Dönem : 21 Yasama Yılı : 4
T.B.M.M. (S. Sayısı : 770)
Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin
Uluslararası Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun Tasarısı
ve Dışişleri Komisyonu
Raporu (1/913)
|
|
|
|
T.C. |
|
|
Başbakanlık |
12.10.2001 |
|
Kanunlar ve Kararlar |
|
|
Genel Müdürlüğü |
|
|
Sayı :
B.02.0.KKG.0.10/101-333/4707 |
|
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Dışişleri Bakanlığınca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı
Bakanlar Kurulunca 22.8.2001 tarihinde kararlaştırılan “Her Türlü Irk
Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin
Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte
gönderilmiştir.
Gereğini arz ederim.
Bülent
Ecevit
Başbakan
GEREKÇE
Her Türlü Irk
Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme, Birleşmiş
Milletler Genel Kurulunda 21 Aralık 1965 tarihinde ülkemizin de olumlu oy
kullandığı oylamada oybirliğiyle kabul edilerek, 7 Mart 1966 tarihinde imzaya
açılmıştır. Sözleşme, 27 ülkenin onay belgelerini BM Genel Sekreterine tevdi
etmesini takiben 4 Ocak 1969 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz Sözleşmeyi
13 Ekim 1972 tarihinde imzalamıştır.
Sözleşmeye, BMüyesi olan
188 ülkeden 157’si taraf olmuştur. Bu 157 ülkeye, tüm Avrupa Birliği üyesi
ülkeler ile ülkemizin dışındaki tüm AB adayı ülkeler ve tüm Avrupa Konseyi
üyesi ülkeler dahildir.
Her Türlü Irk
Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme, Birleşmiş
Milletler’in insan hakları alanındaki ilk sözleşmesidir. Taraf Devletler,
Sözleşme uyarınca, kişiler, gruplar veya kurumlar aleyhinde ırk ayrımcılığı
içeren hiçbir uygulamada bulunmamayı; ayrımcılığı desteklememeyi; kişiler,
gruplar veya kuruluşlar tarafından yapılan ırk ayrımcılığını yasaklamayı ve
ulusal ve yerel düzeydeki Hükümet politikalarını gözden geçirerek, ırk
ayrımcılığına neden olabilecek mevzuatlarını ilga etmeyi üstlenmektedirler.
Tüm vatandaşlarımızın,
soylarına bakılmaksızın kanun önünde eşitliği, Anayasamızda ve ilgili tüm yasalarımızda
güvence altına alınmıştır. Öte yandan, ırksal köken temelinde ayrımcılık, Türk
toplumu açısından hiçbir şekilde sözkonusu değildir. Bu itibarla, Sözleşme,
genel hatlarıyla, hukuk sistemimize ve yürürlükteki mevzuatımıza aykırı
hükümler içermemektedir. Sözleşme, ayrıca, ülkemizin benimsediği evrensel değer
ve ilkeler ile uluslararası alanda üstlendiği yükümlülüklerle de uyum
içindedir.
Son yıllarda insan
hakları ile ilgili konuların ülkemizin dış ilişkilerinde büyük bir önem
kazanmış olması ışığında, uluslararası insan hakları sistemi içinde özel öneme
sahip olan, ancak bugüne kadar taraf olmadığımız temel belgelere katılarak, bu
konudaki yasal çerçeveyi tamamlama yönündeki çalışmaların hızlandırılmasının
yerinde olacağı düşünülmektedir.
Her Türlü Irk
Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmeye taraf
olmamız konusunun da bu çerçevede değerlendirilmesi isabetli olacaktır.
Nitekim, 19 Mart 2001 tarih ve 2001/2129 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına ekli,
“Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal
Programı”nın “Siyasî Kriterler” başlığı altında, anılan Sözleşmenin kısa vadede
sonuçlandırılması öngörülmektedir.
