten, sandktan kamayn.
BAKAN - Sayn Kapusuz...
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Evet, gidilecek yer millettir, milletin huzurudur, milletin sanddr. Demokraside aslolan budur. (RP sralarndan alklar, ANAP ve DSP sralarndan grltler)
BAKAN - Sayn Kapusuz, ltfen...
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakan, bakn, siz beni ikaz ediyorsunuz, krsde konuan benim herhalde!
BAKAN - Siz devam edin diyorum.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakan, eer ikaz edeceiniz birileri varsa, bana laf atanlar, beni konumaktan men etmeye alan arkadalarmzdr; beni deil, onlar ikaz edin.
BAKAN - Sayn Kapusuz, onlar da ikaz ettim.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Deerli arkadalar, imdi, nfus tespiti iin, hakikaten, nmzde uzun bir sre olsa bir nfus tespiti yaplmal; gncelletirme veyahut yenileme de yaplmal.
Bizim yetkililerden aldmz bilgilere gre, size bir hususu arz etmek istiyorum: Biliyorsunuz, sfrl yllar itibariyle nfus saym yapyoruz; fakat, bu nfus saym ok detayl olduu, deerlendirme ve tespiti ok uzun zaman ald iin on ylda bir yaplyor; ama, Trkiye'deki birtakm realiteleri -g olabiliyor, nfusumuz artyor, blgeler arasnda birtakm deiiklikler olabiliyor, tercihler farkl olabiliyor- gz nnde bulundurarak, devletin bu husustaki yetkili resm kurumu Devlet statistik Enstits, sfrl yllarda nfus saym yapyor; ama, her yl da nfus projeksiyonu yapyor; yani, kendilerine gre birtakm kriterler var, bu kriterlere dayal olarak, her sene Trkiye'nin nfusu, iller olarak, blgeler olarak hangi oranda artyor bunu tespit ediyorlar. Bu da onlarn kanun grevleridir.
Baknz, bu dokman iktidar mensubu arkadalarmz almamlarsa, biz aldk, onlara da takdim edebilirim. 1997 yl nfus tahminlerine gre, illerin karabilecei milletvekili says dahil...
(Mikrofon otamatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN - Sayn Kapusuz, ltfen toparlayalm...
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakanm, toparlyorum...
... hem nfuslarn tespit etmiler hem de karaca milletvekili saylarn gayri resm olarak tespit etmiler ki,, bunlarda fazla sapma yok.
Diyelim ki, siz, nfus tespitini yapacaksnz, yapalm... Ktk yenilemelerine gelince, efendim, malumunuz, ktk yenileme ilemlerinde 600-700 bin personel altrlyor; bu altrlan personel deiik kesimlerden toplanarak altrlyor ve birou da bu grevi ilk defa yapyor. Bunlarn yapm olduu almalarda hata oran yzde 20'dir; ama, gncelletirmede ise, nmzde uzun bir sre var. Biz, bu sreyi gemite -gncelletirme olarak- alt, sekiz, on gnde yapyorduk; Yksek Seim Kurulu yetkilileri bu sene ierisinde seim yaplmak kaydyla gncelletirme iin, bizim birbuuk aylk ask sresi verme imknmz var diyorlar.
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN - Sayn Kapusuz, ltfen toparlar msnz.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Toparlyorum Sayn Bakanm.
Byle bir imkn yzde 2 veyahut da yzde 3 gibi bir sapma gsteriyor. (RP sralarndan Mikrofon ak deil sesleri)
BAKAN - Sre bitti... (RP sralarndan grltler)
Sayn milletvekilleri, ben...
MEHMET ALTAN KARAPAAOLU (Bursa) - Sayn Bakan, niye szn kesiyorsun; brakn, konusun adam!
BAKAN - Sayn milletvekilleri, bu krsde hibir zaman normal srenin tesine sre tarmadm. (RP sralarndan grltler)
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakan, toparlyorum.
BAKAN - Evet, ltfen toparlayn.
TEVHT KARAKAYA (Erzincan) - Sayn Bakan, Grup Bakanvekili konuuyor... (DSP sralarndan Grup bakanvekilinin ayrcal m var sesi)
BAKAN - Kim konuursa konusun...
Ltfen toparlayn; sreniz bitti.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakan, aklayaym...
BAKAN - Sayn Kapusuz, ok iyi biliyorsunuz ki, ben, ilave sre vermiyorum.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakan, bir cmle sylememe de herhalde msaade edersiniz...
AHMET KABL (Rize) - Bu kadar konuman yeter...
BAKAN - Tek bir cmle...
Buyurun.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakan, sre uzatmayla ilgili dikkat ettiiniz hususa sayg gsteririz; ama, herhalde cmlemi tamamlamama da msaade edersiniz.
BAKAN - lk kez msaade ediyorum Sayn Kapusuz.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sayn Bakan, peki, ben de sizin bu dikkatinize dikkat edeceim.
ununla szm kapatyorum: Deerli milletvekili arkadalarm, eer milletten korkmuyorsak, demokrasilerde aslolan seimden yanaysak, bu Kanunda da dzenlemeler yaplmak kaydyla, art bir ay daha vermek kaydyla, bu sene seim yapmak yine mmkn. Siz, her ne kadar seimden kamak iin nmze bunu getirseniz dahi, biz, sizi bu noktada da zerimize den btn grevi yerine getirirek takip edeceiz ve inallah, bu sene, seimi, sand nnze getireceiz; kim milletten yana, kim milletten kayor, birlikte greceiz.
Sayglar sunuyorum. (RP ve DYP sralarndan Bravo sesleri, alklar)
BAKAN - Sayn lk Gney, nerinin lehinde konumak zere, buyurun. (ANAP sralarndan alklar)
LK GNEY (Bayburt) - Sayn Bakan, muhterem milletvekilleri; ben, burada, grup nerimizin lehinde konumak iin sz aldm; ama, bu konumaya gemeden nce, biraz nce burada talihsiz bir konuma yapan Sayn Kapusuz'un yanllarna cevap vermek istiyorum.
Baknz, Kapusuz ne diyor: Kurdurulmu Hkmet. ... (RP sralarndan Doru sesleri) Bakalm kurdurulmu mu deil mi, greceksiniz. (RP sralarndan grltler)
Deerli arkadalarm, demokraside en temel ilke, birbirimize tahamml etmektir. Eer, siz, benim konumama tahamml etmezseniz, o zaman, bizlerin burada oturmasnn bir anlam kalmaz. Biz sizi dinledik, siz de, ltfen, bizi dinleyin. (RP sralarndan grltler)
Kurdurulan hkmete dikkat edelim; bu Hkmet, sizin daha nceden Refahyol olarak kurmu olduunuz hkmetten, gvenoyu olarak, ok daha fazla Yce Meclisin gvenini almtr. Bu mu kurdurulmu Hkmet!.. (ANAP ve DSP sralarndan alklar, RP sralarndan grltler)
Bir adm daha geriye gidelim; hani, 282 milletvekiliniz vard; televizyon ekranlarna ktnz, milletin gznn iine baktnz 282 oyumuz var dediniz; peki, bu 282 oy tebahhur mu etti, ne oldu bu 282 oy; evvela bunu izah edin. (RP sralarndan grltler)
ABDULKADR NCEL (anlurfa) - Satn aldnz...
LK GNEY (Devamla) - Arkadalar, o zaman, bir yanl var. Yanl nerede biliyor musunuz; o kd Sayn Reisicumhura gtrenlerde. Demek ki, siz, o zaman hayal bir rakam gtrdnz; bunu unutmayn. (RP sralarndan grltler)
ABDULKADR NCEL (anlurfa) - Pazar kurdunuz, pazar...
BEKR SOBACI (Tokat) - Genel Bakanna sor...
BAKAN - Sayn Gney, ltfen, konu zerinde...
LK GNEY (Devamla) - Sayn Bakan, ben, buna cevap vermek mecburiyetindeyim. (RP sralarndan grltler)
BAKAN - Sayn milletvekilleri...
LK GNEY (Devamla) - Tabirlere baknz aypl Hkmet, sandktan kamak ... Yahu, byle abuk sabuk konumann bir anlam var m? Yani, bunu, sizin bu agresifliinizi anlayamyorum, bu tahammlszlnz anlayamyorum. Biz, burada, getirilen bir grup nerisi gryoruz, tabirlere bakn!..
METN PERL (Ktahya) - Millet sizi anlamyor.
LK GNEY (Devamla) - Bunlar burada sylemekten utanyorum: Aypl Hkmet , kurdurulmu Hkmet , sandktan kamak ... Ayptr... Bu size yakmaz; Salih Bey, size hi yakmaz.
Ben, burada deerli arkadamdan beklerdim ki, bu Yce Parlamentonun ats altnda, bizim getirdiimiz karar en iyi bir ekilde, en aklc bir ekilde cevaplandrsn; ama, burada ne grdk; bir skntnz var, bir derdiniz var... Ben bunu anlayamyorum. (RP sralarndan sknt sizde var sesleri, grltler)
Baknz, seim yaplacaktr, sandk nmze gelecektir; Anavatan Partisi hibir zaman sandktan kamaz, her zaman erken seime gitmi bir partidir. Siz bu partiyi tanmyor musunuz?! Tanmyor musunuz?! (RP sralarndan tanyoruz; millet sizi daha iyi tanyor sesleri)
Muhterem arkadalarm, baknz, size bir baka ey daha syleyeyim: Arkadamn, neden burada konumu olmak iin konutuunu bir belgeyle ifade etmek istiyorum. Efendim, kumarhanelerle ilgili, Sayn Reisicumhurun geri gndermi olduu Kanun niye grlmyor dediler... (RP sralarndan evet, niye grlmyor? sesleri) Durun bakalm yahu, ne kadar tahammlszsnz... Bir bekleyin bakalm, ne syleyeceim... Ltfen bir bekleyin...
imdi, bir grup bakanvekili -brakn milletvekilini- en azndan bilmez mi ki, bu Mecliste herhangi bir kanun tasars veya teklifinin grlebilmesi iin onun gndemde yer almas lazmdr. Bu, gndemde bile yok, u anda Meclisin basl gndeminde bu yok. Bunu da okumamsnz, ben size ne yapaym!..
BEKR SOBACI (Tokat) - Kvrma, kvrma!
BAKAN - Sayn milletvekilleri, normal tepkinin tesine tayor tepkileriniz; ltfen hatibi sknetle dinleyelim.
LK GNEY (Devamla) - Baknz, deveye boynun niye eri diye sormular; imdi, ben bu konumann neresini dzelteyim; her taraf yanl. Burada, mugalata yapmak iin, demagoji yapmak iin konuulmu bir konuma. Ben, bu konumaya aslnda cevap vermeyecektim, bu konuma cevap vermeye de demez; ama, bu gerekleri aklamak mecburiyetinde brakldm. (RP sralarndan Hangi gerekleri? sesleri)
O zaman, size baka bir lisanla da hitap edebilirim, eer Trkeniz zayfsa veya alglama kabiliyetinizde bir eksiklik varsa, ona da bir diyeceim yok.
Muhterem milletvekilleri, Cumhuriyet Hkmetimiz Meclisten gvenoyu almtr, Yce Meclisimizin gvenoyuna sahiptir. Bu Hkmetimiz, lkemiz iin, inanyorum ki, en hayrl kararlar alacaktr; lkemizin tkam olduunuz nn mutlaka aacaktr. (ANAP sralarndan alklar)
Sayn milletvekilleri, baknz, biz, acaba, sandktan kasak, bugn, grup nerisiyle, ilknce, nfus tespitiyle ilgili teklifi buraya getirir miydik. Bir defa, akl, mantk ve izan var; yani, bunu bir dnmek lazm. Bunu getirdik. Efendim, sreleri yleymi, byleymi... Ee, bu teklif hazrland zaman, bu sreler, biliyorsunuz, Yksek Seim Kurulu, Devlet statistik Enstits, ileri Bakanl Nfus ve Vatandalk leri Genel Mdrlnn itirakiyle ortaya konmutur. Efendim, bu sreleri ksaltabilir miyiz? Canm, Genel Kurulda grld zaman nerge veririz, gerekiyorsa, uygunsa uzatrz veya ksaltrz; ama, unu esasta bilmeniz lazm ki, biz, salkl bir seime gidebilmek iin, nfus tespitiyle ilgili teklifi en ncelikle buraya getirmiiz. Biz, sizden teekkr beklerken, hi ummadmz bir ok reaksiyonla karlayoruz; bunu izah etmek mmkn deil.
RAMAZAN YENDEDE (Denizli) - Zamlarnza millet teekkr ediyor...
LK GNEY (Devamla) - imdi, ikinci bir nokta daha var. Bizim getirmi olduumuz bu 4 kanunun 2'si, bizden nceki Hkmet tarafndan hazrlanm, Bakanlar Kurulundan gemi ve Meclise gelmi; yani, bunlar, sizin braktnz, sizin kmasn arzu ettiiniz kanunlar; biz, yeni bir ey getirmedik. Yani, kendi Hkmetinizin hazrlayp Meclisin gndemine getirmi olduu bu kanun tasarlarnn ve tekliflerinin grlmesine kar kmanz izah etmek mmkn deil. Hele bir kanun teklifi var ki, Enerji Bakanlyla ilgili, yap-ilet-devretle ilgili olan o kanun teklifini veren Sayn Salih Kapusuz... Yani, o teklifi veren kendisi arkadalar...
imdi, burada -insaf edin- bizim getirmi olduumuz ne; bizden nceki Hkmetin bize brakm olduu 2 kanun tasars, sizin de grlmesini arzu ettiiniz, istediiniz 2 kanun teklifi... imdi, bunu bahane ederek, yok efendim kurdurulmu Hkmet, aypl Hkmet ... Bunlar, bu Parlamentoda sylenmesi hakikaten ayp ve k olmayan laflar. (RP sralarndan Aln artk sesleri)
Umuyorum ve inanyorum ki, bu ilk gnlerdeki agresiviteniz geer; ama, bundan sonra, daha seviyeli, daha gzel slupla, karlkl birbirimize hitap edelim; nk, bu iin yarn da var, br gn de var. Biz, bu lkede, bize verilen bu grevleri yerine getirirken, kavga etmek iin buraya gnderilmedik; biz, buraya, i yapmak iin gnderildik.
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN - Sayn Gney, ltfen toparlayalm.
LK GNEY (Devamla) - Sayn Bakan, muhterem arkadalarm; Grup nerisinin mutlaka ve mmknse sizin yce oylarnzla buradan geirilmesi taraftaryz. Dediim gibi, bunlardan bir tanesi nfus saymyla ilgili teklif, dieri de zellikle enerji darboaznda olan lkemizin enerji sorununun byk lde nn aabilecek yap-iletle ilgili, enerjiyle ilgili yasa teklifidir.
Umuyorum ki, tarttklarmz geride kalr ve Yce Meclisin btn gruplar ve yeleri, bu olumlu kanunlara olumlu oy verirler.
Bu duygu ve dncelerle, hepinizi saygyla selamlyorum. (ANAP, DSP ve DTP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Gney.
SALH KAPUSUZ (Kayseri) - Sayn Bakan, yerimden bir ey syleyebilir miyim?..
BAKAN - Buyurun.
SALH KAPUSUZ (Kayseri) - Sayn Grup Bakanvekilimizin zr kabahatinden byk olmutur; benim ayp ettiimi kendisi sylyor; demek ki, aypl bir ey var ortada...
BAKAN - nerinin aleyhinde Sayn Gnl; buyurun.
AL RIZA GNL (Aydn) - Sayn Bakan, deerli milletvekilleri; Yce Heyetinizi sayg ve sevgiyle selamlyorum.
Her ne kadar nerinin aleyhinde sz almsam da, konumamn banda, ncelikle, hangi konularda aleyhte grte olduumuzu, hangi konularda temenni ettiimiz, arzu ettiimiz alma sistemini ortaya koymak istediimizi aklkla belirtmek isterim.
Grup Bakanvekili Sayn Gney'in szlerinin bir ksmna katlmamz mmkn deil; kendilerinin nezaket dolu ve ince grleri, konumalar nedeniyle teekkr ediyorum. Yalnz, burada, aleyhte sylenmi olan szlerin zn yakalayamadklarn da ifade etmek isterim.
Biz, muhalefet partisi olarak, Doru Yol Partisi olarak, bu Meclisin almasndan yanayz, bu Meclisin altrlmasndan yanayz ve uzunca bir sreden beri kanun tasar ve tekliflerini grememi olan Genel Kurulumuzun, yle temmuz sonunda falan deil, gerekirse austos sonuna kadar da almak suretiyle, halkmzn sorunlarn zme kavuturacak ve toplumun beklentilerini cevaplayacak birtakm tasar ve teklifleri de yasalatrmasndan yanayz. Bunu ncelikle ifade etmek istiyorum.
Yalnz, bu nerinizin eksik olduunu buradan aklkla ifade etmek isterim. Biz, Doru Yol Partisi olarak, 1997 ylnda yaplmas gereken seimin mutlaka gerekletirilmesi gerektiini, hem eitli vesilelerle bu krsden hem de Yce Milletimize basn yoluyla da taahht ettik. Erken seimin altyapsn oluturacak kanun teklif ve tasarlarna destek veriyoruz. Bununla ilgili yasal dzenlemelerin, bu Mecliste acilen grlp, kararlatrlp, uygulamaya konulmasndan yanayz. kinci ksmda yer alan, enerji meselemizle ilgili yap-ilet-devret yasa tasarsnn da bir an evvel yasalamasndan yanayz. (ANAP sralarndan Bravo sesleri)
imdi bunlara hep bravo falan diyorsunuz, kafanz sallyorsunuz; ama, biraz sonra hayr diye baracaksnz.
kinci blmde yer alan anlamalarn da sratle yasalamasndan yanayz; ama, ktidar Partilerine ve Hkmete soruyorum: Nerede Promosyon Yasas?.. Nerede?.. (RP sralarndan alklar)
ABBAS NCEAYAN (Bolu) - Gelecek... Gelecek...
AL RIZA GNL (Devamla) - Sayn Cumhurbakanmzn veto ettii Promosyon Yasas nerede?
ABBAS NCEAYAN (Bolu) - Bir dahaki hafta...
AL RIZA GNL (Devamla) - Gemi tarihlerde, gemi gnlerde yaamadk m? Snen ocaklar, alayan e ve ocuklarn gzyan ne abuk unuttunuz? Kumarhanelerin kapatlmasyla ilgili yasa tasars nerede? (DYP ve RP sralarndan alklar; ANAP sralarndan grltler)
ABBAS NCEAYAN (Bolu) - Haftaya...
AL RIZA GNL (Devamla) - Siz, hangi dnceyle, hangi hakla, toplumun byk bir umut olarak bekledii, tketicinin bekledii Promosyon Yasasn, ncelikli kanun tasar ve teklifler listesinden kardnz?
YALIN GRTAN (Samsun) - Siz niye karmadnz kanunu?
AL RIZA GNL (Devamla) - Siz, hangi yetkiyle, hangi hakla, hangi vicdan duyguyla, toplumumuzu kemiren, mahveden, ocaklarn snmesine sebep olan Kumarhaneler Yasasn, niye buraya getirmediniz? (ANAP ve DSP sralarndan grltler)
YALIN GRTAN (Samsun) - Sen neden getirmedin?..