Bu çerçevede, Sözleşmenin
ilişikte maruz iki beyan ve bir çekinceyle birlikte onaylanmasının uygun
olacağı düşünülmektedir.
Dışişleri Komisyonu Raporu
|
Türkiye Büyük Millet Meclisi |
|
|
Dışişleri Komisyonu |
15.11.2001 |
|
Esas No. : 1/913 |
|
|
Karar No.
: 43 |
|
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Her Türlü Irk
Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin
Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun Tasarısı Komisyonumuzun 1 Kasım
2001 tarihli 23 üncü Birleşiminde Dışişleri Bakanlığı temsilcilerinin
katılmalarıyla görüşülmüştür.
4 Ocak 1969 tarihinde
yürürlüğe giren, Ülkemizin 13 Ekim 1972 tarihinde imzaladığı, BM üyesi 157
ülkenin taraf olduğu Sözleşme uyarınca, taraf Devletler kişiler, gruplar veya
kurumlar aleyhinde ırk ayrımcılığı içeren hiçbir uygulamada bulunmamayı ve ırk
ayrımcılığına neden olabilecek mevzuatlarını ilga etmeyi üstlenmektedirler.
Ülkemizce benimsenen
evrensel değer ve ilkeler ile uyumlu olan Sözleşme Komisyonumuzca benimsenmiş
ve Tasarı kabul edilmiştir.
Raporumuz Genel Kurul'un
onayına sunulmak üzere Başkanlığa saygı ile arz olunur.
|
Başkan |
Başkanvekili |
Sözcü |
|
Kâmran İnan |
Suat Çağlayan |
Mehmet Kaya |
|
Van |
İzmir |
Kahramanmaraş |
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
Saffet Arıkan Bedük |
Hikmet Uluğbay |
Ş. Bülent Yahnici |
|
Ankara |
Ankara |
Ankara |
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
Nesrin Ünal |
Teoman Özalp |
Servet Sazak |
|
Antalya |
Bursa |
Eskişehir |
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
A. Ahat Andican |
Zafer Güler |
Hüseyin Kansu |
|
İstanbul |
İstanbul |
İstanbul |
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
Osman Yumakoğulları |
Cevdet Akçalı |
Basri Coşkun |
|
İstanbul |
Kütahya |
Malatya |
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
M. Necati Çetinkaya |
Birol Büyüköztürk |
Ahmet Zamantılı |
|
Manisa |
Osmaniye |
Tekirdağ |
|
|
Üye |
|
|
|
Mehmet Yaşar Ünal |
|
|
|
Uşak |
|
HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ
METİN
HER TÜRLÜ IRK AYRIMCILIĞININ ORTADAN KALDIRILMASINA İLİŞKİN
ULUSLARARASI SÖZLEŞMENİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞU
HAKKINDA KANUN TASARISI
MADDE 1. – 13 Ekim 1972
tarihinde New York’ta imzalanan “Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan
Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme”nin ilişik beyanların yapılması ve
çekincenin konulması suretiyle onaylanması uygun bulunmuştur.
MADDE 2. – Bu Kanun
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3. – Bu Kanun
hükümlerini Ba-kanlar Kurulu yürütür.