AL RIZA GNL (Devamla) - Yoksa, sizin, bir yerlere denecek diyetiniz mi var?.. Diyet mi dyorsunuz?.. (DYP ve RP sralarndan Bravo sesleri, alklar; ANAP ve DSP sralarndan grltler)
AYHAN GREL (Samsun) - Sizin diyetiniz vardr, sizin...
AHMET KABL (Rize) - zer iller'e syle sen onu...
AL RIZA GNL (Devamla) - Bugn, tketici baryor; tketici, promosyon yapan birtakm basn kurulularnn ve gazetelerin sabit fiyat garantisiyle taahht ettii; ama, ya mal teslim etmemesinden ya da fiyatlar ar ykseltmesinden, haksz kazan salad yolundaki grntden rahatszdr.
Siz, iinize geldii zaman tketiciden yanasnz, iinize geldii zaman halktan yanasnz, iinize geldii zaman sosyal adaletten yanasnz; ama, ktidar olduunuzda da, sermayeden yanasnz. (DYP ve RP sralarndan Bravo sesleri, alklar; ANAP sralarndan grltler)
Bu grup nerisi, Hkmetin aynasdr. Hkmetin icraat programdr. Biz isterdik ki, bunun ierisine, kumarhanelerle ilgili yasay da koyun, Promosyon Yasasn da koyun, biz de sizin yannzda olalm ve size destek verelim. (ANAP sralarndan grltler)
Rahatsz m ediyor efendim sizi?.. Ama, burada baran sizdiniz; drt ay evvel, be ay evvel baran sizdiniz...
SMET ATLLA (Afyon) - Ecevit'e syle...
AHMET NEDM (Sakarya) - Srayla... Srayla...
AL RIZA GNL (Devamla) - Gemite, bu krsden, promosyonu savunan sizdiniz, kumarhanelerin kapatlmasn savunan bakanlara laf atan sizdiniz. Ne oldu da imdi o gn sylediklerinizin aksini bugn savunur hale geldiniz?
AHMET NEDM (Sakarya) - Srayla... Srayla...
AL RIZA GNL (Devamla) - Sayn Gney, bu atnn altndaki bu deerli milletvekilleri, sizin, aylarca sren gayri ahlak hkmet iddianz ve ithamlarnz hi unutmad. Bugn bu Hkmet kurduruldu denilmise niye hemen bu kadar tepki gsterdiniz? Soruyorsunuz nerede o imza sahibi olduunu iddia ettiiniz 282 diye; bunu, sizin sormaya, kanaatimce, hakknz olmamal. Neden mi; millet biliyor nereye gittiini o kiilerin, o arkadalarn; buradan kalktlar, oraya oturdular; siz, daha bunun farkna varmadnz m? (RP sralarndan alklar, ANAP sralarndan grltler)
BRAHM YAAR DEDELEK (Eskiehir) - Sen de gelirsin!.. Sen de gelirsin yava yava!
AL RIZA GNL (Devamla) - Sayn Dedelek, bizim izgimizde hi hata hi krklk olmad; siz, kendinize bakn, kendinize!.. (DYP ve RP sralarndan Bravo sesleri, alklar)
BRAHM YAAR DEDELEK (Eskiehir) - Bizde de asla...
AL RIZA GNL (Devamla) - ktidar partisilerine mensup milletvekili arkadalarmz, hep sylyordunuz siz daha toleransl olacaksnz, daha anlayl olacaksnz diye. Sizin o temennilerinize, bugn, biz katlyoruz; siz, daha tolerasl olacaksnz, daha hogrl olacaksnz ve buradan sylenen doru szlere de alnmayacaksnz.
LEVENT MISTIKOLU (Hatay) - Siz, yle olmadnz.
AL RIZA GNL (Devamla) - Bu Hkmet kurdurulmutur. Bunun, ne kadar aksini iddia etseniz de olaylar izleyen yce milletimiz biliyor; Hkmetin nasl kurdurulduunu biliyor...
BLENT ATASAYAN (Kocaeli) - Kt idare ettiniz, siz kurdurdunuz!..
AL RIZA GNL (Devamla) - ...Hkmete nasl gvenoyu aldrldn da biliyor.
BLENT ATASAYAN (Kocaeli) - Katnz... Katnz...
AL RIZA GNL (Devamla) - Bu szler, sizi incitmemelidir; bunlar doru szlerdir. Biz, bu szleri, phesiz, yeri geldiinde, her meru zeminde syleyeceiz. Halkn vermediini, birilerinin, birtakm insanlarn, birtakm kurulularn nasl aldrdn, nasl gasp ettiini bu krslerden syleyeceiz. (DYP ve RP sralarndan alklar)
Eer, hkimiyet kaytsz artsz milletin ise, eer irade halkta ise...
YALIN GRTAN (Samsun) - Eeri yok... Eeri yok...
AL RIZA GNL (Devamla) - ...halktan ald oyu ve iradeyi bir baka yerde kullanan milletvekili arkadalarmz yine halk deerlendirecektir.
HALL ALIK (Kocaeli) - Ne oldu, bizden aldklarnz ne yaptnz?!.
AL RIZA GNL (Devamla) - Halkn vermediini nasl aldnz da, biz...
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN - Sayn Gnl, ltfen, 1 dakika iinde toparlayn.
AL RIZA GNL (Devamla) - Dier arkadalarma gsterdiiniz tolerans, umut ediyorum ki, bana da gstereceksiniz.
BAKAN - Sayn Gnl, kimseye 1 dakikadan fazla tolerans gstermedim.
AL RIZA GNL (Devamla) - Evet, ben de ayrcalk istemedim Sayn Bakan; bakalarna gsterdiiniz tolerans dedim.
BAKAN - 1 dakika iinde toparlayn dedim zaten.
AL RIZA GNL (Devamla) - Biz, bu szleri, her zeminde hep syleyeceiz. Aypl mdr, aypsz mdr; gayri ahlak midir, gayri ahlak deil midir; bunlar yce milletimiz takdir edecektir ve ne kadar kaarsanz kan, ne kadar geciktirmeye alrsanz aln, bir gn o sanda yakalanacaksnz ve halk da size soracak...
LK GNEY (Bayburt) - Bize mi sylyorsun?
AL RIZA GNL - (Devamla) - Sayn Gney size sormayacak, sizlere soracaktr.
YALIN GRTAN (Samsun) - Size soracak, size...
AL RIZA GNL (Devamla) - nanyorum ki, gelecek gnlerde...
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
AL RIZA GNL (Devamla) - ...sizin ne sylediinizi; ama, ne yaptnz, bu millet ok yakndan izleyecektir ve o gn de kararn verecektir.
Yce Heyetinizi saygyla selamlyorum. (DYP ve RP sralarndan alklar)
ZEK AKAN (Bartn) - Sayn Bakan, Sayn hatip, devaml satamada bulundular. Yerimden bir aklama yapmak istiyorum: Bu Hkmet kurdurulmutur; dorudur; bu Hkmeti millet kurdurmutur; ii kurdurmutur, iveren kurdurmutur... Bu millet kurdurmutur; nk, iisiyle, ivereniyle, memuruyla, bunlarn geldikleri yeri anlam ve bu Hkmeti millet kurdurmutur. Bunu daha anlamadlarsa anlamalarn rica ediyorum.
BAKAN - nerinin lehinde Sayn Esat Btn, buyurun. (ANAP sralarndan alklar)
ESAT BTN (Kahramanmara) - Sayn Bakan, deerli milletvekilleri; gerekten, Trkiye Byk Millet Meclisinin iradesine, millet iradesine sayg gsteren her milletvekili gibi, srf siyaset yapmak iin veya muhalefet yapmak iin, Meclisin ve milletvekillerinin gnlnn yaralanmasn tasvip etmiyorum.
Gelen, parti deitiren bu arkadalarmz, bir dnem, bir partinin A takm olarak bir baka ekilde deerlendirilirken veya bir partiden baka bir partiye getiinde alklanrken, dier tarafa gittiinde baka bir ekilde deerlendirilmesini yadrgyorum. (RP sralarnan grltler)
Neticede, gerekten, bu, Parlamentoya kar gveni ve Parlamentodaki kiileri, herkesi yaralyor.
KADR BOZKURT (Sinop) - Aypl... Aypl...
ESAT BTN (Devamla) - Ayplya bakmak gerekirse eer, nce nerge verip, sonra o nergeyi antaj olarak kullanp, hkmet kurmak aypldr. (ANAP sralarndan alklar)
Kumarhanelerle ilgili yasa niye gelmiyor deniliyor; buyurun getirin. Komisyon bakan sizden; siz, komisyondan geirip hkmet olarak buraya getirdiniz, gndeme geldi de biz mi grmedik?.. (RP sralarndan Evet sesleri, grltler; ANAP sralarndan alklar)
Hangi komisyondan geirdiniz? Buraya geldi mi? (RP sralarndan evet geldi sesleri; grltler)
Hayr; hl komisyonda. (RP sralarndan Grtrmediniz sesleri, grltler)
Hayr; hl komisyonda. Komisyonda sizin ounluunuz var; komisyondan gememitir. Daha nce grlrken de burada btn partilerin oybirliiyle gemitir. Anavatan Partisinin tm milletvekilleri oy vermitir. (RP sralarndan grltler)
Gndem burada...
BAKAN - Sayn milletvekilleri, ltfen, sessizce dinleyelim.
ESAT BTN (Devamla) - Arkadalar, gndem burada. Bir kanunun nasl grlecei, nasl gndeme gelecei ak ve nettir. Bu konular, srf siyas istismar meselesi olarak konumamak lazm. O zaman size sormazlar m...
ASLAN POLAT (Erzurum) - Niye kardnz?
ESAT BTN (Devamla) - Doru Yol Partisine sormazlar m; 1991 ylndan beri be yldr burada iktidardasnz -ben de burada milletvekiliyim- be yldr neden bu kanunu karmadnz, neden kumarhaneleri kapatmadnz demezler mi... (ANAP, DSP ve DTP sralarndan Bravo sesleri, alklar) Ne deiti de, son bir ylda Refah Partisiyle beraber olduktan sonra, kumarhaneleri kapatmak istediniz? Promosyonla ilgili yasay, 1991'den beri be yldr neden karmadnz demezler mi?... (DYP ve RP sralarndan grltler)
Deerli arkadalarm, bakn, bu yap-ilet modeliyle ilgili kanun tasarsn, hkmet istifa ettikten sonra, hatta, yeni Hkmet kurulduktan sonra -Plan ve Bte Komisyonu Bakan da buradadr- Plan ve Bte Komisyonunda hep beraber konutuk; neden konutuk; lkemiz iin konutuk ve bir an nce kabul ettik.
Anayol Hkmeti, o zaman kanun hkmnde kararname kararak bu tasary yasalatrm; daha sonra Anayasa Mahkemesi, bunu iptal etmi; Dantaya gidilmi... Refahyol Hkmeti, yine, bunu kararname olarak yapmaya alm, yine yapamam... Bu kanun grlrken, o zamanki hkmet temsilcilerimiz ve komisyon yelerimizin ekseriyeti lkenin karanla batmamas iin bir an nce bu kanunu karalm; nk, bu lke hepimizin, karanlkta kalacak olan bizim insanmz diyerek geirmiiz, gelmiiz.
Bu teklif, daha nceki hkmet tarafndan sunulan ve iki grup bakanvekilimiz tarafndan verilen bir kanun teklifidir -ki, bu kanun teklifindeki grup bakanvekillerimiz, Refah Partisi Grup Bakanvekili Sayn Salih Kapusuz ve Doru Yol Partisi Grup Bakanvekili Ankara Milletvekilimiz Sayn Saffet Arkan Bedk'tr- Hkmetin destekledii...
TEMEL KARAMOLLAOLU (Svas) - Ona bir itiraz yok zaten...
ESAT BTN (Devamla) - imdi, bunlar greceiz...
ABDULLAH GL (Kayseri) - Greceiz...
ESAT BTN (Devamla) - Greceiz, istenen bu.
kincisi; hepimizin istedii, yaplan Anayasa deiiklii dorultusunda ve Trkiye'deki gleri de dikkate alarak bir nfus saym. Nfus saym yaplmadan seimin olamayaca konusunda btn partilerimiz mttefik. Seime gitmek istiyoruz.
HSAMETTN KORKUTATA (Bingl) - Nfus saym deil, tespit...
ESAT BTN ( Devamla) - Efendim istenilen tespit...
HSAMETTN KORKUTATA ( Devamla) - Tamam...
ESAT BTN ( Devamla) -Efendim, tespit ile saym ayn ey...
HSAMETTN KORKUTATA (Bingl) - Hayr... (RP sralarndan Hayr sesleri)
ESAT BTN (Devamla) - llerimizde g olmu; bugn, Diyarbakr'n nfusu, stanbul'un nfusu, kylerimizin nfusu deimi. Bu tespit yaplmadan salkl bir seimin yaplamayaca, Anayasaya bile aykr olaca konusunda btn partilerimiz mttefik ve herkes bunu sylyor., Hkmet de bunu yapmak istiyor. imdi, Hkmet bunu yapmak isterken, lkemiz iin gerekli olan bu yasalar karmak gerekir.
Olaylar baka bir noktaya getirerek, gemii kurcalayarak veya birtakm insanlar zan altnda brakarak hibir yere varamadk, bundan sonra da varamayacaz diye dnyor, bu yasalarn bir an nce gemesini diliyor, Genel Kurulu saygyla selamlyor teekkr ediyorum. (ANAP, DSP ve DTP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ederim.
SAFFET ARIKAN BEDK (Ankara) - Sayn Bakan, sayn hatip, Partimize ynelik bir tenkitte bulundu; msaade ederseniz onu aklamak istiyorum.
BAKAN - Nedir tenkidi efendim ?
SAFFET ARIKAN BEDK (Ankara) - Efendim, kumarhanelerin kapatlmasyla ilgili olarak, be yl iktidarda kalm Doru Yol Partisinin byle bir kanunu karamadn syledi.
Ben, Doru Yol Partisinin iktidar zamannda; yani, Refahyol Hkmeti zamannda, kumarhanelerin kapatlmasyla ilgili kanunun ktn ve Sayn Cumhurbakan tarafndan veto edildiini zellikle belirtmek istiyorum. Doru Yol Partisi.bu konuda en fazla hassasiyeti gstermitir ve ivedilikle grlmesi hususunda da, ayrca, bundan evvelki Hkmet zamannda, teklifi, Yce Meclis Bakanlna sunmutur. Burada konuulan ey, kumarhanelerin kapatlmasyla ilgili veto edilmi olan kanunun yeniden ve ncelikle grlmesine yneliktir. Sayn hatip, zannediyorum orada bir yanlgya dyor ve o sebeple komisyonlarda grlmeden buraya gelmemesi hususunda bir ifadede bulundu, bir beyanda bulundu. Onu aklamak istiyorum.
Dier bir husus da promosyonla ilgilidir; Promosyon Kanunu da, yine Doru Yol Partisinin hassasiyetle zerinde durduu bir kanundur. Bu da yine ayn ekilde geri evrildi. Bu sebeple, bir an evvel ve ncelikle grlmesini istiyoruz. Bunun bu ekilde tutanaklara gemesini arz ederim.
BAKAN - Sizin anzdan gemitir. Yalnz, Bakanlktaki bilgileri izin verirseniz syleyeyim...
SAFFET ARIKAN BEDK (Ankara) - Aklamak istiyorum.
BAKAN - Bir dakika efendim...
Yani, siz akladnz, tutanaklara geti. Bunun tesinde bir baka aklama olacan sanmyorum, ifade ettiniz her eyi.
Bakanlktaki bilgiler, Kumarhaneler Yasas olarak ksaca tanmladmz yasann tali komisyonu Anayasa Komisyonudur, esas komisyonu Bayndrlk, mar, Ulatrma ve Turizm Komisyonudur ve henz komisyondadr.
Promosyonun tali komisyonu Anayasa Komisyonudur, esas komisyonu Adalet Komisyonudur; bu da, henz -zabtlara doru bilgi gemesi asndan sylyorum- komisyondadr. (ANAP sralarndan alklar)
SAFFET ARIKAN BEDK (Ankara) - vedilikle grlmesi gereken kanunlar arasnda olsun, bizim isteimiz o.
BAKAN - Efendim, ncelikle grlmesi iin, Meclisimizin tamamlamas gereken prosedrler var, komisyondan ncelikle kmas gerekiyor...
SAFFET ARIKAN BEDK (Ankara) - Orada da 48 saat beklemeden grlmesi hususunda...
BAKAN - Efendim, tabi; o ayr bir olay; bugnk nergeyle ilgili bir olay deil.
Gruplarn nerilerini, ayr ayr okutup, oylarnza sunacam. nce, ilk blm okutuyorum:
Buyurun.
neriler:
1- Gndemin Kanun Tasar ve Teklifleri ile Komisyonlardan Gelen Dier ler ksmnn 31 inci srasnda yer alan, 40 sra sayl Genel Nfus Tespiti Yaplmas ve Semen Ktklerinin Gncelletirilmesi Hakknda Kanun Teklifinin, bu ksmn 7 nci srasna; 127 nci srasnda yer alan, 303 sra sayl Ceza nfaz Kurumlar ile Tutukevleri yurtlar Kurumunun Kurulu ve daresine likin Kanun Tasarsnn, 8 inci srasna; 152 nci srasnda yer alan, 335 sra sayl Ailenin Korunmasna Dair Kanun Tasarsnn, 9 uncu srasna; 161 inci srasnda yer alan, 348 sra sayl Yap-let Modeli le Elektrik Enerjisi retim Tesislerinin Kurulmas ve letilmesi ile Enerji Satnn Dzenlenmesi Hakknda Kanun Teklifinin, 10 uncu srasna; 59 uncu srasnda yer alan 182 sra sayl kanun tasarsnn, 11 inci srasna; 117 nci srasnda yer alan 291 sra sayl kanun tasarsnn, 12 nci srasna; 8 inci srasnda yer alan 142 sra sayl kanun tasarsnn, 13 nc srasna; 10 uncu srasnda yer alan 160 sra sayl kanun tasarsnn, 14 nc srasna; 13 nc srasnda yer alan 202 sra sayl kanun tasarsnn, 15 inci srasna; 14 nc srasnda yer alan 204 sra sayl kanun tasarsnn, 16 nc srasna; 15 inci srasnda yer alan 205 sra sayl kanun tasarsnn, 17 nci srasna; 18 inci srasnda yer alan 222 sra sayl kanun tasarsnn, 18 inci srasna alnmas ve dier kanun tasar ve tekliflerinin srasnn buna gre teselsl ettirilmesi nerilmitir.
BAKAN - neriyi oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... neri kabul edilmitir. (RP sralarndan Saylmad Sayn Bakan sesleri)
nerinin ikinci blmn okutuyorum:
2. Genel Kurulun 18 Temmuz 1997 Cuma gn de 15.00-19.00 saatleri arasnda almalarn srdrmesi ve bu birleimde, gndemin Kanun Tasar ve Teklifleriyle Komisyondan Gelen Dier ler ksmnn 13 nc srasndan 30 uncu srasna kadar olan uluslararas anlamalarla ilgili tasarlarn grlmesi (sunular ve iaret oyuyla yaplacak seimler dahil); 16 Temmuz 1997 aramba gnk birleimde szl sorularn grlmemesi nerilmitir.
BAKAN - neriyi oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... neri kabul edilmitir.
Sayn milletvekilleri, imdi, gndemin Seim ksmna geiyoruz.
A) KOMSYONLARDA AIK BULUNAN YELKLERE SEM
1. - Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonunda ak bulunan yelie seim
BAKAN - Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonunda bo bulunan ve Refah Partisi Grubuna den bir yelik iin stanbul Milletvekili smail Kahraman aday gsterilmitir.
Oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir.
Biraz nce aldmz karar gereince, szl sorular grmyoruz ve gndemin Kanun Tasar ve Teklifleriyle Komisyonlardan Gelen Dier ler ksmna geiyoruz.
1. - 926 Sayl Trk Silhl Kuvvetleri Personel Kanununa Bir Geici Madde Eklenmesine likin 488 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve Mill Savunma Komisyonu Raporu (1/215)(S. Says : 23)
BAKAN - 926 Sayl Trk Silahl Kuvvetleri Personel Kanununa Bir Geici Madde Eklenmesine ilikin 488 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve Mill Savunma Komisyonu Raporunun mzakerelerine kaldmz yerden devam edeceiz.
Komisyon?.. Yok.
Mzakere ertelenmitir.
2. - Emniyet Tekilt Kanununun Bir Maddesinde Deiiklik Yaplmasna Dair 490 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve ileri Komisyonu Raporu (1/217) (S. Says : 132)
BAKAN - Emniyet Tekilat Kanununun Bir Maddesinde Deiiklik Yaplmasna Dair 490 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve ileri Komisyonu Raporunun mzakerelerine balayacaz.
Komisyon?.. Yok.
Mzakere ertelenmitir.
3. - Mill Eitim Bakanlnn Tekilt ve Grevleri Hakknda Kanunun Bir Maddesinde Deiiklik Yaplmasna likin 492 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonu Raporu (1/218) (S. Says : 164)
BAKAN - Mill Eitim Bakanlnn Tekilt ve Grevleri Hakknda Kanunun Bir Maddesinde Deiiklik Yaplmasna likin 492 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonu Raporunun mzakerelerine balayacaz.
Komisyon?.. Yok.
Mzakere ertelenmitir.
4. - 625 Sayl zel retim Kurumlar Kanunu ile 222 Sayl lkretim ve Eitim Kanununun Baz Hkmlerinin Deitirilmesi Hakknda 254 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ile 625 Sayl zel retim Kurumlar Kanununun Bir Maddesinde Deiiklik Yaplmasna Dair 326 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonu Raporu (1/71, 1/111)(S. Says : 168)
BAKAN - 625 Sayl zel retim Kurumlar Kanunu ile 222 Sayl lkretim ve Eitim Kanununun Baz Hkmlerinin Deitirilmesi Hakknda 254 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ile 625 Sayl zel retim Kurumlar Kanununun Bir Maddesinde Deiiklik Yaplmasna Dair 326 Sayl Kanun Hkmnde Kararname ve Mill Eitim, Kltr, Genlik ve Spor Komisyonu Raprunun mzakerelerine balayacaz.
Komisyon?.. Yok.
Mzakere ertelenmitir.
5. - Ktahya Milletvekili Mustafa Kalemli, Anavatan Partisi Genel Bakan Rize Milletvekili Mesut Ylmaz, Doru Yol Partisi Genel Bakan stanbul Milletvekili Tansu iller; Demokratik Sol Parti Genel Bakan stanbul Milletvekili Blent Ecevit, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Bakan Antalya Milletvekili Deniz Baykal ile 292 Milletvekilinin; Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn 83 nc Maddesinin Deitirilmesine Dair Kanun Teklifi ve Anayasa Komisyonu Raporu (2/676) (S. Says : 232)
BAKAN - Ktahya Milletvekili Mustafa Kalemli, Anavatan Partisi Genel Bakan Rize Milletvekili Mesut Ylmaz, Doru Yol Partisi Genel Bakan stanbul Milletvekili Tansu iller, Demokratik Sol Parti Genel Bakan stanbul Milletvekili Blent Ecevit, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Bakan Antalya Milletvekili Deniz Baykal ile 292 Milletvekilinin; Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn 83 nc Maddesinin Deitirilmesine Dair Kanun Teklifi ve Anayasa Komisyonu Raporunun mzakerelerine balayacaz.
Komisyon?.. Yok.
Mzakere ertelenmitir.
6. - Hayvanlar Koruma Kanunu Tasars ve Adalet ve evre komisyonlar raporlar (1/436) (S. Says : 332)
BAKAN - Hayvanlar Koruma Kanunu Tasars ve Adalet ve evre Komisyonlar raporlarnn mzakerelerine balayacaz.
Komisyon?.. Yok.
Mzakere ertelenmitir.
7. - stanbul Milletvekili Blent Ecevit ve 5 Arkadann; Genel Nfus Tespiti Yaplmas ve Semen Ktklerinin Gncelletirilmesi Hakknda Kanun Teklifi ve Anayasa ve Pln ve Bte komisyonlar raporlar (2/216) (S. Says : 40)
BAKAN - Biraz nce aldmz karar gereince, 7 nci sraya alnan, 31 inci sradaki, stanbul Milletvekili Blent Ecevit ve 5 Arkadann; Genel Nfus Tespiti Yaplmas ve Semen Ktklerinin Gncelletirilmesi Hakknda Kanun Teklifi ve Anayasa ve Plan ve Bte Komisyonlar raporlarnn mzakeresine balayacaz.
Komisyon?.. Yok.
Mzakere ertelenmitir.
8. - Ceza nfaz Kurumlar ve Tutukevleri yurtlar Kurumunun Kurulu ve daresine likin Kanun Tasars ve Ankara Milletvekili M. Seyfi Oktay'n Benzer Mahiyetteki Kanun Teklifi ve Adalet ve Pln ve Bte komisyonlar raporlar (1/576, 2/137) (S. Says : 303)
BAKAN - Biraz nce aldmz karar gereince, 127 nci sradan 8 inci sraya aldmz, Ceza nfaz Kurumlar ile Tutukevleri yurtlar Kurumunun Kurulu ve daresine likin Kanun Tasars ve Ankara Milletvekili Seyfi Oktay'n, Benzer Mahiyetteki Kanun Teklifi ve Adalet ve Plan ve Bte Komisyonlar raporlarnn mzakerelerine balayacaz.
Pln ve Bte Komisyonu?..Yok.
Grme ertelenmitir.
9. - Ailenin Korunmasna Dair Kanun Tasars ve Adalet Komisyonu Raporu (1/597) (S. Says : 335)
BAKAN - Biraz nce aldmz karar gereince, 152 nci sradan 9 uncu sraya gelen, Ailenin Korunmasna Dair Kanun Tasars ve Adalet Komisyonu Raporunun mzakerelerine balayacaz.
Komisyon?..Yok.
Grme ertelenmitir.
10. - Refah Partisi Grup Bakanvekili Kayseri Milletvekili Salih Kapusuz ve Doru Yol Partisi Grup Bakanvekili Ankara Milletvekili Saffet Arkan Bedk'n, Yap-let Modeli ile Elektrik Enerjisi retim Tesislerinin Kurulmas ve letilmesi ile Enerji Satnn Dzenlenmesi Hakknda Kanun Teklifi ve Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji ve Pln ve Bte komisyonlar raporlar (2/835) (S. Says : 348) (1)
BAKAN - Biraz nce aldmz karar gereince, 161 inci sradan 10 uncu srayla gelen, Refah Partisi Grup Bakanvekili Kayseri Milletvekili Salih Kapusuz ve Doru Yol Partisi Grup Bakanvekili Ankara Milletvekili Saffet Arkan Bedk'n, Yap-let Modeli ile Elektrik Enerjisi retim Tesislerinin Kurulmas ve letilmesi ile Enerji Satnn Dzenlenmesi Hakknda Kanun Teklifi ve Sanayi, Ticaret , Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji ve Plan ve Bte komisyonlar raporlarnn mzakerelerine balyoruz.
Komisyon?..Burada.
Hkmet?..Burada.
Komisyon raporunun okunup okunmamas hususunu oylarnza sunacam: Raporun okunmasn kabul edenler...Kabul etmeyenler...Kabul edilmemitir.
Tasarnn tm zerinde gruplar adna sz isteyen sayn ye?..
SALH KAPUSUZ (Kayseri) - Refah Partisi Grubu adna Sayn Osman Hazer konuacak Sayn Bakan.
BAKAN - Refah Partisi Grubu adna, Sayn Osman Hazer; buyurun.
RP GRUBU ADINA OSMAN HAZER (Afyon) - Sayn Bakan, saygdeer milletvekilleri; Yap-let Modeli ile Elektirik Enerjisi retim Tesisinin Kurulmas ve letilmesi ile Enerji Satnn Dzenlenmesi Hakknda Kanun Teklifi zerinde, Grubum adna sz alm bulunuyorum; bu vesileyle, hepinizi saygyla selamlyorum.
1312 sayl Kanunla, tekel olmak zere, yurdumuzun ihtiyac olan elektriin retim, iletim, datm ve ticaretini yapmak amacyla, Trkiye Elektrik Kurumu kurulmutur. Daha sonra, 1312 sayl Kanun, 110 sayl Kanun Hkmnde Kararnameyle; bu kararname de, 233 sayl Kamu ktisad Teebbsleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnameyle yrrlkten kaldrlmtr. Trkiye Elektrik Kurumu, 12.8.1993 tarih ve 93/4789 sayl Bakanlar Kurulu Kararyla, Trkiye Elektrik retim, letim A. (TEA) ve Trkiye Elektrik Datm A. (TEDA) unvanlaryla, iki ayr iktisadi devlet teekkl eklinde tekilatlandrlm; bylece, sz konusu elektrik kurumu, tekel niteliinde mal ve hizmet vermek amacndan karlmtr.
Kamuoyunda yap-ilet-devret modeli olarak bilinen 3096 sayl Kanunun ilkeleriyle, serbest piyasa ekonomisinin gerektirdii rekabet ortamna gei salanmak istenilmitir. Ancak, 3096 sayl Kanunun uygulanmasnda glklerle karlalm; bu kanununun ama maddesinde belirtildii gibi, yatrmlarn ve iletmenin zel sektr eliyle yrtlmesi ilkesi ngrlmesine ramen, sonuta, tesisler devlete intikal ettiinden, beklenen yatrm ve yarar salanamamtr.
lkemizin kalknmasnn, sanayilemesinin beklenen sonucu olarak, son dnemlerde, elektrik enerjisi talebimiz, yllk ortama yzde 10'un zerinde bir hzla artmaktadr. Bu talebin, zamannda, gvenilir ve kaliteli bir ekilde karlanmas ana hedefimizdir. Bu hedefe ulamak iin, elektrik enerjisi retiminde, ekonomik olduklar srece, yerli kaynaklarmza ncelik verilmektedir. Bununla birlikte, enerji kaynaklar bakmndan kstl potansiyele sahip olan lkemiz, elektrik enerjisi retiminde, yurt dndan kaynak ithaliyle kar karya kalmaktadr. Bu amala, yurt dndan doalgaz, yksek kalorifik deere sahip kmr ve nkleer enerji gibi alternatif kaynak salanmas ynndeki almalar srdrlmektedir.
Hkmet politikas dorultusunda, Avrupa Birliine tam ye olma yolunda ilerlediimiz u gnlerde, elektrik fiyatlarnn snai maliyetleri ok etkiledii lkemizde, sanayi sektrmzn Avrupa lkeleriyle rekabet ansnn artrlabilmesi iin, ucuz ve yeterli elektrik enerjisi salanmas zorunluluu vardr.
Yaklamakta olan elektrik enerjisi darboaznn, lkemizin sanayi retimini, ihracatn, turizm, ehirleme, istihdam dahil sosyal hayatmzn btn ynlerini olmusuz etkileyecei bir gerektir. Bu erevede, 2000'li yllara hazrlanmak iin gerekli planlama almalar yaplmakta olup, bu almalar, dnyada ve lkemizdeki gelimeler dorultusunda yenilenmektedir. Planlama almalarmz dorultusunda hazrlanan arz-talep projeksiyonlar, uyguladmz politikalarn belirleyici ve ynlendirici temel unsurunu oluturmaktadr. u anda, 20 bin megavat civarnda olan retim kapasitesinin, 2010 ylna kadar -yani, on yl ierisinde- 60 bin megavat olmas gerekmektedir. Bir baka deyile, talebimizin gvenilir bir ekilde karlanmas iin, 2010 ylna kadar yaklak 40 bin megavatlk yeni retim tesislerinin sisteme ilave edilmesi; yani, mevcut sisteme, ylda yaklak 3 bin megavatlk kurulu g eklenmesi zorunludur. Bu da, gerekli dier altyap yatrmlaryla birlikte, ylda yaklak 4 milyar dolar, oniki yllk srede ise toplam 45-50 milyar dolarlk yatrm demektir. Yllk yatrm gereksiniminin sadece 1 milyar dolarlk ksm kamu kesimi tarafndan bte olanaklaryla karlanabilmekte, kalan 3 milyar dolarlk ksmnn ise yerli ve yabanc zel sektrden karlanmas gerekmektedir. Bu talebin karlanabilmesi iin, sadece termik santrallara ynelik olarak, optimal retim sistemi, geliim planlar ve Devlet Planlama Tekilat grleri erevesinde, iin gereine uygun ihale yntemleri, krllk ve verimlilik ilkeleri dorultusunda, iktisad alanda ticar esaslara gre faaliyet gstermek zorunda olan ve nc kiilerle olan ilikilerde zel hukuk hkmlerine tabi iktisad devlet teekkl olan TEA tarafndan teklif alnmas; Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlnca, yakt durumu, lke enerji planlamas, elektrik enerjisi talep tahmini dikkate alnarak tesis kurma ve iletme izni verilmesi ve yine TEA tarafndan verilen bu izinleri takiben szleme imzalanmas ilkesi benimsenmitir.
karlacak bu kanunla, retimle ilgili iletme kurallar TEA'a belirlenerek, rekabet artlar altnda oluacak enerji birim fiyatlaryla enerji sat ngrlmektedir.
Yine, bu modelde, irketler, ucuz enerjiyi en gvenilir ve en kaliteli koullarda sunmak zere birbirleriyle rekabet etmek zorundadrlar.
Ayrca, 3096 sayl Yasann 8 inci maddesi, szleme sresinin bitiminde ya da belirli koullarn gereklemesi halinde, bu tarihten nce, tesisin, bakanla ya da ilgili kurululara devrini dzenlemektedir. Bu artlar nedeniyle, fesih art bile irketi zorlayclk vasfn yitirmekte, iyi ve gerei gibi gerekletirilememi tesis, kambur gibi, tm olumsuzluklaryla birlikte, sisteme, kamunun mal olarak dahil edilmektedir. Oysa, karlacak bu kanunla getirilen sisteme gre, gerekletirilecek tesisler iin, elektrik enerjisi retimi ve enerji sat artlar szlemede belirtilerek kurala balanmtr. Tesisin bu artlara uygun olarak yaplmas, tamamen, irketin sorumluluunda olup, sadece ulusal elektrik sistemi asndan gerekli denetimler ilgili bakanlk ve TEA tarafndan yaplacaktr.
Ayrca, santraln zerinde kurulu bulunduu arazinin ve santraln mlkiyeti tamamen irkete ait olup devir sz konusu olmadndan, irketin, tesisi en iyi ekilde iletmesi ve tesisi daha uzun sreyle, daha ekonomik olarak altracak tedbirleri almas, tedbirli ve basiretli bir tacir olmasnn doal sonucu olacaktr.
Yap-ilet-devret modelinin retim irketinin, faaliyetini srdrmek zere kuraca retim ve sat sonucu kr elde etmeyi amalad ve sahibi bulunduu tesisi, szleme sresiyle bal olmakszn, sonuna kadar teknik ve ekonomik ynden daha verimli tutmas yannda, retim maliyetini azaltmak ve retim kalitesini ykseltmek iin, teknik gelimeleri de uygulamak suretiyle faaliyetlerini srdrecei aikrdr ve bu uygulama, ticar faaliyetin bir gereidir.
Sonu olarak; elektriin iletim ve datmnn asl kamu hizmeti niteliinde olduu lke koullar ve teknik koullar dikkate alnarak; depolama, biriktirme, stoklama imkn bulunmayan elektriin verimli ve ucuz bir ekilde retimini salamaya ynelik faaliyetleri ieren bu modelin, kamu yararna ynelik olduu ve kamu hizmetinin grlmesinde nkoul saylmas gerei de bir gerektir.
Bundan baka, kamu hizmeti nitelii ifade edilen elektrikle ilgili olarak, lkemizin hzla artan enerji talebinin karlanmasnda, son yllarda meydana gelen santral tesisindeki gecikmeler nedeniyle yabanc lkelerden enerji ithal etmek zorunda kalnmaktadr. Yabanc lkelerden elektrik ithal edilerek tketicinin hizmetine sunulmas yerine, lkemizde, tamamen sistemimize uygun, karlkl yatrmlarla desteklenmi bir projeyle kaliteli ve ucuz elektrik retilerek tketicilerin hizmetine sunulmas ve buna, her iki durumda da TEA'n araclk etmesi arasnda herhangi bir fark bulunmamaktadr. Hatta, yle ki, yap-ilet-devret modeliyle gerekletirilecek santral projelerinde ibre kalite ile gvenliktir. lke; maliyet ynnden, tartmasz, kamu dzeni ve kamu yararndan yana, lke lehine ar basmaktadr. Zira, ithal yoluyla, satn alnan elektrik karl denen bedelin tamam dviz olarak yurt dna gitmektedir. Oysaki, yap-ilet-devret modelinde, santral gibi istihdam imkn yaratan nemli bir tesisin lkemizde gerekletirilmesi ve enerji iin denen bedelin ierisinde yer alan sabit ve deiken giderlerin byk bir blm ile vergilerinin lkemizde kalmas salanmtr. Ksaca, Trkiye iin katmadeer yaratlmas bu modelle gerekletirilmitir.
Ayrca, enerji ithal ederken yabanc kurulu ve irketlere otomatik olarak tannan haklarn, Trkiye'de elektrik retimi yapacak irketlere yap-ilet projesiyle daha kontroll ve lke yarar gzetilerek verilmesi sz konusudur.
lkemiz enerji ihtiyac iin yukardaki gerekler de dikkate alnarak, yurdumuz snrlar ierisinde santral yapmn salamak, bu kanun teklifiyle mmkn olabilecektir.
Bu konuda belirtilmesi gereken baka bir husus da, Bulgaristan'dan enerji ithaline ilikin ilemin, TEA Genel Mdrl tarafndan baka hibir makamn izni veya olurunu almaya dahi gerek olmadan ve bu kuruluun ihale ve satn alma ynetmelii hkmleri erevesinde gerekletirilebiliyor olmasdr.