|
Bülent Ecevit |
|
|
|
Başbakan |
|
|
|
Devlet
Bak. ve Başb. Yrd. |
Devlet
Bak. ve Başb. Yrd. |
Devlet
Bak. ve Başb. Yrd. V. |
|
D. Bahçeli |
H. H. Özkan |
R. K. Yücelen |
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
DevletBakanı |
|
K. Derviş |
Prof. Dr. T. Toskay |
M. Keçeciler |
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
Prof. Dr. Ş. S. Gürel |
F. Bal |
N. Arseven |
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
M. Yılmaz |
Prof. Dr. R. Mirzaoğlu |
Dr. Y. Karakoyunlu |
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
H. Gemici |
Prof. Dr. Ş. Üşenmez |
E. S. Gaydalı |
|
Devlet
Bakanı V. |
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
Prof. Dr. Ş. S. Gürel |
Prof. Dr. A. Çay |
R. Önal |
|
Adalet
Bakanı |
Millî
Savunma Bakanı |
İçişleri
Bakanı |
|
Prof. Dr. H. S. Türk |
S. Çakmakoğlu |
R. K. Yücelen |
|
Dışişleri
Bakanı |
Maliye
Bakanı V. |
Millî
Eğitim Bakanı |
|
İ. Cem |
M. Keçeciler |
M. Bostancıoğlu |
|
Bayındırlık
ve İskân Bakanı |
Sağlık
Bakanı |
Ulaştırma
Bakanı |
|
K. Aydın |
Doç. Dr. O. Durmuş |
O. Vural |
|
Tarım
ve Köyişleri Bakanı |
Çalışma
ve Sos. Güv. Bakanı |
Sanayi
ve Ticaret Bakanı |
|
Prof. Dr. H. Y. Gökalp |
Y. Okuyan |
A. K. Tanrıkulu |
|
En.
ve Tab. Kay. Bakanı |
Kültür
Bakanı V. |
Turizm
Bakanı |
|
Z. Çakan |
H. Gemici |
M. Taşar |
|
Orman
Bakanı |
|
Çevre
Bakanı |
|
Prof. Dr. N. Çağan |
|
F. Aytekin |
DIŞİŞLERİ KOMİSYONUNUN
KABUL ETTİĞİ METİN
HER TÜRLÜ IRK AYRIMCILIĞININ ORTADAN KALDIRILMASINA İLİŞKİN
ULUSLARARASI SÖZLEŞMENİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞU
HAKKINDA KANUN TASARISI
MADDE 1. – Tasarının 1 inci maddesi Komisyonumuzca aynen
kabul edilmiştir.
MADDE 2. – Tasarının 2 nci maddesi Komisyonumuzca aynen
kabul edilmiştir.
MADDE 3. – Tasarının 3 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen
kabul edilmiştir.
HER TÜRLÜ IRK AYRIMCILIĞININ ORTADAN KALDIRILMASINA
İLİŞKİN ULUSLARARASI
SÖZLEŞME
21 Aralık 1965 tarih ve
2106 (XX) sayılı BM Genel Kurul kararı uyarınca kabul edilerek imza ve onaya
açılmıştır.
19. madde uyarınca, 4 Ocak 1969 tarihinde yürürlüğe
girmiştir.
Sözleşmeye Taraf
Devletler,
Birleşmiş Milletler
Şartı’nın tüm insanların onur ve eşitlik ilkelerine dayandığı ve tüm üye
devletlerin, birlikte veya ayrı olarak, Teşkilâtla işbirliği halinde, Birleşmiş
Milletler’in amaçlarından biri olan herkesin evrensel insan haklarına ve temel
özgürlüklerine, ırk, cinsiyet, dil veya din ayrımı yapılmaksızın saygı gösterilmesinin
geliştirilmesi ve desteklenmesi doğrultusunda faaliyette bulunmayı taahhüt
ettiklerini gözönünde bulundurarak,
İnsan Hakları Evrensel
Beyannamesinin bütün insanların özgür, onur ve haklar bakımından eşit
doğduklarını ve herkesin, hiçbir ayrım ve özellikle ırk, renk ve ulusal köken
ayrımı yapılmaksızın, burada kayıtlı haklardan ve özgürlüklerden
yararlanacaklarını ilan ettiğini gözönünde bulundurarak,
Herkesin yasalar önünde
eşit olduğunu ve herhangi bir ayrımcılık veya ayrımcılığa teşvik karşısında
yasaların eşit korumasından yararlanma hakkına sahip olduğunu gözönünde
bulundurarak,