Yukarda da belirtildii zere, lkemiz enerji retiminin yetersizlii nedeniyle, kamuya ucuz ve kaliteli enerji sunmaya ynelik bu hizmetin, TEA Genel Mdrlnce ithalat yoluyla salanmas yerine, yurt iinde tesis kurdurmak suretiyle, daha kolay ulalr, daha kaliteli ve daha ucuz salanmasna ynelik ilgili bakanlk ve TEA Genel Mdrl eliyle yerine getirilmesi daha yasal olup, yerindelik sz konusudur.
Ayrca, sz konusu santrallarn yurt iinde ihtiya blgelerinde yaptrld dnldnde, ithal edilen enerjide uzak iletim mesafelerinden kaynaklanan kayplarn ve iletim darboaznn nne geilerek, lke ekonomisine bu konuda da art deer kazandrlaca kesindir.
Yap-ilet-devret modeli ve dolaysyla bu modelin usul ve esaslarnn dzenlendii bu kanun teklifinde, yap-ilet-devret modeli dolaysyla 3096 sayl Yasann tamamen dnda bir yaklam getirilmektedir. retim irketlerinin kendi sahip olacaklar tesislerde enerji retimine imkn tannmakta ve bu irketlerin iletim ve datm hakk bulunmaktadr.
3096 sayl Kanunun 4 nc maddesinde, belli bir sre iin, her eit retim santralna -hidrolik, termik, jeotermal, nkleer, yenilenebilir enerji kaynaklar ve benzeri- izin verilmesi ve belirlenen sre sonunda geri devri ngrlrken, bu kanun teklifinde, sadece termik santrallarla ilgili -mlkiyetleri kendilerine ait olmak zere- yatrm, iletme ve elektrik enerjisinin satnn dzenlenmesine gidilerek, yap-ilet sistemine geiin salanmas ve bu sayede yatrmlarn hzlandrlmas amalanmaktadr. irketler, tesislerini kendileri sahipleneceinden, gvenilir bir iletmecilikle beraber, ucuz ve kaliteli elektrik enerjisi retimi salanm olacaktr.
Sonu olarak, yukarda bahsedilen hususlarn altnda, enerji sektrnde yaanan darboazn hzla alabilmesi, elektrik enerjisinin ucuz, gvenilir ve sratli bir ekilde tketiciye ulatrlmas, yerli ve yabanc sermayenin enerji sektrnde etkin bir ekilde katlmnn temini iin bu kanun teklifi hazrlanmtr.
Bu konular ifade ettikten sonra, kanun teklifinin btn Meclis yeleri tarafndan olumlu karlanacana ve yasalamas iin hsn kabul greceine inanyor, hepinizi saygyla selamlyorum. (Alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Hazer.
Anavatan Partisi Grubu adna, Uak Milletvekili Sayn Yldrm Aktrk; buyurun. (ANAP sralarndan alklar)
ANAP GRUBU ADINA YILDIRIM AKTRK (Uak) - Teekkr ederim Sayn Bakan.
Muhterem milletvekilleri, ben, konumam, sko etei gibi, ilginizi muhafaza edecek derecede ksa, konuyu akta brakmayacak uzunlukta tutacam.
Doru ilerde devamllk anlayna en gzel rnek sergileniyor u anda. Biraz aaym hadiseyi msaade ederseniz. Anavatan Partisi - Doru Yol Partisi ktidarnda, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakan Sayn Hsn Doan, bir kararnameyle, daha evvelki hukuk problemleri amak zere bir giriimde bulunmutu. Buna, ksaca, yap-ilet modeli diyoruz; ancak, hadise, elektrik mhendisleri odasnn Dantaya mracaat neticesi, yrtmeyi durdurma kararyla sonuland; nk, bu kararnamenin dayand kanunun maksad almtr eklinde bir yorum getirildi. Hadise, dnp dolap, bir imtiyaz olayna gelip dayanyor; ama, ona girmeden nce, Sayn Hsn Doan'dan sonra, Refahyol ktidarnda Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakan olan Sayn Recai Kutan, takdire ayan bir yaklamla -ben bunu Komisyonda da dile getirdim, bte almalarnda da ifade etmeyi bir mecburiyet olarak hissettim- daha evvelki bakan arkadann balatt bu gzel ii hzlandrarak, bir ivme kazandrarak, gelitirerek gtrd; nk, memleketin bir numaral meselesi, enerji darboazn amakt. Halbuki, maalesef -ok ska rneklerini grdmz- ayn iktidar dneminde, bakan deiince, yeni gelen bakan, bir nevi eziklikle, daha evvelki arkadann yaptn birazck deitirme abasna giriyor; bu da, bize, ok cidd ivme kaybettiriyor; nk, bakanlarmzn mr, brokratlarmzn mr ortada. Onun iin, burada, devamllk ilkesine riayet edilmesinin ve bugn, yine, bir hkmet deiikliinden sonra da, daha bir ay evvel iki sayn grup bakanvekilimizin mtereken gelitirdikleri bir teklife, nmzde son eklinin verilmesinin gururunu yayoruz.
Muhterem arkadalarm, zet bir iki rakam sunaym; nk, benden evvel konuan sayn Refah Partisi Grup konumacs, gerekeyi btn tafsilatyla ele ald; onun iin, ben, daha deiik bir eyler syleme gayreti iinde olacam.
1996'da, Trkiye'nin kii bana elektrik tketimi 1 500 kilovat/saat; halbuki, OECD lkelerinde 8 700 kilovat/saat, Avrupa'da 5 600 kilovat/saat, dnyada 2 200 kilovat/saat; bu dnyann iine in, Hindistan dahil; yani, Trkiye, dnya ortalamasnn gerisinde; bir kere, bunun altn izmemiz lazm. Hakikaten, enerji retiminde, tketiminde, dnyada, olmamz gereken yerin ok gerisindeyiz. Onun iin, byk bir a kapatmamz lazm.
kincisi, elektrik talebi, enerji talebi, gayri saf mill hsla art hznn iki misli olarak geliiyor; bu, lkemizde uygulanan ok tutarl bir katsay. Belki, biraz da kretmemiz gerekli. 1994 ylnda, o gnn iktidar ekonomiyi yzde 5 byteceim dediinde yzde 6 kltmeseydi, bugn, kesinlikle, karanla gmlm olacaktk; nk, ekonomimiz kld, dolaysyla, elektrik, enerji talebimiz aaya indi ve ondan sonra da bir miktar eski haline geldi; ama, arada yaptmz yatrmlarda cidd bir eksiklik oldu; imdi, onu vurguluyorum.
1985-1990 yl dneminde, 6 ylda, elektrik sektrne 12 milyar dolarlk kamu yatrm yapld. Yine, benzeri bir rakam verelim; 1991-1996 yllar arasnda, 6 ylda, ancak 7,5 milyar dolar harcanabildi. Bu da, maalesef, 1990 ylndan sonra gelen iktidarlarn bu sektre yeterince ehemmiyet vermediini ortaya koyuyor. Bir ara elektriin bu kadarn ne yapacaz; yurt dna ihra edecek noktaya geldik denilirken -tekrar, hafzalarmz tazelemek iin sylyorum- sadece birka hafta evvel, gneybatda drt santraln mahkeme kararyla iki gn iin kapatlmas neticesinde, turistik blgelerimizin karanla gmldn grdk. ok kritik bir noktadayz; hibir ekilde -teknik tabiriyle ifade ediyorum- souk yedeimiz yok; yani, yedekte bir kapasitemiz yok. Byyen, gelien bir ekonomi dnyorsak, bunun ihtiyalarn bir an evvel yerine getirmemiz lazm.
Yine, zet bir bilgi; bu, gerekede de yer alyor; ama, ben, onu, biraz dzelterek iaret edeceim. 1997'de 21 bin megavat kapasitemiz var. 2010 ylnda, gereke 60 bin megavat diyor; ama, eer, yzde 6'larla byrsek, ortalama 75 bin megavat kapasiteye kavumamz lazm; yani, 20'den 75'e, 13 ylda 55 bin megavat ilave etmemiz lazm; yani, ylda ortalama 3 bin deil, 4 bin megavat ilavesi sz konusu. Belki ilk balarda dk seviyeden baladmz iin 3 bin megavat yeterli olur; ama, bu rakam alsak bile, iletim ve datm ebekesiyle beraber dndmzde, bu sektre, ylda 4 il 5 milyar dolar yatrm yapma gerei ortaya kyor. Halbuki, kamu kesiminin tatbikatna bakyoruz, gemi yllarmza bakyoruz, hatta bugnk imknlarmza bakyoruz, sadece 1 milyar dolar yatrabiliyoruz. yle olunca, geriye kalan eksiimizi, amz yerli ve yabanc zel sermayeyle tamamlamak mecburiyetindeyiz, durumundayz, bunun iin de ylda 3 il 4 milyar dolarlk yatrm gerekletirmemiz lazm; bu yatrmlar yapmamz lazm ve bu yatrmlar iletmeye almamz lazm. O adan, hadise can alc bir noktada. Sayn Hsn Doan'n kararnamesi her ne kadar Dantayda bir noktada sekteye uradysa da, daha evvelden tekilat, TEA ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanl, ihalelere km, davetler yapm ve ieriden dardan eitli yabanc sermaye kombinezonlar gelip teklifler vermilerdi. Bunun ileri bir safhada deerlendirildiini, olgunlatn gryoruz. te, bugn, nmzdeki kanun teklifi, bir anlamda bu gecikmeyi de engelleyecek ve kuvvetli bir kanun mesnede dayandracak bir ekil artn yerine getiriyor.
Muhterem arkadalarm, aslnda, ben, bu krsde daha evvel de yap-ilet-devret modeli zerinde sz aldmda, sevgili arkadam Yusuf zal'n, bunu dnya yatrm literatrne on sene evvel kazandrdn; yani, bu modelin bir Trk'n aklndan ktn sylemitim. Halbuki, biz, bunu btn dnyaya bir nevi fikir olarak, proje olarak sattk. eitli lkelerde, mesela Pakistan'da, Hindistan'da uyguland, iletmeye alnd. Halbuki, biz, oturduk, nce bir Japon firmas zerinde karar klyor gibiydik. te, nce Tekirda dedik, olmad Aliaa'da yap diye yn gsterdik; ama, Aliaa'da da evre artlar yerine getirilmedi; mahkeme bir nevi yrtmeyi durdurma karar ald. Ondan sonra, bu mteebbise gidin, Yumurtalk'ta yapn bunu denildi. Yumurtalk'ta da, yine evre Bakanl yetkilileri burada da carettalar var; biz, burada santral yaptrmayz dediler. Japonlar da yedi sekiz sene evvel tas tara topladlar; gidi o gidi!.. imdi, tekrar geriye gelmeye alyorlar; ama, ok rkek bir ekilde. Acaba Trkiye'nin akl bana geldi mi?! Btn dnya alm bu ii ok yaygn bir ekilde uygularken, acaba, biz, hl kzn altnda buza arayp ite, bunlar imtiyazdr; biz, memleketimizi kimseye kaptrmayz m diyeceiz; yoksa pratik bir yaklamla, karanla gmlmektense, enerjiyi -biraz evvelki arkadamn iaret ettii gibi- Bulgaristan'dan almak yerine, kendi artlarmzda, artlar dizayn edilmi ekilde lkemizde mi yaptracaz? Hadisenin z bu.
imdi, size bir rakam misali vereyim: Yap-ilet projelerinde rekabet artlar da salanaca iin 2,7 sente mal olacaktr; yani, TEA'n zel sektr irketinden veya kombinezonundan satn alaca enerji -bugnk pazarlklarn henz tam bitirilmemi olduu bir safhada- ortalama 2,7 sente geliyor. Halbuki, Bulgaristan'dan ithal enerjiye 3,5 sent veriyoruz. Daha evvel denediimiz yap-ilet-devret projesinde ise bu -buna, biliyorsunuz, Doru Yol Hkmeti zamannda Tekirda'da, Marmara Erelisi'nde izin verildi- 4,5 sent, hatta daha yukarlara doru kyor. Buna karlk, TEA Bursa'da kendi finansman imknlaryla 1350 megavatlk bir santral yapyor. Bunun maliyeti, ite o yap-ilet-devret modeliyle yaplan 480 megavatlk santraln maliyetinin edeeri. Bunun sebebi u: Yabancya eer aramzda ihtilaf olursa hkem olarak Dantaya gideceksin denildiinde, o da, faturasnn zerine zaml tarifeyi uyguluyor ve ben, bu artlarla -bu kadar risk faktrn de iin iine sokarak- ancak daha yksek bir maliyetle bu ii yaparm diyor.
te, neticesi ok arpc bir ekilde nmzde. Onun iin, biz, bu yanltan da dnme noktasndayz. Bugn, ok gzel bir model tercihi yaplm bence. Hepimizin gayret gstermesi gereken husus, buna ivme kazandrmak.
Zannediyorum, meramm yeterince hsl oldu. Hepinize sevgiler, sayglar sunuyorum; inallah, memleketimiz iin hayrl olur. (Alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Aktrk.
Gruplar adna baka sz talebi?.. Yok.
AYHAN FIRAT (Malatya) - ahsm adna konuacam.
BAKAN - Bir saniye... Sraya alacam ahsnz.
ahs adna, Sddk Altay?.. Yoklar.
ahs adna, buyurun Sayn Ayhan Frat. (CHP sralarndan alklar)
AYHAN FIRAT (Malatya) - Sayn Bakan, saygdeer milletvekilleri; szlerime balarken, hepinizi saygyla selamlyorum.
Efendim, biraz nce de sylendii gibi, Trkiye'nin enerji ihtiyac 1985 ylna kadar karlanm; ancak, 1985 ve 1986 yllarnda zelletirme ve yap-ilet-devret modeli ortaya atldktan sonra, maalesef, enerji yatrmlarnda da, dier yatrmlarda olduu gibi, bir duraklamann iine girilmitir; yani, hkmetler bu konuda gerekli yatrmlar yapmamtr, ihmal etmitir, yap-ilet-devret ile her eyin hallolacan zannetmilerdir. Bu, bu ekliyle devam etmi ve 90'l yllardan sonra da iyice buna bel balanmtr; ama, hata ksa srede kendini meydana karmtr ve o yllarda devreye girmesi gereken bir nkleer santral bile bu derece ihmal edilmi ve bugne kadar hibir aama kaydetmeden gelinmitir.
Trkiye'nin yllk enerji ihtiyac art yzde 10 civarndadr. Bugn 90 milyar kilovat/saat olan bir tketim veya 100 milyar kilovat/saat olan bir tketimi dnrseniz, yllk 10 milyar kilovat/saat ilave retime ihtiya vardr. Bunun aa yukar kurulu g olarak mertebesi de 1 500-2 bin megavat kurulu gce her yl ilave ihtiya var demektir. Bunu, tahminen, 1 300 dolardan hesap ederseniz; demek ki, lkenin, ylda 2,5 milyar dolar veya 3 milyar dolar civarnda bir enerji yatrmn her sene yapmas gerekirdi; fakat, bunu, maalesef, grmek mmkn deil; son on yl ierisinde byk oranda ihmal edilmitir.
YILDIRIM AKTRK (Uak) - Be yl, be yl!..
AYHAN FIRAT (Devamla) - Bir de, enerjinin datm ve mevcut tesislerin nakil sistemlerinin bakm gerekirdi. 1 milyar dolar da buna ayrdnz takdirde; demek ki, ylda 4 milyar dolarlk bir yatrmn behemehal yaplmas gerekirdi.
imdi, bugne kadar geldik. Trkiye'de, u anda, denk olarak belki retim tketimi karlyor; ama, bu k, muhakkak, Trkiye'de bir enerji darboazna girilecektir. Bu enerji darboaz nasl alrd? Bundan nceki on yln ihmaliyle bu hale gelinmitir; bunu unutmamak lazmdr.
REFK ARAS (stanbul) - Be yl, be yl...
AYHAN FIRAT (Devamla) - Burada belki bu bir tedbirdir; ama, bu tedbirin de Anayasa Mahkemesinden dndn dnrseniz; demek ki, devletin yapmas gerekeni yabanclara brakp bakalar yapsn ben kullanaym demenin pek uygun olmad temel sorunlarda kendini gstermitir.
Biraz nce verilen bir deer vard; gerek doalgaz gerekse kmrle alacak olan 5 bin megavat civarndaki 5 santraln elektrik retiminin kilovat/saat bana 2,7 sent olduu sylendi. Bu, doru deildir; bunun retim maliyeti sat bedeli 4,2 sent civarnda olacaktr. Bugn, Trkiye'de hidrolik santrallarda, retim maliyeti 1 sentin altndadr; bu, Keban'da ok daha dktr; ama, genelde 0,5; 0,6; 0,7 sent civarndadr. Bu maliyet, termik santrallarda da 1,4; 2; 2,5 hatta baz yerlerde 3,5 sente kadar kar. Bu maliyet, Bulgaristan ve Dou'dan yaplan ithallerdeki gibi 3,5 sentin zerine kacak; maliyet 4,2 sent civarnda olacaktr. Biz, parti olarak buna kar olduumuzu syleyebiliriz. Neden; devlet, yapmas gerekeni yapmamtr; on senelik ihmali imdi karnza getirmitir. Bunun baka zm yok mudur; vardr; ama, devletin bu halde bu yatrm yapamayaca da ak ak ortadadr. En iyi hal aresi, en hzl zm bu zm olarak grlmektedir; bu da, 2000'li yllarda kendini gsterecektir.
Trkiye'de bir baka sorun da udur: Trkiye'de, u anda 20 bin megavat civarnda kurulu g vardr. Bu kurulu g ylda 6 bin saat alsa 125 milyar kilovat/saat enerji retmesi gerekirken, tketim miktar 95 milyar kilovat/saat civarndadr. Peki, br taraf nedir; br taraf kayplardr; yani, Trkiye'de santrallar retiyor; fakat, tketim bunun ancak yzde 80'i mertebesinde, yzde 20 kayp var.
Arkadalar, bu yzde 20 kayp demek, 2 bin megavat gcnde bir santraln boa altrlmas demektir. Yani, 2 bin megavat gcnde bir santraln ylda 6 500 saat altn dnrseniz, 13 milyar kilovat/saat, 15 milyar kilovat/saat enerjiyi, siz kaybediyorsunuz. Nerede kaybediyorsunuz; hatta kaybediyorsunuz, satta kaybediyorsunuz. Kayp ve kaaktr bunlar. Bunun maliyeti nedir; retim maliyeti 120-130 trilyondur. Yani, bunu nlemek lazmdr. TEA bunu yapamyor.
Bu lkeye en byk ktlk de TEK'i ikiye ayrmakla yaplmtr. Bugn, biri TEA'tr, biri TEDA'tr. TEA retir, TEDA datr; ama, TEDA'n dattnda yzde 20 kayp vardr. Bu milletin, fakirin, fukarann verdii vergiyle yaplm santrallarn rettii, br tarafta kaybolup gidiyor; zerine eilen yok, bakan yok, eden yok. (CHP sralarndan alklar) Gnah deil mi bu memlekete? te, en byk hatalardan bir tanesi budur. Bugn, mmkn olsa da bu iki messese tekrar birletirilse, eski TEK, gl TEK kurulsa ve bu lkeye hizmet etse.
Bakn, zelletirme diye tm lkenin getirildii nokta neresi... imdi, 80 vilayette elektrik datmn birer genel mdrlk olarak zelletirmeye kalkyorlar. Byle zelletirme olur mu?.. Bu memleket bu hale getirilir mi?.. te, stanbul'daki en byk zelletirilen ey meydanda. Yarn br gn Ankara'da... Bu k grecekseniz -burada sylyorum- Ankara'da bile birok semtin elektrii yanmayacak. Douya gidin bakn, birok ky aylardr enerji alamyor, aylardr elektrii yok. Neden; ite, TEK'i zelletirmek iin ikiye ayrdktan sonra bu hale geldi; bir genel mdrlkten 80 genel mdrlk kardlar; ite, memleketin geldii nokta buras. imdi baka bir ey syleyemiyorum... Baka are yok; eer bunu yapmazsanz, lke, 2000'li yllarda tmden karanla gmlr; onun iin bir ey syleyemiyorum; ama, lkenin bu noktaya gelmemesi lazmd; maalesef geldi.
imdi, bir noktaya daha temas etmek istiyorum: Bakn, Trkiye'de 8,5-9 milyar ton kmr vardr. Bunun 3,5 milyar tonu Afin-Elbistan'dadr. Demek ki, bizim, Afin-Elbistan'dan byk oranda istifade etmemiz lazm. Biz, 1982 ylnda bunun mcadelesini burada verdik ve Afin-Elbistan (A) terminalini balattk. Bugn, orada drt grup -340 megavat- alyor, iki grup daha ilave edilmesi lazm -bir zel irkete verildi- senelerdir hl ilave edilmedi.
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN - Sayn Frat, ltfen, toparlayalm.
AYHAN FIRAT (Devamla) - Derhal toparlyorum Sayn Bakanm.
Ben, son olarak unu sylemek istiyorum: Enerji ok mhimdir; hele, Trkiye gibi bir lkede ok mhimdir. Bizim enerji amz ok fazladr; bunun, bu yolla kapanaca dnlyorsa, bu bile iyidir; ama, bize gre, devlet, hkmetler bu konuyu ihmal etmitir ve ok byk hatalar yaplarak lke bu duruma getirilmitir.
Ben, hepinize, beni dinlediiniz iin teekkr ediyor; sayglar sunuyorum. (Alklar)
BAKAN - Komisyon ve Hkmetin sz talebi var m efendim? Yok.
ahs adna, Sayn Salih Kapusuz; buyurun. (RP sralarndan alklar)
SALH KAPUSUZ (Kayseri) - Sayn Bakan, deerli milletvekili arkadalarm; sra says 348 olan, Refah Partisi Grubu ve Doru Yol Partisi Grubu adna, zellikle, lkemizde elektrik enerjisi retim tesislerinin kurulabilmesi, iletilebilmesi, enerji satnn dzenlenmesi hakknda yap-ilet modeli uygulanmasyla ilgili olarak verilen bir teklif, Trkiye Byk Millet Meclisinin gndeminde, bugn grlmektedir.
Tabi, siyas partilerin statleri farkl olabilir, bazen iktidarda, bazen muhalefette bulunuluyor olabilir; ama, lke yararna olan, lke menfaatna olan, lke iin faydal olan almalarla alakal olarak herkesin ortak bir noktada bulumu olmas, hepimizin memnuniyet duyduu bir husustur.
Biraz nce, grup nerisiyle ilgili konuan deerli aabeyim, Sayn Grup Bakanvekilimiz kendi nerisidir, kendi teklifidir; bu teklife kar m kyorsunuz?.. gibi bir ifade kullandlar. Bakn, gryor musunuz Sayn Bakanm, kendi teklifimize sahip kyoruz.
LK GNEY (Bayburt) - Biz de memnun olduk.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Sahip kyoruz; komisyonumuzu oturttuk.
NDER SAV (Ankara) - Komisyon sizin deil; komisyon Meclisindir. Komisyon, Meclise niyabeten grev yapar. Yapmayn byle!..
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Karanla dmemek iin, karanlk sknts yaamamak iin, lkenin ok nemli ihtiyac olan byle bir konunun, elbette, elbirliiyle karlmas, sonulandrlmas, bu ihtiyacn bir an nce halledilmi olmas, hepimizin menfaatnadr.
Dolaysyla, grld gibi, bu konularla ilgili her trl almann ncln yaptmz gibi, muhalefette olmamza ramen, tamamlanmas iin de ayrca gayret sarf ediyoruz.
imdi, Deerli Grup Bakanvekilinin szne pek dikkat edemedim; ama, unu syleyeyim: Yani, bugn, komisyon konusunda farkl bir ilem yaplabilirdi...
NDER SAV (Ankara) - Komisyonumuzu oturttuk dediniz. Komisyon, Refah Partisinin deil, Meclisin komisyonu; ona itiraz ediyoruz.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Mutlaka efendim!.. Fakat, bir ey var ki, burada, komisyonlar temsil eden arkadalar belirli, tze gre, kimlerin burada bulunaca belirli. Bu komisyon yesi arkadamn da, bugn, burada olup olmamas mmknken, biz olmasn temin etmiiz. Bunu ifade ediyoruz. Bundan dolay da hibir...
NDER SAV (Ankara) - Daha fazla konumayn; konutuka batyorsunuz.
METN BOSTANCIOLU (Sinop) - Komisyonun oraya oturmamas, bir hakkn suiistimalidir.
BAKAN - Sayn milletvekilleri, ltfen, hatibe mdahale etmeden dinleyelim.
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Deerli arkadalar, bakn, bizim buradaki konumalarmz...
Madem, siz, yerinizden mdahale ettiniz; bir hatrlatma yapaym: Sayn vekilim, baknz, bu kanun teklifinde muhalefet erhiniz var; okumak istiyorum.
Muhalefet erhinde imza var; ki, arkadamzn biri galiba bakan oldu.
Muhalefet erhi:
Grlmekte olan 'yap-ilet modeli ile elektrik enerjisi retim tesislerinin kurulmas ve iletilmesi ile enerji satnn dzenlenmesi hakknda' kanun iin muhalefet erhimiz gerekesiyle aadadr.
Metin ahin, Cafer Tufan Yazcolu ve Zonguldak Milletvekili, Sayn Bakan, Hasan Gemici.
Gereke:
Kanun, Anayasa Mahkemesinin daha nceki iptal kararlarnn gerekelerine yeteri kadar cevap verememektedir.
Dolaysyla, Anayasaya aykrdr diyorsunuz.
METN BOSTANCIOLU (Sinop) - Yeteri kadar veremiyor...
SALH KAPUSUZ (Devamla) - imdi, bu teklifle ilgili ne yapacanz, hem ben hem de milletimiz grecek; ama, byle bir noktaya gelmi olmanz, bu teklifi destekliyor olmanz, bizi memnun eder. Biz, bundan mteki deiliz.
Burada bir eyin altn izmek istiyorum ki, deerli szc, Cumhuriyet Halk Partisi Malatya Milletvekili Ayhan Bey hkmetlerin bu konuda dahli vardr; bu konu, on yldan beri ihmal edilmitir diyor; elhak, doru sylyor; ben de katlyorum; ihmal edilmi bir konudur; ihmal edilmemesi gerekli olan bir konudur. Bunu, (A) siyas partisine (B) siyas partisine fatura karmak iin sylemiyorum; ama, gnmzde, enerjinin ihtiyac ve bunun potansiyel olarak karlanmas gerekli olan miktarn, dnya artlarnda, dier lkelerle kyaslayacak olursanz, ortalamalarn ok ok altnda olduunu -hem retim hem de tketim asndan- grmek mmkn. Bunun iyiletirilmesi iin, herkes grevini laykyla yapmal.
Bu konuda, zannedersem, en az sz sarf edilmesi gerekli olan hkmet de Refahyol Hkmetidir. Dikkat edilecek olursa, zellikle, enerji kaynaklarndan bir tanesi olan doalgazla ilgili olarak -u anda Trkiye'nin kulland doalgaz miktar yaklak 8 milyar metrekp- bu Hkmet, birok tedbire ilave olarak yeni tedbirler almaya gayret sarf etmi; onlardan ayrca bahsedeceim.
Baknz, bu 8 milyar metrekpn, Trkiye'de, ihtiyac karlamann ok ok gerisinde olduu bir vaka. Hem ucuz, hem de temiz bir enerji. Bu Hkmetin hedeflemi olduu, 2010 yl itibariyle altyapsn oluturduu, mutabakatn salam olduu temin edilecek doalgaz miktar 60 milyar metrekp olacaktr. Bu, elbette hepimizi sevindirir.
Baknz, Msr'la yeni bir anlama yaplmtr, Yemen'le yeni bir anlama yaplmtr, Nijerya'yla yeni bir anlama yaplmtr, ran'la yeni bir anlama yaplmtr, Trkmenistan'la -ki, ran ile Trkmenistan ayn hat olarak kullanlacandan dolay- yeni bir anlama yaplmtr, Rusya'yla kapasite artrm anlamas yaplmtr; ki, bu k ve nmzdeki gnlerde en ok ihtiya duyulan budur. u anda, Yksek Planlama Kurulu karar bile, istihsaline imkn vermeyecek aciliyetten hareketle -ki, yeni Bakanmzn da buna hz vereceine inanyorum- Sayn Bakanmz ve yetkili arkadalarmz... zellikle, Orta Anadolu'yu, Ankara'y ok yakndan ilgilendiren bu doalgaz hatt iin, Ar-Erzurum arasnn ihalesi yaplm, STFA ile birlikte bir konsorsiyum, yabanc bir irket bir araya gelmitir; bu ihale u anda hzla yrtlmektedir. Bu hattn Kayseri'ye kadar olan ksm ve ayrca, Ankara'ya kadar devam edecek olan ksm, inallah, bu yeni dnemde hzlandrlacaktr, ihaleleri yaplacaktr ve planlanan zaman ierisinde tamamlanacaktr. Bunun tamamlanm olmas, k dneminde ihtiya duyulan ucuz ve temiz enerji asndan ok nemlidir.
Deerli arkadalar, baknz, bunlara ilave olarak planland iin, zellikle yap-ilet metoduyla yaplacak yatrmlarla ilgili ayrca bir bilgi vermek istiyorum:
Termik santrallar yap - ilet metoduyla ele alnmaktadr. 5 milyar dolarlk zel sektr yatrmyla, ylda 35 milyar kilovat/saat retim yapabilecek olan alt adet termik santral iin ilana klmtr. Bu termik santrallar ise unlardr: Gebze'de iki adet doalgaz santral, Ankara'da bir adet doalgaz santral, Aliaa'da iki adet, Adapazar'nda bir adet doalgaz santral ve skenderun'da da bir adet kmr santral olmak zere, 2000 ve 2001 yllarnda iletmeye alacak bu projeler, 178 firma tarafndan itirake deer bulunmutur. Bu konuda yatrma hz verilmi, herkes buna ilgi ve alaka gstermitir ve firmalarn teklifleri 28 ubat 1997'de de Bakanla verilmitir.
Baknz, imdi, 1997 -1998 yllarndaki bu elektrik an kapatmak zere - biraz nceki konumaclar da bunu ifade etmilerdir- Trkiye, bu yl sonu ve nmzdeki yllar itibariyle cidd bir sknt ekecei iin, tedbirler alnmaya gayret sarf edilmitir.
Bunlar iin, ina halindeki termik santrallar ve hidrolik santrallarn bitimi yaklam olanlara srat ve hz verilmitir. Sayn eski Genel Mdr de karmda grnce, zellikle unu sylemek istiyorum: Kendileri, hakikaten doalgaz konusunu ve bununla ilgili almalarn nemini ok iyi bilen bir arkadamzdr; belki, bu konularla ilgili grlerini ve bugne kadar yaplan almalar, bu kanun teklifinin grlmesi nedeniyle ifade edeceklerdir.
Ayrca, sanayicilerin ve organize sanayi blgelerinin kendi elektrik ihtiyalarn karlamak zere kuracaklar otoprodktr santrallar tevik edildi.
Enerji nakil hatlar ile datm sistemlerindeki yzde 17'ye varan kayplar azaltmak iin almalar balatld.
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN -Sayn Kapusuz, ltfen toparlayalm...
SALH KAPUSUZ (Devamla) - Toparlyorum Sayn Bakanm.
Sanayi tesislerinde rasyonel elektrik kullanm, dolaysyla enerji tasarrufunu salamak iin taraflar arasnda eitim balatld.
Ekonomik gerekelerle altrlamayan baz termik santrallar iletmeye alnd.
ran'dan, Bulgaristan'dan ve Grcistan'dan ylda 2,5 milyar kilovat/saat elektrik enerjisi ithali iin anlamalar yapld.
Bunlar uzatmak mmkn; ama, mhim olan, lkemiz, bu alandaki yatrmlar ve retimleri en ucuz olarak ve bol miktarda yapabilmelidir. Bunlar, -her trl girdinin retime maliyet olarak yansdn hesaba katacak olursak- hem ucuz olmal hem temiz olmal hem de yeterli miktarda bulunmal; ki, mit ediyorum, Refahyol Hkmeti dneminde balatlm olan bu projelerin, yeni Hkmet tarafndan ve yeni Bakanmz tarafndan aksatlmadan devam temin edilir ve sonulandrlr.
Memleketimiz iin hayrl olmasn temenni ediyor; sayglar sunuyorum. (Alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Kapusuz.
Teklifin tm zerindeki grmeler tamamlanmtr.
Maddelerine geilmesini oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir.
1 inci maddeyi okutuyorum:
Ama ve kapsam
MADDE 1. - Bu Kanunun amac; Yap-let Modeli ile retim irketlerine lke enerji plan ve politikalarna uygun biimde elektrik enerjisi retmek iin mlkiyetleri kendilerine ait olmak zere termik santral kurma ve iletme izni verilmesi ile enerji satna dair esas ve usulleri belirlemektir. Hidroelektrik, jeotermal, nkleer santrallar ve dier yenilenebilir enerji kaynaklar ile altrlacak santrallar bu Kanunun kapsam dndadr.
BAKAN - Madde zerinde, Doru Yol Partisi Grubu adna, Sayn Saffet Arkan Bedk; buyurun.
DYP GRUBU ADINA SAFFET ARIKAN BEDK (Ankara) - Sayn Bakan, sayn milletvekilleri; enerjiyle ilgili, Yap-let Modeli le Elektrik Enerjisi retim Tesislerinin Kurulmas ve letilmesi ile Enerji Satnn Dzenlenmesi Hakknda Kanun Teklifinin 1 inci maddesi zerinde Doru Yol Partisinin grlerini sunmak zere huzurlarnzdaym; Yce Heyetinizi saygyla selamlyorum.
1312 sayl Kanunla, yurdumuzun ihtiyac olan elektriin, retim, iletim, datm ve ticaretinin gerekletirilmesi, tekel olarak Trkiye Elektrik Kurumuna devredilmitir. Trkiye Elektrik Kurumu, kurulmasndan bugne kadar -zellikle, en son, 1993 ylnda TEA ve TEDA'n ayrlmasna kadar olan safhada- nemli hizmetler yrtm ve grevini en iyi ekliyle gerekletirmitir.
lkemiz, byk bir geliimin ve deiimin ierisindedir. Ekonomik, sosyal ve sna bakmdan gelime ve deime, bir noktada, birksm altyap ihtiyalarn da zarur olarak ortaya karmtr. Bu altyaplarda ve zellikle sanayilemede, elektriin fevkalade nemli yeri ve ilevi vardr.
lkemizin kalknmasnn, sanayilemesinin ve sosyal geliiminin beklenen seviyeye ulaabilmesi ve hatta daha st seviyeye kmas, elektrik enerjisi retiminin yllk olarak yzde 10 artrlmas gibi bir ihtiyac karmza karmaktadr. Bu ihtiyac mutlak surette karlayabilecek birksm yeni dzenlemelere ihtiya vardr.
Bu noktadan hareket etmek suretiyle, zellikle, huzurlarnzda ifade etmek istediim; Avrupa Birliine gireceimiz bir dnemde, Avrupa'yla rekabet edebilmek iin, sanayimizin, zel sektrmzn rnlerinin en iyi ekliyle deerlendirilebilmesi ve maliyetlerinin de drlebilmesi iin, yine, enerji sektrnde yeni birksm katklarn, deiimlerin, gelimelerin yaplmas zarureti ortadadr. thalle getirilecek olan bir enerjide -zellikle rnlere yansmas halinde- daha byk bir rakamla ve maliyetle kar karya olacamz da muhakkaktr. Bu sebepledir ki, ithale izin veren bir anlayn ve bir devlet politikasnn, zellikle, yap-ilet'e de ayn anlamda nem vermesi ve destek vermesi tabidir. Bunu yerine getirdiimiz takdirde, enerji sektrnde daha deiik bir ilevin, daha deiik bir hizmetin gerekletirilmesi salanm olacaktr.
karlacak olan bu kanunla, iletme kurallar TEA'ca belirlenecek rekabet erevesinde enerji birim fiyatlar ile enerji sat en iyi ekliyle deerlendirilmi ve dzenlenmi olacaktr.
Deerli arkadalarm, teklifin 1 inci maddesinde, bu kanunun amacnn, yalnzca termik santrallar iin, yap-ilet modeline gre, yerli ve/veya yabanc sermaye irketlerine elektrik enerjisi retmek zere, mlkiyetleri kendilerine ait olmak kaydyla, tesis kurma ve iletme izni verilmesi ve enerji satna dair esas ve usulleri belirlemek olduu ifade edilmektedir.
Teklifte, elektrik retim tesisleri iin TEA tarafndan yaplacak szleme ve dier hususlarda uygulanacak esas ve usullerin, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlnca hazrlanp, Bakanlar Kurulunca karlacak ynetmelikte dzenlenecei de ifade edilmektedir. Bakanln, belirlenen irket ile TEA arasnda imzalanan szlemeye bal olarak santraln kurulmas ve iletilmesiyle ilgili izinleri verecei de dzenlenmektedir. Ayrca, TEA'n szlemelerden kaynaklanan deme ykmllkleri iin, retim irketine hazine garantisi verilebilmesi hkm de yer almtr.
Ben, konular zellikle genel mahiyette almak ve 1 inci maddeyi de bu espri ierisinde aklama zaruretini duydum.
Geici maddede de, enerji retim tesisi kurmak iin, 96/8269 sayl Bakanlar Kurulu karar erevesinde alnm tekliflerle ilgili ilemlere, bu kanun hkmlerine gre devam edilebilecei de belirtilmektedir.
Deerli arkadalarm, Yedinci Be Yllk Kalknma Plannda, zel sektrn enerji yatrmlarnn gerekletirilmesinde nemli rol stlenmesi ngrlmtr.