Birleşmiş Milletler’in
sömürgeciliği ve buna bağlı her türlü ırkçı ve ayrımcı uygulamayı, her ne
şekilde ve nerede olursa olsun kınadığını ve Sömürge Yönetimi Altındaki
Ülkelere ve Halklara Bağımsızlık Verilmesine İlişkin 14 Aralık 1960 tarihli
Bildirge’nin (1514 (XV) sayılı Genel Kurul kararı) bu tür uygulamaların süratle
ve koşulsuz şekilde sona erdirilmesi gerekliliğini teyid ve ciddiyetle ilan
etmiş olduğunu gözönünde bulundurarak,
Her Türlü Irk
Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin 20 Kasım 1963 tarihli Birleşmiş
Milletler Bildirgesi’nin (1904 (XVIII) sayılı Genel Kurul kararı) tüm dünyada,
ırkçı ayrımcılığın her türünün ve şeklinin süratle ortadan kaldırılması ve
insan onuruna saygının temininin gerekliliğini ciddiyetle teyid ettiğini
gözönünde bulundurarak,
Irk farklılığına dayalı
her türlü üstünlük öğretisinin bilimsel açıdan yanlış olduğuna, etik açıdan
kınanması gerektiğine, sosyal açıdan gayri adil ve tehlikeli olduğuna, hiç bir
yerde, teoride ve uygulamada ırk ayrımcılığı için bir mazeret bulunmadığına
inanarak,
İnsanlar arasında ırk,
renk ve etnik kökene dayalı ayrımcılığın uluslararasında barışçı ve dostça
ilişkiler geliştirilmesine bir engel oluşturduğunu, barışı ve güvenliği ve aynı
ve tek bir devlet içinde birarada yaşayan insanların uyumunu bozabileceğini
teyid ederek,
Irkçı engellerin
varlığının her insan toplumunun ideallerine aykırı olduğuna inanarak,
Dünyanın bazı
bölgelerinde hâlâ var olan ırk ayrımcılığı ve apartheid, ayrımcılık veya ayrım
politikaları gibi ırk üstünlüğü veya ırk düşmanlığı üzerine kurulu hükümet
politikalarından kaygılanarak,
Irklar arasında anlayış
ortamını desteklemek ve her türlü ırkçı dışlamadan ve ırk ayrımcılığından
arınmış bir uluslararası toplum inşa etmek amacıyla, ırk ayrımcılığının her
şekil ve oluşumunu süratle ortadan kaldırmak için gerekli tüm önlemleri almak,
tüm ırkçı öğretileri ve uygulamaları önlemek ve bunlarla mücadele etmek
kararlılığında olarak,
Uluslararası Çalışma
Örgütü tarafından 1958 yılında kabul edilen İstihdam ve Meslekî Ayrımcılığa
İlişkin Sözleşme ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilâtı
tarafından 1960 yılında kabul edilen Eğitimde Ayrımcılığa Karşı Sözleşme’yi
hatırda tutarak,
Her Türlü Irk
Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması için BM Deklarasyonunda yer alan ilkeleri
uygulamak ve bu amaçla en kısa zamanda pratik önlemlerin kabul edilmesini
sağlamak arzusuyla,
aşağıdaki hususlarda
anlaşmışlardır:
BİRİNCİ BÖLÜM
Madde 1
1. Bu Sözleşmede, “ırk
ayrımcılığı” terimi, siyasî, ekonomik, sosyal, kültürel veya toplumsal yaşamın
herhangi bir alanında, insan hakları ve temel özgürlüklerin tanınmasını,
uygulanmasını, bu hak ve özgürlüklerden yararlanılmasını ortadan kaldırmak veya
zayıflatmak amacına ya da etkisine yönelik, ırk, renk, soy ya da ulusal veya
etnik kökene dayalı her türlü ayrım, dışlama, kısıtlama ya da tercih
anlamındadır.
2. Bu Sözleşme, Taraf
Devletlerin vatandaşları ile vatandaş olmayanlar arasında getirdiği farklara,
dışlamalara, kısıtlamalara veya tercihlere uygulanmayacaktır.
3. Sözleşme’de yer alan
hiçbir husus, belli bir ülke vatandaşlığına karşı ayrım gözetmemesi kaydıyla,
Sözleşme’ye Taraf Devletlerin uyrukluk, vatandaşlık, vatandaşlığa kabul
konularına ilişkin yasal düzenlemelerini etkileyecek şekilde yorumlanamaz.
4. Sadece insan hakları
ve temel özgürlüklerden eşit şekilde yararlanmalarını sağlamak amacıyla, özel
bir korumaya ihtiyaç duyan belli ırk veya etnik grupların veya bireylerin uygun
gelişimini temin amacına yönelik özel önlemler, bu gibi önlemlerin sonuçta
farklı ırk grupları için ayrı haklar sağlanmasına yol açmamaları ve önlemler
amacına ulaştıktan sonra sürdürülmemeleri kaydıyla, ırk ayrımcılığı olarak
görülmeyecektir.
Madde 2
1. Taraf Devletler ırk
ayrımcılığını kınar ve uygun her imkânla ve gecikmeden, ırk ayrımcılığının her
türünün ortadan kaldırılması ve tüm ırklar arasında bu anlayışın geliştirilmesi
politikası izlemeyi üstlenir ve bu amaçla,
a) Her Taraf Devlet,
bireylere, birey gruplarına ya da kurumlara karşı hiçbir ırk ayrımcılığı
eyleminde veya uygulamasında bulunmamayı ve ulusal ya da yerel tüm kamu
yetkilileri ile kamu kurumlarının bu yükümlülüğe uygun hareket etmelerini
sağlamayı üstlenir.
b) Her Taraf Devlet,
herhangi bir kişinin veya teşkilâtın ırk ayrımcılığını himaye etmemeyi,
savunmamayı ve desteklememeyi üstlenir.
c) Her Taraf Devlet,
yerel ulusal ve hükümet politikalarını gözden geçirmek, nerede bulunursa
bulunsun, ırk ayrımcılığı doğuran veya devam ettiren yasaları veya
düzenlemeleri değiştirmek, kaldırmak veya geçersiz kılmak amacıyla etkin
önlemler alır.
d) Her Taraf Devlet,
koşullar gerektirdiği takdirde yasal düzenlemeler yapmak dahil, tüm uygun
yöntemlerle, herhangi bir birey, grup veya örgüt kaynaklı ırk ayrımcılığını
yasaklayacak ve bu tür ayrımcılığa son verecektir.
e)Her Taraf Devlet,
gerektiğinde, bütünleşme amaçlı örgüt ve hareketler ile ırklar arasındaki
engelleri kaldırmaya yönelik diğer araçları teşvik etmeyi, ırkçı bölünmeyi
güçlendirebilecek her şeyi caydırmayı üstlenir.
2. Taraf Devletler,
koşullar gerektirdiğinde, belli ırk gruplarının ve bunlara mensup bireylerin,
insan hakları ve temel özgürlüklerden tamamen ve eşit şekilde
yararlanabilmelerini garanti altına almak amacıyla, bu gruplar ve bireylerin
uygun gelişimlerini ve korunmalarını sağlamak için, sosyal, ekonomik, kültürel
ve diğer alanlarda özel ve somut önlemler alacaktır. Bu önlemler, alınış
amaçları gerçekleştikten sonra, hiçbir şekilde, farklı ırk grupları için eşit
olmayan ve ayrı haklar sağlanması sonucunu doğurmayacaktır.
Madde 3
Taraf Devletler, ırkçı
dışlamayı ve apartheid’ı özellikle kınar ve kendi yargı yetkileri dahilindeki
topraklarda bu nitelikteki tüm uygulamaları önlemeyi, yasaklamayı ve ortadan
kaldırmayı üstlenirler.