Bu erevede, yap-ilet modelinin, yap-ilet-devret modeline nazaran plan hedefleriyle daha uyumlu olduu da dnlmektedir. te, bu noktadan hareket etmek suretiyle, lkenin sanayilemesine ve sosyal geliimine katkda bulunabilmek iin, enerjinin daha kaliteli, daha verimli, daha az maliyetli ve daha fazla retimine nem verecek bir model olan bu madde ve bu maddeyle birlikte bu teklifin, zellikle Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan kabul grecei inancn tamaktayz.
Doru Yol Partisinin, zellikle yap-ilet'le ilgili olarak getirilmi olan bu kanun teklifine olumlu bir yaklam ierisinde olduunu belirtiyor; bu duygular ierisinde hepinizi sevgi ve saygyla selamlyorum. (DYP, RP ve ANAP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Bedk.
Madde zerinde, Refah Partisi Grubu adna Sayn Pamuku; buyurun. (RP sralarndan alklar)
RP GRUBU ADINA SUAT PAMUKU (Bayburt) - Sayn Bakan, deerli milletvekili arkadalarm; grmekte olduumuz Yap-let Modeli ile Elektrik Enerjisi retim Tesislerinin Kurulmas ve letilmesi ile Enerji Satnn Dzenlenmesi Hakknda Kanun Teklifinin 1 inci maddesi zerinde Grubumuz adna sz aldm; bu vesileyle, hepinizi saygyla selamlyorum.
Trkiye'de tekelcilii ortadan kaldrmak iin atlan admlardan ikincisini gryoruz; ama, tam adm atlm deil. Daha nce, bu konuda, yap-ilet-devret modeliyle tekelcilii krma ynnde bir adm atlmt; imdiki admla da, bu tekelcilik biraz daha krlmaktadr; ama, tam olarak krlmyor.
Getirilen teklifte dikkatimizi eken husus, enerji retimi konusunda zel irketlere, retim irketlerine izin verilmesidir; ancak, bu izin verilirken, yine birksm yasaklamalar da getirilmitir; mesela, hidroelektrik, jeotermal santrallar gibi... Efendim, bunlar yenilenebilir enerjidir, imtiyaz hakkdr bahaneleriyle, bunlar yasaklanm; ama, ileride, inallah bu yasaklar da ortadan kalkacak, buna inanyorum; nk, bugn, Trkiye, kurulu gc 21 bin megavat olan bir retim tesisine sahip ve 2010 ylna kadar da bunu iki kat artrmak zorunda; yani, mevcudun iki kat kadar daha yatrm yapp retim tesisi kurmak zorunda. Bunun bir dier manas u: Kamu, buraya ylda 1 milyar dolar ayryor, 3 milyar dolar da zel sektrn ayrmas lazm. imdi, Trkiye bunu ayrmazsa ne yapacak; dardan enerji ithal edecek; dolaysyla, darda retilen enerjinin ne ekilde retildiine bakmadan, 3 milyar dolar verip bunu ithal edecek. Yani, darya bu imtiyaz veriliyor; ama, kendi vatandamza imtiyaz veriliyor bahanesiyle engelleniyor. Dolaysyla, bu arpklk da, inallah, ileriki yllarda ortadan kalkacak ve Trkiye, gerekten, serbest piyasa ekonomisine geecek.
Dier bir arpklk da -geri, eer imkn bulursak, 3 nc maddesinde de ifade ederiz- efendim, TEA ihaleye kacakm... Niye ihaleye kyor, onu da anlam deilim. Trkiye'de, eer, yap-ilet... Bir kere, yap-ilet'in manas, bugn, zaten, zel sektrn yapt itir; bir zel sektr kuruluu, bir fabrika kurmu, iletiyor. Bunun, bundan farkl bir taraf yok. Fabrikaya gelince yap-ilet diye bir ey sylemiyoruz; ama, buraya getirmiiz yap-ilet demiiz. Arkasndan, yine devleti iin iine sokmuuz; TEA ihaleyi kacakm, inceleyecekmi, Bakanla gnderecekmi... Yine, bir sr formalite, bir sr devlet ark; arkasndan belki bir sr aibe... Ne gerek var; bunu anlam deilim.
Eer, daha nce, TEA tarafndan enerji almyla ilgili artlar ilan edilmise, bu artlar gzne kestiren bir mteebbis, gider, Devlet Planmadan tevikini alr, retir, satar... in bu kadar kolay varken, maalesef, yine, kulamz ters taraftan gstermiiz; ama, bu haliyle bile yine bir adm atlmtr. nallah, nmzdeki dnemde bunlar da ortadan kalkar ve bu konuda da tamamen serbest piyasa ekonomisine gemi oluruz.
Bu arada bir eyi de ifade etmek istiyorum. Biraz nce bir oylama yapld. Deerli hemerimiz, burada, sanki biz bu kanunlarn kmasna karymz gibi yahut da engelliyormuuz gibi bir tavr sergilediler. Kendisini yakndan tanrm, benim hemerimdir. Herhalde, konuyu belki anlamam olabilir; nk, bir nceki Hkmet, hangi konularn ncelikle grlecei hususunu, Anayasa ve tze gre bildirmiti; ancak, daha sonra, hkmet deiikliiyle, bunlar, bundan karlmt. Aradaki bu yanl dzeltmek istiyorum.
Bir de, tabi, bu konuda DSP'nin de bir muhalefet erhi var; ama, imdi nasl davranacak, onu da merakla bekliyorum.
Grlen bu kanun teklifinin milletimiz iin hayrl olmasn diliyorum.
Sayglar sunuyorum. (RP sralarndan alklar)
SMAL YILMAZ (zmir) - Geti o devir, deil mi?
METN BOSTANCIOLU (Sinop) - Tereddtlerimiz halen devam ediyor.
LK GNEY (Bayburt) - Sayn Bakan, ben, yerimden bir ey sylemek istiyorum...
BAKAN - Buyurun Sayn Gney.
LK GNEY (Bayburt) - Deerli hemerim Pamuku, galiba, benim konumam anlamam. Yani, ben, konumamda, bu kanunlar, zaten, bizden nceki Hkmetin getirdiini ve bunlarn grlmesi gerekliliini sylemitim. Onlar, bugn, Danma Kurulunda alm olduumuz karara itirak etmemekle ve o karar burada oylamaya getirmekle, zaten geneline kar kmlard. Bunu, herkes grd. Yani, burada, bunu anlamamak iin... Herhalde takip etmediler...
BAKAN - Siz, atf yaplan konumanza aklk getirdiniz...
METN BOSTANCIOLU (Sinop) - Sayn Bakanm, iki defa soru tevcih edildi. Ben, zaman ekonomik kullanmak iin, izin verirseniz, yerimden ksa bir aklama yapmak istiyorum...
BAKAN - Hangi soru tevcih edildi?
METN BOSTANCIOLU (Sinop) - Demokratik Sol Parti acaba ne yapacak eklinde...
Tereddtlerimiz devam ediyor; Trkiye'nin buna ihtiyac olduu iin engellemeyeceiz...
BAKAN - Madde zerinde gruplar adna baka sz talebi var m? Yok.
ahs adna, Sayn Sddk Altay?.. Yok.
HANEF ELK (Tokat) - Sayn Bakan, ahsm adna sz istiyorum.
BAKAN - Buyurun Sayn elik.
Sreniz 5 dakikadr.
HANEF ELK (Tokat) - Teekkr ederim Sayn Bakan.
Sayn Bakan, ok deerli milletvekilleri; ileriye dnk olarak, Trkiyemizin elektrik enerjisi durumu nasl olacak ve Trkiye'nin karanlkta kalmas nasl engellenecek eklindeki bir kaygyla, bugn, bu kanun teklifini gryoruz.
Tabi, burada, bana gre asl nemli olan, byle kanunlarn kmas gayet doal; fakat, 2010 ylna ynelik olarak alma yaparken, Trkiye'deki elektrik enerjisinin ne ekilde temin edileceinin planlamasnn tam ve doru olarak yaplmad kanaatindeyim.
u anda, Trkiye'nin elektrik enerjisi retimi 21 bin megavat. Ayn ekilde, 2010 ylnda da 40 bin megavat olarak planlanm. Bunun iin de, yllk olarak, 3 bin megavat elektrik enerjisine ve bunu karlamak iin de ortalama yllk 4 milyar dolarlk yatrma ihtiya olduu da bir gerektir; ama, 2010 ylndaki Trkiye'nin ihtiyac olan bu elektrik enerjisini ne ekilde temin edeceimiz konusuna gelince: Bakyoruz, yzde 30'un zerinde, yzde 35 civarnda doalgazdan temin edilecei; yzde 15 gibi bir rakamla kmr enerjisiyle bu santrallarn alaca; yzde 10 civarnda bir rakamla da petrolden bu elektrik enerjisinin karlanaca grlmektedir ve bunlarn ierisinde yaklak olarak yzde 9 gibi bir rakamla da nkleer enerji ngrlmektedir.
Trkiye, doalgaz dardan temin etmekte. Kmr 2010 ylna ynelik olarak planlad zaman, altraca kmr santrallarnda kullanaca kmrn de byk bir ksmnn ithal edilecei bir gerek. Ayn ekilde, elektrik enerjisinin retiminde yzde 10 civarnda kullanlacak olan petrol de dardan temin edileceine gre, demek ki, 2010 ylna geldiimiz zaman Trkiye enerji problemini halletmi olsa bile, bu enerji problemini hallederken, kurmu olduu santrallarda kullanaca hammaddenin, doalgaz olarak, kmr olarak yahut da petrol olarak yzde 55'ini yurtdndan temin edecektir. Bir lkenin, retecei elektrik enerjisinin hammaddesinin yzde 55'ini yurtdna balamasnn normal olup olmadnn yahut da doru olup olmadnn tartlmas gerekir diye dnyorum.
Trkiye, 2010 ylnda, gerekli olan doalgaz, yani, elektrik enerjisinin retiminde hammadde olarak kullanlmas gereken yzde 35 gibi bir oran tutan doalgaz temin etme imknna sahip olacak m, olmayacak m? Sahip olacaksa, 2010 ylnda bu doalgaz hangi miktarda, hangi fiyattan alacak ve dolaysyla, retiminde ne kadar rantabl olacak; bunun tartlmas gerekir. Ayn ey, tabi, kmr iin de, petrol iin de gerekir. Onun iin, mmkn olduu kadar, biz, 2010 ylna ynelik yapm olduumuz planlamada, enerjimizin hammaddesini da baml halden kurtarp, yeni mill ekonomimize, mill sanayimize dayal hale getirmek durumundayz diye dnyorum; bu da, bu planlama ierisinde nkleer enerji paynn artrlmasyla mmkn.
Tabi, nkleer enerji dediimiz zaman, Trkiye'de baz evrelerin eitli bahanelerle bu olaya kar ktklar bir gerek; ama, Fransa, Almanya, Amerika gibi gelimi lkelerin elektrik enerjilerinin ortalama yzde 50 gibi bir ksmn nkleer enerjiden temin ettikleri de bir gerektir ve bu lkelerde, kesinlikle, bir evre kirlenmesinin veyahut da insanlarn hayatna ynelik bir tehlikenin olmad da bir gerektir.
Bunun yannda, komumuz olan Bulgaristan'n da, normal olarak elektrik enerjisinin yzde 36'sn nkleer enerjiden temin ettii bilinmektedir. Daha nce ernobil'de meydana gelen patlamadan, zellikle Karadeniz sahillerimizin ve hatta, Marmara'nn da etkilendiini biliyoruz. imdi, Bulgaristan'da bir nkleer patlama olacaksa -Allah vermesin- bizim btn Marmara Blgemizin de etkilenecei ve bu kirlilikten azam bir ekilde zarar grecei bir gerektir. yleyse, biz, Bulgaristan'da nkleer santrallarn kurulmasn engelleyemiyorsak, Trkiye'de de nkleer santrallarn kurulmasnda hibir saknca grmemeliyiz ve bu nkleer santrallar Trkiye'de kurmalyz.
Onun iin, zet olarak benim demek istediim, ileriye dnk bu planlamalar yaplrken, elektrik retimindeki...
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN - Sayn elik, ltfen, toparlayalm.
HANEF ELK (Devamla) - ...nkleer enerjinin paynn yzde 9'lardan yzde 30'lara kadar ykseltilmesi ve bu kanunlarn da, buna ynelik olarak karlmas gerekir diye dnyorum.
Hepinize sayglar sunuyorum. (Alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn elik.
ASLAN POLAT (Erzurum) - Sayn Bakan, ahsm adna sz istiyorum.
BAKAN - ahsnz adna...
Buyurun Sayn Polat.
Sreniz 5 dakikadr.
ASLAN POLAT (Erzurum) - Sayn Bakan, sayn milletvekilleri; hepinizi saygyla selamlarm.
Yap-ilet metoduyla enerji retimi, gerekten, lkemizdeki ok nemli konulardan bir tanesidir; yle ki: Herkesin bildii gibi, lkemizde bir enerji a vardr ve bu enerji an kapatmak iin -btn arkadalarn da syledii gibi- 3 000 megavatlk bir gc her yl kurmak icap etmektedir. Bu miktarda bir elektrik enerjisini retmek iin -1 000 megavata 1 milyar dolardan hesap yaparsak- 3 milyar dolar civarnda bir para, datmak iin de 1 milyar dolar civarnda bir para lazm olduuna gre, toplam 4 milyar dolar civarnda bir paraya ihtiyacmz varken, bunun, ancak, 1 milyar dolar Hkmet tarafndan, devlet tarafndan karlandna gre, dier ksmnn yap-ilet metoduyla karlanmas kadar doal bir ey yoktur. Bunun iin, buna kar kmay, hibir zaman iin mmkn grmyorum.
Ayrca, yap-ilet metoduyla enerji retimi, daima, yap-ilet-devret metodundan, son derece, ucuza mal olmaktadr. rnek verirsek, yap-ilet metoduyla 2,7 sente, hatta 3 sente elektrik retip bize satmay taahht eden firmalar, yap-ilet-devret metodu olduu zaman, bunu, normal olarak 4,95 sentten, hemen hemen bunun 2 katna kadar pahal bir fiyattan satmay taahht ediyorlar. Dolaysyla, yap-ilet metoduyla bir santral kurulmas, her zaman iin, hem ekonomik olmakta hem de -3,5 sente ithal ettiimizi gz nne alrsak- dardan alnan enerjiden daha ucuza mal olmaktadr. Ayrca, bu santrallarn lkemizde kurulmu olmas, sabit sermaye ve iletme sermayelerinin lkemizde kalmas da ayrca bir art deer olarak kalmakta; aksi takdirde, dardan elektrik aldmz zaman dediimiz parann tmnn dviz olarak dar gittiini dnrsek, bunun bu zararlar da ortaya kmaktadr. Yalnz, ben, burada, Anayasa Mahkemesini, yap-ilet metotlarnda, hidrolik enerji gibi yenilenebilen enerjilerde bir kullanma, bir mlkiyet hakk douruyor diye iptal ettiinden dolay, bu yap-ilet metodunun sadece termik santralla snrl kalmasn da, biraz, lkem iin ve bilhassa, benim ehrim olan Erzurum iin ok hatal gryorum. yle ki: Erzurum'da, mesela, oruh Nehri zerinde 14 civarnda barajn yaplabilecei tespit edilmitir; hatta, bunlarn byk blm yap-ilet-devret metoduyla ihaleye kmasna ramen, u ana kadar, hemen hemen hibir tanesiyle kesin balant kurulamam ve iletilememitir. Sadece, bizim spir'de 5 baraj, birka yldan beri, ihale kapsamna, grcye km olmasna ramen, cidd bir alcs olmamtr; sadece Laleli Barajna, o da 11 sent gibi son derece pahal bir teklifle yaklalmtr. Bu yap-ilet-devret metodu yerine yap-ilet metodu -benim gnlm- eer hidrolik santrallara da uygulanabilse ve bizim blgemizde de bu barajlar yaplabilse, en azndan gn ve isizliin nlenecei de bir gerektir.
Sayn milletvekilleri, sadece 1965-1990 yllar arasnda, otuzbe ylda, yalnz Erzurum ve Kars llerinde, Devlet statistik Enstits rakamlarna gre, net olarak 487 256 kiinin g yaptn dnrsek, bizim buradaki endielerimiz biraz daha ortaya kar.
Size ak bir misal vereyim: nmzde, bugn datlan bir cetvel var; anlurfa'da, sadece Atatrk Baraj yapld iin, milletvekili says 9'dan 11'e karken, Erzurum'da 8'den 7'ye dyor. 1990 ylna kadar Erzurum'dan nfus olarak daha az potansiyelde olan anlurfa li, bu arada, Erzurum'u neredeyse katlayarak geebiliyor. Bunun btn sebebi, Atatrk Barajnn ve getirdii katk ve art deerdir.
Ayrca, burada, bizim dou iin ok nemli bir konu daha var; onun iin de, biz, bunun bir an nce kmasn istiyoruz. ran ve Trkmenistan doalgaznn Erzurum'dan geecek olmas ve burada da bir doalgaz evrim santral yapmnn planlanmas da, bizim orada byk bir heyecanla bekleniyor. Eer, bu doalgaz evrim santrallarnn -ki 150+150=300 megavatlk iki tane doalgaz evrim santral bizim Erzurum'da dnlyor-yaplabilmesi, iletmeye alabilmesi, en azndan, isizlii bir nebze nleyecei gibi, yurt kalknmasna da byk bir destek salayacaktr.
Yalnz, yeni Hkmetten ve Sayn Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanmzdan, bilhassa bu ran doalgazna ok ehemmiyet vermesini ve dou iin ok hayat olan bu projenin aksamadan yrmesine katkda bulunmalarn bekliyoruz. u anda balam olan Erzurum-Doubayazt doalgaz boru hatt deneinin 8,3 milyon dolar denmi olmasna ramen, mteahhidin 12,7 milyon dolarlk bir hakedii vardr...
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN - Sayn Polat, ltfen toparlayalm.
ASLAN POLAT (Devamla) - Peki efendim.
...Bu artan miktar da, Hazinede, bu son ihale yasana taklm durumdadr. Eer, bu miktarlar da bir an nce denip ve mteahhit firmalarn boru ve sac almlar salanp bu doalgaz almalar hzla devam ederse, bunun devam olarak, doalgaz evrim santrallar da bizim blgemizde retime geerse hem yurdumuz enerji kayna skntsndan kurtulur hem de doumuzdan g nlenerek her iki ynden de lkemize faydal olacana inanyorum.
Hepinize sayglar sunuyorum. (RP, DYP, ANAP ve DSP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ederim Sayn Polat.
1 inci maddeyi oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Madde kabul edilmitir.
2 nci maddeyi okutuyorum:
Tanmlar
MADDE 2. - Bu Kanunda geen;
Yap-let Modeli : Elektrik enerjisi santrallarnn retim irketleri mlkiyetlerinde kurulmalarn, iletilmelerini, retilen elektrik enerjisinin belirlenecek esas ve usuller erevesinde satn ieren modeli,
retim irketi : Mlkiyeti kendisine ait olmak zere sadece elektrik enerjisi retim tesisi kurmak ve iletmek iin kurulmu veya kurulacak yerli ve/veya yabanc sermaye irketini,
Bakanlk : Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanln,
TEA :Trkiye Elektrik retim letim Anonim irketini,
fade eder.