Madde 4
Taraf Devletler bir ırkın
veya belli bir renge veya etnik kökene mensup bir grubun üstünlüğü fikirlerine
ya da teorilerine dayanan ya da her ne şekilde olursa olsun ırkçı nefreti ve
ayrımcılığı haklı çıkarmaya ya da yüceltmeye çalışan tüm propaganda ve tüm
örgütleri kınarlar ve bu tür ayrımcılık faaliyetleri ile ayrımcılığı teşviki
ortadan kaldırmaya yönelik acil ve olumlu önlemler almayı üstlenirler ve bu
amaçla İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer alan ilkelere ve bu
Sözleşme’nin 5 inci maddesinde açıkça sıralanan haklara saygı göstermek
kaydıyla, diğer önlemler arasında,
a) Irkçı üstünlüğe ya da
nefrete dayalı tüm fikirlerin yayılmasını, ırk ayrımcılığını teşviki, herhangi
bir ırka ya da başka bir renk ya da etnik kökene mensup bir gruba yönelik şiddet
eylemlerini ya da bu tür eylemleri teşviki ve ayrıca ırkçı eylemleri finanse
etmek dahil bu eylemlere her türlü yardım sağlamayı yasayla cezalandırılacak
suç olarak ilan edeceklerdir.
b) Irk ayrımcılığını
destekleyen ya da bu tür ayrımcılığa teşvik eden tüm örgütleri ve ayrıca
örgütlü ve diğer tüm propaganda faaliyetlerini yasa dışı ilan edecek ve
yasaklayacaklar ve bu tür örgütlere ya da faaliyetlere katılımı yasayla
cezalandırılacak bir suç olarak ilan edeceklerdir.
c)Yerel veya ulusal kamu
kurum ve yetkililerinin ırk ayrımcılığını desteklemesine ya da ırk
ayrımcılığına teşvik etmesine izin vermeyeceklerdir.
Madde 5
Sözleşme’nin 2 nci
maddesinde sayılan temel yükümlülüklere uygun olarak, Taraf Devletler her
şekliyle ırk ayrımcılığını yasaklamak ve ortadan kaldırmak ve ırk, renk ya da
ulusal veya etnik köken ayrımı yapmaksızın, özellikle aşağıdaki haklardan
yararlanmada herkesin kanun önünde eşitlik hakkını garanti altına almak
yükümlülüğünü üstlenirler.
a)Mahkemeler ve diğer
yargı organları önünde eşit muamele hakkı
b)Hükümet görevlileri
veya herhangi bir grup veya kurum kaynaklı şiddet ya da bedensel zarara karşı
kişinin güvenlik ve devlet koruması hakkı
c) Siyasî haklar,
özellikle evrensel ve eşit oy hakkı temelinde seçimlere katılmak -seçme ve
seçilme-, hükümette ve her düzeyde kamu yönetiminde yer almak ve kamu
hizmetlerine eşit koşullarda girme hakkı
d) Diğer medenî haklar,
özellikle:
i) Devlet sınırları dahilinde hareket
serbestisi ve ikamet hakkı
ii) Kendi ülkesi dahil,
herhangi bir ülkeyi terk etmek ve kendi ülkesine geri dönmek hakkı
iii) Uyrukluk hakkı
iv) Evlenme ve eşini
seçme hakkı
v) Tek başına veya ortak
mülkiyet edinme hakkı
vi) Miras hakkı
vii) Düşünce, vicdan ve
din özgürlüğü hakkı
viii) Fikir ve ifade
özgürlüğü hakkı
ix) Barışçı toplanma ve
dernek kurma hakkı
e) Ekonomik, sosyal ve
kültürel haklar, özellikle:
i) Çalışma, işini
özgürce seçme, adil ve elverişli çalışma koşulları, işsizliğe karşı korunma,
eşit işe eşit ücret, adil ve elverişli ücret hakları
ii) Sendika kurmak ve
sendikalara katılmak hakkı
iii) Mesken edinme hakkı
iv) Sağlık, tedavi, sosyal
güvenlik ve sosyal hizmetlerden yararlanma hakkı
v) Eğitim ve meslekî
formasyon hakkı
vi) Eşit koşullarda
kültürel faaliyetlere katılma hakkı
f) Ulaşım araçları,
oteller, lokantalar, kahvehaneler, tiyatrolar ve parklar gibi kamuya açık tüm
mekânlardan ve hizmetlerden yararlanma hakkı.