BAKAN - Madde zerinde sz talebi?.. Yok.
Maddeyi oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir.
3 nc maddeyi okutuyorum:
retim tesisi kurma ve iletme izni verilmesi ile enerji sat esaslar
MADDE 3. - Bu Kanuna gre, optimal elektrik retim sistemi geliim planlar erevesinde, yapm ngrlen retim tesisleri iin teklif almak zere TEA tarafndan Resm Gazetede ilan edilir. TEAretim irketini seme hususunda iin zelliini belirten artname hazrlayarak kapal teklif veya belli istekliler arasnda kapal teklif veya pazarlk usullerinden iin gereine uygun olann uygular.
Ayrca retim tesisi kurmak ve iletmek zere retim irketleri de, TEA'a bavurabilirler. Bu durumda nerilen projelerin, TEA tarafndan, optimal sistem geliim plnlar erevesinde deerlendirilerek uygun grlmesi halinde, yapm ngrlen retim tesisi iin teklif almak zere, rekabet ortamnn salanmas amacyla iin gereine uygun ihale yntemleri de belirlenerek Resm Gazetede ilan edilir.
TEA tarafndan bu modelle yaplmas ngrlen projelerle ilgili olarak, yaplacak ilandan nce, kalknma planlar, enerji pln ve politikalarna uygunluk asndan Devlet Plnlama Tekiltnn gr alnr.
Alnan teklifler TEA tarafndan bu Kanun ve karlacak ynetmelik hkmleri erevesinde deerlendirildikten sonra, uygun teklif belirlenerek, ilgili retim irketine tesis kurma ve iletme izni verilmek zere Bakanla gnderilir. Bakanlk, TEA tarafndan kendisine gnderilen teklifi uygun grd takdirde tesis kurma ve iletme izni verebilir.
Bu iznin verildiinin TEA'a bildirilmesinden sonra, TEA ile retim irketi arasnda retim tesisi kurma, iletme ve enerji satn dzenleyen Szleme imzalanr.
Bakanlk ve TEA deerlendirmelerinde kalknma plnlar, lke enerji pln ve politikalar dorultusunda elektrik enerjisinin tketiciye en ucuz ve gvenilir ekilde sunulmasn ve arz-talep dengelerini dikkate alr.
Bu Kanuna gre yaplacak retim tesisleri iin, ihaleye katlanlarda aranlacak artlar, retim irketinin sermayesi, irket ve/veya ortaklarnn deneyimi, irketin seimi, proje ve fizibilite esaslar, yakt temini, retim kapasitesi, alnacak enerjinin miktar, sresi, enerji birim fiyat oluturma esas ve usulleri ve tesis kurma ve iletme izni esas ve usulleri ile dier hususlar Bakanlka hazrlanarak Bakanlar Kurulunca karlacak Ynetmelikte gsterilir.
BAKAN - Madde zerinde, Refah Partisi Grubu adna, Sayn Suat Pamuku; buyurun. (RP sralarndan alklar)
RP GRUBU ADINA SUAT PAMUKU (Bayburt) - Sayn Bakan, deerli milletvekilleri; hepinizi saygyla selamlyorum. Grmekte olduumuz kanun teklifinin 3 nc maddesi zerinde Grubumuz adna grlerimi arz etmek iin huzurlarnzdaym.
Biraz nce, 1 inci madde zerinde grlerimi arz ederken, zelletirme veya serbest piyasa ekonomisine geite bir ikinci adm atldn belirtmitim; ama, bu admn tamamlanmas gerekir demitim; inallah nmzdeki yllarda bu gerekleir; bu midimi, bu temennimi burada yineliyorum.
Yine, biraz nce 1 inci madde zerinde grlerimi arz ederken, devleti yine iin iine soktuumuzu, olayn, yine devletin arklar ierisinde iinden klmaz hale getirileceini belirtmitim.
Burada, TEA bir ihaleye kyor, ihalede teklifler toplanyor, teklifler deerlendiriliyor, sonra, deerlendirilen teklif, seilen teklif bakanla sunuluyor, bakanlk da, bu teklifi uygun grd takdirde TEA'a iletiyor, TEA da teklifi veren firmayla szleme yapyor.
i bu kadar dolatrmann ne gerei var, onu anlam deilim?! Bunun yerine, imdi, TEA, bu kanuna gre, bu ii yapacak firmayla bir szleme yapacak; yapaca szlemeyi batan ilan etsin; bunun zerine, bu ie gnll firmalar hazrladklar projeyi TEA'a olur iin sunsun; yani, projenin teknik ynn ve optimal elektrik sistemi geliim planlamalar erevesinde deerlendirilmek zere TEA'a sunsun. TEA'n oluru zerine burada yaplacak tek i, Devlet Planlama Tekilatna mracaat edip, kalknma planlar, lke enerji plan ve politikalar dorultusunda, elektrik enerjisinin tketiciye en ucuz ve gvenilir ekilde sunulmas ve arz ve talep dengelerini dikkate alarak Devlet Planlama Tekilatnn bu projeye tevik vermesidir; btn olay budur.
Bu ite, ihaleye, hibir gerek yok; nasl ki, zel sektr, fabrikasn kurarken hibir ihaleye girmeden lkedeki ekonomik durumu, arz-talep durumunu dikkate alarak kuruyorsa, ayn ekilde, enerji retimini de... Yalnz, tabi, burada bir Hazine garantisi gerekiyor, ona itirazm yok; nk, retecei enerjinin depolanmas mmkn deil. rettii enerjiyi depolamayacak olan bir kimse de, bu riski gze alarak, byle bir tesisi kuramaz; ama, Hazine garantisi, eer TEA tarafndan daha nce szlemede ilan edilmise, bu artlar dikkate alarak, arz-talep dengesini dikkate alarak, zel sektr, kendi projesini hazrlar, onaylatr ve retim tesisini kurar. i bu kadar basitletirmek varken, bu kadar dolayl yollardan, hem kurumu hem bakanl -gemite olduu gibi- zan altnda brakacak birtakm yollara bavurulmasn doru bulmadm. Ancak, bu haliyle bile, yine, bir admdr, inallah, ileride bunlar da dzeltilir.
Bu temenniyle, bu maddeye de olumlu oy vereceimizi belirtiyor, sayglar sunuyorum. (Alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Pamuku.
Gruplar adna baka sz talebi var m efendim? Yok.
ahs adna sz talebi var m?
SMAL YILMAZ (zmir) - Kiisel sz istiyorum efendim.
BAKAN - Buyurun.
Sreniz 5 dakika.
SMAL YILMAZ (zmir) - Sayn Bakan, deerli milletvekili arkadalarm; grlmekte olan, Yap-let Modeli ile Elektrik Enerjisi retim Tesislerinin Kurulmas ve letilmesi ile Enerji Satnn Dzenlenmesi Hakknda Kanun Teklifinin 3 nc maddesi zerinde ahsm adna sz alm bulunuyorum.
Deerli milletvekilleri, konumaclarn da ifade ettii gibi, Trkiyemiz bir enerji darboaznn eiindedir. Gerekten, getiimiz on yl boyunca, bugnk projeksiyon dikkate alnmadan ve gerekli yatrmlar, altyap hizmetleri getirilmeden, bugnk skntl noktaya geliimizi burada ifade etmekten byk znt duyuyorum; ama, u andaki vaka bellidir: Trkiye'nin, u anda 21 bin megavat kurulu gcnde elektrik retim tesisleri mevcut; ancak, u anda, Trkiye'nin, 1997 yl itibariyle tketimi 103 milyar kilovat/saat. Bunu da, yine, dardan aldmz ithal enerjiyle ancak karlayabiliyoruz. Yani, u anda tam sfr noktasndayz. ok sratli bir ekilde -ama, yap-ilet; ama, yap-ilet-devret; ama, yine, TEA'n, ilgili nitelerin zkaynaklaryla- muhakkak ve muhakkak, enerji retimimizi artrmamz gerekiyor.
Bakn, geen yldan bu yla geite, enerji ihtiyac yzde 11 artm; sanayileen bir lkede, nmzdeki yllarda, bu -daha da farkl- yzde 13, yzde 15 eklinde artabilir. Bu adan, olayn ehemmiyetini bir kez daha vurgulamak istiyorum.
Tabi ki bunlar byk yatrmlar, byk projeler, byk finans isteyen projeler; dolaysyla, getirilmi olan bu kanun teklifini, retimi kolaylatrc, zel sektr tevik edici olmas ve devlet ekonomisine, lkeye katkda bulunmas asndan fevkalade olumlu buluyoruz ve enerji sektr zerinden devlet tekelinin krlmas, kaldrlmas noktasnda nemli bir adm olarak gryoruz.
Btn bunlar ifade ederken, tabi ki, blgeler arasnda da birtakm dengesizlikler mevcut. u anda, zellikle Ege'de byk bir elektrik kriziyle kar karyayz. zellikle, Yataan Termik Santral, Kemerky ve Yeniky Santrallarnn evre nedeniyle durdurulma kararndan sonra, Ege ve zmir tehdit altndadr. Bugne kadar 54 nc Hkmet bu karar uygulamad; ama, tabi ki, bu, bir yasal zorunluluu beraberinde getiriyor; ama, zmir fel durumda; zmir'de gn elektrik kesildi, sanayi off durumuna dt ve gerekten ok byk sknt ekildi. zmir'in, zellikle yaz ve k aylarnda, gnlk enerji ihtiyac ortalamas 1 800 megavat civarndadr; bunun yzde 50'sinden fazlas Yataan, Kemerky ve Yeniky'den salanmaktadr. Trkiye'nin koskoca nc byk kentinin byle riskli bir ortamda braklmas, gerekten son derece skntl bir olay. Ben, zellikle Deerli Bakanmzdan ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanl yetkililerinden rica ediyorum; Aliaa'da kurulmas planlanan 700 art 700 megavatlk; yani, toplam 1 400 megavatlk, zmir'in ve Ege'nin elektrik ihtiyacn byk lde karlayacak olan iki termik santral -ama, LNG ile; ama LPG ile; ama, fuel - oil ile hangisiyle yapyorlarsa yapsnlar- bir an nce kursunlar. Bakn, geen dnemde, 54 nc Hkmetin Enerji Bakan, Bursa'da 1 400 megavatlk doalgaz santralnn temelini att; gerekten ok byk bir hizmettir. zellikle Bursa gibi, zmir gibi, Denizli gibi, stanbul gibi, Kayseri gibi sanayi blgelerinde muhakkak bu admlarn atlmas lazm. imdi, biz, yeni Hkmetten bunlar bekliyoruz; zellikle, zmirliler olarak bekliyoruz ve bir an nce, Yataan, Kemerky ve Yeniky santrallarnn da filtrasyon tesislerinin deslfrizasyon tesislerin yaplmasn istiyoruz; nk, buralar mill servettir, kullanlmas gerekir; bunun da bu enerji retimine katksnn salanmasn gerekli gryoruz.
Sayn milletvekilleri, tabi, bu arada, zellikle, otoprodktrlerin; yani, sanayicilerin kendi elektriklerini kendilerinin retmelerinin tevik edilmesi lazm. Bakn, geen dnemde -ben, yine zmir'den rnek vermek istiyorum- ili Atatrk Organize Sanayi Blgesinde sanayiciler, tamamen kendi paralaryla, 35 megavat gcnde organize sanayi blgesinin ihtiyacnn tamamn karlayacak tarzda bir proje yaptlar, bu projeyi 53 nc Cumhuriyet Hkmetinin nne getirdiler, maalesef, srncemede kald.
(Mikrofon otomatik cihaz tarafndan kapatld)
BAKAN - Sayn Ylmaz, ltfen, 1 dakika iinde toparlayalm.
SMAL YILMAZ (Devamla) - 54 nc Hkmetin deerli Bakannn ve Enerji Bakanl yetkililerinin gayretleriyle proje onayland ve u anda yapmna baland. Btn organize sanayi blgelerinde, kendi elektriklerini kendilerinin retmeleri noktasnda belki bir zorunluluk getirilmesi gerekir; bunu da, zellikle, Bakanlk yetkililerinin dikkatine sunuyor; hepinize sayglar sunuyorum.
Sa olun. (RP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Ylmaz.
Sayn Ahmet Dklmez; buyurun.
AHMET DKLMEZ (Kahramanmara) - Sayn Bakan, deerli milletvekilleri; grlmekte olan kanun teklifinin 3 nc maddesi zerinde, ahsm adna sz alm bulunuyorum; szlerime balarken, hepinizi hrmet ve saygyla selamlarm.
Bu kanun teklifinin grlmesi srasnda, tam 3 nc maddede, zellikle, sizlere duyurmak istediim bir ey var:
u gne kadar enerji satn stlenmi birksm firmalar, uygulama srasnda yle hatalar yapyorlar ki, birksm sektrlerde, birksm yerlerde veya beldelerde telafisi mmkn olmayan zarara yol ayorlar. Nedir bu diyeceksiniz; firma ismi vermeden sylemek istiyorum: Firmann bir tanesi, ayda 3 milyar liralk enerji tketimi olan bir yere, tutuyor, 40 milyar liralk enerji tketimin var diye fatura gnderiyor. Tabi, iletme sahibi de gidip benim ortalama enerji tketimim 2 milyar, 3 milyar, olsa olsa 4 milyar olur; haydi atlasa patlasa 5 milyar olur, 40 milyar olmas mmkn deil; niye bunu byle yapyorsunuz, bunda bir hata var dediinde, efendim, gidin mahkemeye, hakknz ispat edin aln, biz bu paray alrz diyorlar. Birksm firmalar, irketler, bu ekilde, kertmek istedikleri sanayi kollarn, rakiplerini felce uratmak iin gayri ahlak birtakm yollara bavuruyorlar.
Bu teklif gzel, lkemiz iin faydal, devletin ykn hafifletecek bir neri; fakat, bundan sonra bu trl kanun d ve ahlakd yollara tevessl edecekler iin, bu yollar tkayacak birksm kanunlarn da getirilmesinde yarar var. Devlet bu trl kanunsuzluklar yapmaz; ancak, zel firma ve irketler, maalesef, bu trl giriim ve davranlarn, gayri ahlak tavrlarn ierisine girebiliyorlar; ben, bunu zellikle vurgulamak istiyorum.
Mesela, Kahramanmara'ta tekstil sektr o kadar hassas bir sektr ki, 1 saatlik bir enerji kstlamas, o ehre 30-40 milyar liraya mal oluyor. Sat iini stlenen bir firmann bu ekilde bir tehdide yeltenmesi halinde, bir ehrin sanayii tamamen lebilecek durumda.
Bu konuda, yetkili arkadalarn, uygulayc arkadalarn zellikle dikkatini ekmek istiyorum ve szlerimi bitiriyorum; hepinizi hrmetle selamlyorum. (Alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Dklmez.
3 nc madde zerindeki grmeler tamamlanmtr.
Maddeyi oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Madde kabul edilmitir.
4 nc maddeyi okutuyorum:
Garanti
MADDE 4. - TEA'n, szlemenin enerji satna ilikin hkmlerinden kaynaklanan deme ykmllkleri iin, Hazine Mstearlnn bal olduu Devlet Bakanlnca retim irketine Hazine garantisi verilebilir.
BAKAN - Madde zerinde, Refah Partisi Grubu adna, Sayn Ahmet elik; buyurun.
RP GRUBU ADINA AHMET ELK (Adyaman) - Sayn Bakan, deerli milletvekilleri; Refah Partisi Grubu adna hepinizi saygyla selamlyorum.
Deerli arkadalar, grlmekte olan kanun teklifinin 4 nc maddesi zerinde Grup adna sz alm bulunuyorum. 4 nc maddeyi aynen okuyorum: TEA'n, szlemenin enerji satna ilikin hkmlerinden kaynaklanan deme ykmllkleri iin, Hazine Mstearlnn bal olduu Devlet Bakanlnca retim irketine Hazine garantisi verilebilir. Tabi ki, biz bu maddeyi destekliyoruz.
Biliyorsunuz, bu kanun teklifi, Grup Bakanvekilimiz Sayn Salih Kapusuz ve ayn zamanda Doru Yol Partisi Grup Bakanvekili tarafndan verilmi bir tekliftir ve 54 nc Hkmetin getirmi olduu bir tekliftir. Onun iin, ahsen ben, 54 nc Hkmete ok ok teekkr ediyorum; bu teklifi grmek zere Meclise getirmesinden dolay, yeni Hkmetimize de baarlar diliyorum.
Deerli arkadalar, devlet tevik vermelidir ve ayn zamanda, retici irketlere garanti yetkisi verilmelidir. Tabi, bu, istenen bir durumdur; nk, irket, ihaleyi ald takdirde, muhakkak bunun garantisini isteyecektir ve Hazine, bu konuda gerekli garantiyi vermelidir; ama, devlet de, kendi parasn koruyacak ekilde, bunlara bu imkn salayabilmelidir.
Deerli arkadalar, biliyorsunuz, Adyaman-Glba-Harmanl Termik Santralnn ihalesi yaplacakt; fakat, hukuk dayana olmad iin, ihale safhasndan geri dnd. te, 54 nc Hkmet, srf bu termik santrallar ve Trkiye'deki elektrik retimini artrmak kaydyla, yap-ilet modelini getirdi. Bu model, fevkalade bir modeldir. Adyaman-Glba-Harmanl Termik Santralnn ihalesi yaplarak inaata baland takdirde, inaat sresince 2 000 ii, inaat bittii zaman da 750 ii, Adyaman-Glba-Harmanl Termik Santralnda alacaktr. Bu, Adyaman iin, Glba-Harmanl iin fevkalade iyi bir yatrmdr.
Onun iin, ben inanyorum ki, inancm odur ki, mevcut Hkmetimiz, bu teklif kanunlatktan sonra, inallah, Adyaman-Glba-Harmanl Termik Santraln ksa bir srede bu model zerinden ihale edecek ve oraya gerekli ekonomik katky salayacaktr.
Grubum ve ahsm adna sayglar sunuyorum.
Sa olun, var olun diyorum. (RP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn elik.
Gruplar adna baka sz talebi?..Yok.
ahs adna, Sayn Memduh Bykkl; buyurun.
MEMDUH BYKKILI (Kayseri) - Deerli Bakanm, kymetli milletvekillerimiz; grlmekte olan 348 sra sayl yasa teklifiyle ilgili kiisel sz alm bulunuyorum; ncelikle, hepinizi hrmetle selamlyorum.
Gerekten, ge kalnm bir kanun teklifi. Ben, bu kanun teklifini veren, bata, Refah Partisi Grup Bakanvekili ve Doru Yol Partisi Grup Bakanvekili arkadalarmz tebrik ediyorum.
REFK ARAS (stanbul) - Bize bir ey yok mu?!
MEMDUH BYKKILI (Devamla) - Yaplan bu almalardan dolay, elbette ki, Trkiye Byk Millet Meclisine teekkr ediyorum; ancak, gnlm isterdi ki, yeni Hkmetin milletvekillerinin tamam burada olsayd, bu almalara destek verseydi de, bir miktar da pay olsayd. Daha imdiden yorulmu gibiler...
ABDULLAH AKARSU (Manisa) - Bizi adamdan saymyor musun?!
MEMDUH BYKKILI (Devamla) - Bu gidile de, kanun karacak gleri pek yok gibi... Neyse, hayrls olsun. Milletin hayrna olan gzel kanunlar, iyi kanunlar karmakta, biz, muhalefet olarak, her zaman destek vermeye hazrz; bundan kimsenin phesi olmasn.
Tabi, yap-ilet modelini konuuyoruz ve termik santrallar konuuyoruz. Trkiye'de, sadece termik santrallar yok, hidroelektrik santrallar da var. Elbette ki, devletin hantal yapsn hepimiz biliyoruz. Ben, blgemden rnek vereceim: Kayseri blgesinde, yirmi yldr Yamula Baraj diye bilinen mehur Yemliha Baraj konuulur durur. Gerekten, hep konuulan, hep devletten bir eyler beklenilen dnem geride kalmtr. imdi, orada kurulmu olan bir zel irket vastasyla, yap-ilet-devret modeliyle bir alma yaplmaktadr. Bu almayla ilgili olarak, 54 nc Hkmet dneminde, deerli Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanmz bata olmak zere, enerji fonundan yaplan katkyla almalar balam, istimlak paralar verilmi, derivasyon kanallarnn ihalesi de yaplmtr. Umuyorum ki, 55 inci Hkmetimizin deerli Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakan da, bu almalarn devam ynnde katkda bulunacaktr.
Yine, blgemizde, bir baka yap-ilet-devret modeliyle devam eden hidroelektrik santral -amlca Santral adyla amlca I, amlca II- Zamant Irmamzn yksek debili suyuna, bu akan suya, deta gem vurma amacyla yaplan bir almadr.
Kayseri'de son alt ya da sekiz ay ierisinde seksene yakn fabrika kurulmutur; fabrika kurma almas yaplmaktadr. Bu mteebbis insanlarn, elbette ki, evkini kran bir konu var; enerji problemi. Bykehirlerde bu konu gndeme geldike, acaba bizim blgemizde de ileride durum ne olacak gibi endieler sz konusu olmutur.
Bence, aslnda, burada, gerek yetkililere gerekse Trkiye Byk Millet Meclisi olarak bizlere den grev, termik santrallarda olduu gibi, yap-ilet modelini gndeme getirip kanunu karrken, hidroelektrik santrallarla ilgili olan, hidroelektrik enerjiyle ilgili olan almalarn yasal boluklarnn da giderilmesi suretiyle, yap-ilet modelinin mutlaka hayata geirilmesini salamak olmaldr; nk, artk hepimiz, devletten bir eyler beklenirse, sonunda neticeye ulalamadn grmekteyiz. 2000'li yllarda, zelletirmenin artk gndemde olduu ve herhalde, zelletirme sahasnda en geri kalm lke durumunda olduumuz bir dnemde, bu almalar mutlaka yapmalyz.
Ben, bir baka rnek vermek istiyorum: Kayseri Sarolan Baraj'nn, maalesef, yedi senedir inaat devam ediyor; sanrm, yaplan, yzde 25 ya da yzde 30 oranndadr.
Bu gerekleri gz nne getirdiimizde, Trkiyemiz iin enerji problemi daha ileri boyutlara ulamadan, bir an evvel, yap-ilet modelini hayata geirip -hatta, tm sahalarda hayata geirip- enerji problemini halletmemiz gerektii kanaatindeyim.
Ben, tekrar, emei geenleri kutluyor, 54 nc, 55 inci Hkmete teekkr ediyor, sayglar sunuyorum. (Alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Bykkl.
Madde zerinde grmeler tamamlanmtr.
Maddeyi oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Madde kabul edilmitir.
Teklifin geici maddesini okutuyorum:
GEC MADDE 1. - Enerji retim tesisi kurmak iin 9.5.1996 tarihli ve 96/8269 sayl Kararname hkmlerine gre alnm tekliflerle ilgili ilemlere, kaldklar yerden bu Kanun hkmlerine gre devam edilir.
BAKAN - Madde zerinde sz talebi?.. Yok.
Maddeyi oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Madde kabul edilmitir.
5 inci maddeyi okutuyorum:
Yrrlk
MADDE 5. - Bu Kanun yaym tarihinde yrrle girer.
BAKAN - Madde zerinde sz talebi?.. Yok.
Maddeyi oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Madde kabul edilmitir.
6 nc maddeyi okutuyorum:
Yrtme
MADDE 6. - Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.
BAKAN - Madde zerinde sz talebi?..
SMAL YILMAZ (zmir) - Sayn Bakan, kiisel sz istiyorum.
BAKAN - Sayn smail Ylmaz, kiisel sz talebiniz var.
Gruplar adna sz talebi?.. Yok.
Buyurun Sayn Ylmaz.
SMAL YILMAZ (zmir) - Sayn Bakan, deerli milletvekilleri; grmekte olduumuz kanun teklifinin son maddesi zerinde, ahsm adna sz alm bulunuyorum; hepinizi saygyla selamlyorum.
Konumaclarmzn da ksmen ifade ettii gibi, bugn, rettiimiz enerjinin, maalesef, yaklak yzde 20'sini kaybediyoruz. Yani, retim merkezlerimizden TEA'n hidroelektrik veya termik veya jeotermal tesislerden rettii enerjinin, gerek TEDA'n datm nitelerine gelinceye kadar gerekse TEDA'n datm srasnda, byk kayplar olduunu biliyoruz. Dnya standartlarna gre, kabul edilebilir enerji kayb yzde 6, yzde 7 civarndadr; ama, bugn, Trkiye'de, yzde 17, yzde 18 civarnda veya yzde 15 civarnda ifade edilse bile, reel olarak yzde 20 kaybmz var demektir. Bu yzde 20 kayp, ekonomimize byk lde yk getirmektedir. Bu kayp, ekonomiye yk getirdii gibi, ayrca, vatandan srtna da binmektedir. ncelikle, bu kayplarn nleneceine, kayplarn kabul edilebilir snrlara ekileceine -tabi ki, ilgililerin, yetkililerin alaca nlemlerle ve nmzdeki gnlerde yapacaklar almalarla- bir lde halledileceine inanyorum, temenni ediyorum; ancak, burada ifade etmek istediim u: Bakn, TEA, rettii enerjiyi TEDA'a satyor -yani, devletin bir kurumu dier kurumuna satyor- TEDA, TEA'tan alyor -tabi, bu arada, TEA krn alyor- ve ald bu elektrik enerjisini vatandaa satyor; satarken -bu kayplarn yaklak yzde 15-16's, daha ziyade, tketiciye giderken olan kayplar- TEDA, bu kayplar ne yapyor, vatandan srtna bindiriyor -yani, faturalara yklyor, vatandaa fatura ediyor- ve arkasndan, astronomik elektrik faturalar... Neden?.. Kaak elektrik, zellikle, ruhsatl kullananlarn zerine bindiriliyor. Bu da son derece byk bir zulm. Nedendir bu diye sebebini aratrdk. zellikle, benim blgem olduu iin, zmir'den rnek vereyim. zmir'in Buca, Karyaka, Narldere, Bornova lelerinde unu grdk: Tabi ki, byk gler var, doudan batya g var, kaak yaplama var. mar Yasasna gre, belediyelerden oturma raporu alnmadka, kaak yaplara elektrik ve su balanmyor. Vatanda ne yapyor; bu sefer, kaak elektrik, kaak su kullanyor. Vatandan kaak elektrik, kaak su kullandn belediye biliyor, herkes biliyor; ama, nlem almyor. mar Yasasnda yaplacak bir deiiklikle, bunu, muhakkak halletmek lazm. Aksi takdirde, vatandalar arasnda zulm arac olarak kullanlyor. Gerekten, ruhsatl yaps olan ve elektrik abonesi olmu vatandamz, kaak elektrik kullananlarn ykn ekiyor. Bu da, byk bir problem. Bunun, muhakkak halledilmesi gerekir diyorum. mar Yasasnda bu deiiklik yaplabilir; buna, bizler de destek oluruz; ancak, muhakkak yaplmal.
Bir de ok nemli bir hususu, altn izerek, sylemek istiyorum: TEDA'n vatandatan tahsil ettii elektrik fatura bedellerinin ne kadarnn TEDA'a geldiini renmek iin aratrma yaptm. Vatandan dedii parann, sadece yzde 50'i TEDA'a gidiyor; dier yzde 50'si, yok TRT'ye, yok bilmem ne fonuna, yok falanca fona, yok filanca fona... Yani, vatandan dedii elektrik parasnn yzde 50'si, TEDA'a ve devlete dnyor -yani, ilgili birime dnyor- ama, olmaz. Bunun, muhakkak makul bir seviyeye ekilmesi lazm. Vatanda milyonlarca lira dyor.
ALGAN HACALOLU (stanbul) - Akaryakt da yle.
SMAL YILMAZ (Devamla) - Sayn milletvekilim, vatanda, zellikle, veznelerde, elektrik faturalarna veya su faturalarna para yetitiremiyor. Bunun nlenmesi gerekir.
Yrrlk maddesinde konumamn sebebi, u anda yrtmenin banda olan Hkmetin bu konuya dikkatlerini ekmek amacyla idi.
Hepinizi saygyla selamlyorum.
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Ylmaz.
ahs adna, Sayn Salih Kapusuz; buyurun.
SALH KAPUSUZ (Kayseri) - Sayn Bakan, deerli milletvekili arkadalarm; hepinizi saygyla selamlyorum. ncelikle, bu teklifin yasalamasna katk salayan btn siyas parti gruplarna ve milletvekili arkadalarma teekkr ediyorum.
Tabi, devlette devamllk esastr. Faydal, verimli ve lkemizin lehine olan byle bir teklifin yasalam olmas, elbette, hepimizi ve milletimizi memnun etmektedir. Tabi, sadece yasay karmakla i bitmiyor. Asl, i, bu yasalarda hedeflenen verimi, fayday, lke menfaatn sonulandrmak, bunun gereiyle ilgili admlar atmakla tamamlanacaktr. Bu, bir balangtr. zellikle, byle bir balangcn baka alanlara da yansmas, baka alanlarda da tatbikata konulmas, elbette, serbest piyasann verimlilii ve lke karlar asndan ok faydal olacaktr.
imdi, tabi, Sayn Bakan, bu konuda, bu yk zerine alm oluyor; inallah, altyaps hazrlanm, ihale safhasna gelmi, hatta ihalesi yaplm olan ve sonulandrma bekleyen birtakm almalar sonulandracaktr.
Memleketimiz iin hayrl olmasn temenni ediyor; hepinize sayglar sunuyorum. (RP, ANAP ve DYP sralarndan alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Kapusuz.
Madde zerinde grmeler tamamlanmtr.
Maddeyi oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir.
Teklifin tmn oylarnza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir. Bylece, teklif kabul edilmi ve kanunlamtr.
Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanmz Sayn Cumhur Ersmer, bu vesileyle, Trkiye Byk Millet Meclisine teekkr etmek istiyor.
Buyurun Sayn Ersmer. (ANAP ve DSP sralarndan alklar)
ENERJ VE TAB KAYNAKLAR BAKANI MUSTAFA CUMHUR ERSMER (anakkale) - Sayn Bakan, kymetli arkadalar; gerekten, bu, Hkmetimizin ilk kanunudur. nallah, bylesine hayrl, yararl kanunlar elbirliiyle karmak, Meclisimize ve Hkmetimize nasip olacaktr.
Burada, bugn, Trkiye Byk Millet Meclisi, btn parti gruplaryla birlikte baz hususlar tespit etti, altn izdi. Bunlardan en nemli tespit ve alt izilen husus, lkemizin, gerekten, enerji konusunda darboaza geldiidir. Yine, bu enerji ihtiyacnn giderilmesi noktasnda, devletin bte imknlaryla bu sorunun zlmesinin mmkn olmad da tespit edilmitir; yani, enerji konusundaki an kapatlmas iin, mutlaka, zel sektrn ve zel sektr sermayesinin ve hatta, ok ehven artlarda intikali salanabilecek olan yabanc sermayenin lkeye intikalinin gereklilii tespit edilmitir. Yine, hep birlikte tespit ettiimiz bir husus da, bylesine acil bir ihtiya kapya gelip dayandnda, btn siyas partilerimizin, parti mlahazalarn bir tarafa brakp -hatta baz tereddtlerine ramen- lkenin bu ihtiyacnn karlanmas noktasnda birlikte hareket edebilmeleridir. mit ediyorum, dua ediyorum; bu, bundan sonraki ihtiyalarn tespitinde de ayn ekilde devam edecektir.
Hibir arkadamzn en ufak bir phesi olmasn ki, 55 inci Hkmetimiz, kendisine verilen bu emanete ihanet etmeyecektir. Biz, bize neyin emanet edildiinin, bu kanunla bize neyin emanet edildiinin ok iyi bilincindeyiz.
Yine, bugn, bir hususu daha tespit etmek istiyorum. ok iyi bildiiniz gibi, bu kanun teklifi, iptal edilen bir kararnameyi hayata geirmek iin karlmtr. 53 nc Hkmet dneminde bir kararname karlmtr; ancak, bu kararname, Dantayca iptal edilmitir. ptalden sonra, 54 nc Hkmet dneminde, iki grup bakanvekili arkadamzn hazrlayp sunduu bu kanun teklifi, Meclise verilmitir, 55 inci Hkmet dneminde de hayatiyete geirilecektir.
Ben, bandan sonuna kadar, gerek 53 nc gerek 54 nc gerekse bugnk Hkmetimizde ve Meclisimizde bu kanun teklifine emek verenlere, yardmc olanlara, destek verenlere Hkmetim adna teekkr ediyor, hepinize sayg ve sevgiler sunuyorum. (Alklar)
BAKAN - Teekkr ediyorum Sayn Bakan.
Sayn milletvekilleri, alma sremizin dolmasna 10 dakikadan az bir zaman kald; yeni bir yasa tasars ya da teklifine balamamz halinde mesafe kaydedebilmemiz mmkn deil.
SALH KAPUSUZ (Kayseri) - Sayn Bakanm, zabtlara doru gemesi asndan ifade etmek istiyorum. Gndemin 159 uncu srasnda promosyonla ilgili teklif mevcuttur; komisyonlarda deil, Genel Kurulun gndemindedir.
Arz eder, teekkr ederim.
BAKAN - Bu nedenle, kanun tasar ve tekliflerini grmek iin, 17 Temmuz 1997 Perembe gn saat 15.00'te toplanmak zere, birleimi kapatyorum.
A) YAZILI SORULAR VE CEVAPLARI
1. - Nide Milletvekili Akn Gnen'in, Bayndrlk ve skn Bakanlnda korunmaya muhta ocuklar iin ayrlan kadrolara usulsz atama yapld iddialarna ilikin sorusu ve Devlet Bakan Hasan Gemici'nin yazl cevab (7/2860)
Korunmaya Muhta ocuklarn stihdam konusunda, 2 Haziran 1997 tarihli Hrriyet Gazetesinin 31 inci sayfasnda yaynlanan bir haberle ilgili, aadaki sorularmn SHEK'den sorumlu Sayn Devlet Bakan tarafndan yazl olarak cevaplandrlmasn arz ederim.
Sayglarmla.
Akn Gnen
Nide
Hrriyet Gazetesinin 2 Haziran 1997 tarihli saysnn 31 inci sayfasnda yer alan Bu mu Mslmanlk! balkl bir haberde, Bayndrlk ve skn Bakanlnda Korunmaya Muhta ocuklar iin kullanlmas gereken kadrolara sahte belgelerle yetimlikle ilgisi olmayan kiilerin atandndan bahisle, Yetimlere ayrlan ie bakalarn yerletirdiler alt bal altnda da ilk olay deil ibaresine yer verilmektedir. Buna gre;
1. Szkonusu haber doru mudur?
2. Habere konu olan olayn sorumlular kimlerdir?
3. Haberde deinildii zere bu sorumlularn yapm olduu, usulsz baka atamalar da var mdr?
4. Bu sorumlularn yapt usulsz ilemlerin soruturulmas ve gerekirse yasal yollara gidilmesi konusunda Bakanlnzca bir giriimde bulunulmu mudur? Ya da bulunulacak mdr?
T.C.
Babakanlk 18.6.1997
Sosyal Hizmetler ve ocuk
Esirgeme Kurumu
Genel Mdrl
Say : B.01.1.SE.0.61.00.00.HM/97-400
Konu : Soru nergesi
lgi : 18.6.1997 tarihli ve A.01.0.GNS.0.10.00.02-7/2860-7065/19212 sayl yaz.
Nide Milletvekili Akn Gnen tarafndan, korunmaya muhta ocuklarn istihdam konusunda 2 Haziran 1997 tarihli Hrriyet Gazetesinin 31 inci sayfasnda yaynlanan haberle ilgili olarak verilen soru nergesine ynelik cevaplarmz aada belirtilmitir.
Hrriyet Gazetesinin 2 Haziran 1997 tarihli saysnn 31 inci sayfasnda yer alan Bu mu Mslmanlk! balkl haberde, Bayndrlk ve skn Bakanlnda korunmaya muhta ocuklar iin kullanlmas gereken kadrolara sahte belgelerle yetimlikle ilgisi olmayan kiilerin atandndan bahisle, yetimlere ayrlan ie bakalarn yerletirdiler alt bal altnda da ilk olay deil ibaresine yer verilmektedir.
Bilindii zere, 3413 sayl Kanunla 2828 sayl Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Kanununa ek bir madde eklenerek, kamu kurum ve kurulular, reit olana kadar Babakanlk Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrl tarafndan baklan ve korunan ocuklar iin, her ylbandaki, hangi statde olursa olsun, serbest kadro mevcutlarnn binde biri nispetindeki ksmn ayrarak bu ocuklar arasnda yaplacak giri snavlarnda baarl olanlar arasnda atama yaplacan ngrmektedir.
Bayndrlk ve skn Bakanlnda 3413 sayl Kanun gereince ayrlan kontenjanlara hak edilmeyenlerin alndna dair Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumuna 22.5.1997 tarihinde ikyetlerin intikal ettirilmesi zerine anlan Genel Mdrlke 28.5.1997 tarihli ve 97/167 sayl onayla grevlendirilen mfetti tarafndan soruturmaya balanmtr. Halen soruturma devam etmektedir.
Haberde iddia edildii gibi bir sahtekrlk yaplm ise, sorumlular hakknda idar, adl ve ceza ilemler yerine getirileceinden hi kimsenin kukusu bulunmamas gerekir.
nergeye konu haber, Ankara Etimesgut Fatma er Yetitirme Yurdunda dzenlenen ve tasdik edilen form (A)'lara dayal olarak Bayndrlk ve skn Bakanlnn 20.5.1997 tarihinde at szl ve uygulamal snava katlp kazananlarn ie alnmalar ile ilgili olup, bu konuda soruturma balatlmas nedeniyle Bayndrlk ve skn Bakanlna 23.5.1997 tarihli ve 870 sayl yazyla bavurulmu snav kazananlarn atamalarnn yaplmamas ve atamalar yaplm ise greve balatlmamas istenmitir.
Bilgilerinize arz ederim.
Hasan Gemici
Devlet Bakan