Madde 6
Taraf Devletler,
yargılarına tâbi olan tüm kişilere, yetkili ulusal mahkemeler ve diğer devlet
kuruluşları önünde, bu Sözleşme’ye aykırı olarak, insan haklarını ve temel
hürriyetlerini, aynı şekilde böyle bir ayrımcılık sonucunda mağdur olabilecek
kişilerin bu mahkemelerden tüm zararlarını adil ve yeterli telafi veya
tazminini talep etme hakkını ihlal eden tüm ırk ayrımcılığı fiillerine karşı
etkin koruma ve çareleri garanti eder.
Madde 7
Taraf Devletler,
özellikle eğitim, öğretim, kültür ve enformasyon alanlarında, ırk ayrımcılığına
götüren önyargılara karşı mücadele etmek ve uluslara ve etnik veya ırksal gruplar
arasında anlayışı, hoşgörüyü desteklemek, aynı şekilde Birleşmiş Milletler
Şartı, insan Hakları Evrensel Beyannamesi, her türlü ırk ayrımcılığının ortadan
kaldırılmasına ilişkin Birleşmiş Milletler Bildirgesi ve bu Sözleşme’nin
amaçları ve ilkelerini geliştirmek için ivedi ve etkin tedbirler almayı taahhüt
ederler.
İKİNCİ BÖLÜM
Madde 8
1. Adil coğrafî dağılım
ve farklı medeniyet şekillerinin temsili, aynı zamanda başlıca hukuk sistemleri
gözönünde tutularak Taraf Devletler tarafından vatandaşları arasından seçilecek
ve kişisel temelde görev yapacak, tarafsızlıkları ve yüksek ahlakları ile
tanınan 18 uzmandan oluşacak bir Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması
Komitesi (bundan böyle Komite olarak adlandırılacaktır) kurulacaktır.
2. Komite üyeleri, gizli
oy ile, Taraf Devletler tarafından belirlenecek bir adaylar listesi üzerinden
seçileceklerdir. Her Taraf Devlet, vatandaşları arasından seçeceği bir aday
belirleyebilir.
3. İlk seçim,
Sözleşme’nin yürürlüğe girişinden altı ay sonra yapılacaktır. Her seçim
tarihinden en az üç ay önce Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Taraf
Devletleri iki ay içinde adaylarını takdim etmeye davet eden bir mektup
gönderir. Genel Sekreter, hangi Taraf Devletlerin belirlendiğini de kaydederek,
adayların alfabetik listesini hazırlar ve Taraf Devletlere sunar.
4. Komite üyelerinin
seçimi, Genel Sekreter’in daveti üzerine Birleşmiş Milletler’in merkezinde
düzenlenen Taraf Devletler toplantısı sırasında yapılır.Toplantı yeter sayısını
Taraf Devletlerin üçte ikisinin oluşturduğu bu toplantıda, mevcut ve oy veren
Taraf Devletlerin temsilcilerinin oylarının en yüksek sayısını ve mutlak
çoğunluğunu alan adaylar üye seçilir.
5. a) Komite’nin üyeleri
dört yıl için seçilirler. Ancak, ilk seçimden hemen sonra Komite Başkanı
tarafından kura ile belirlenecek olan, ilk seçimde seçilen dokuz üyenin görev
süresi iki yılın bitiminde sona erecektir.
b) Beklenmeyen şekilde
boşalan üyeliklerin doldurulması için, Komite üyeliği sona eren uzmanın Taraf
Devleti, Komite’nin onayı koşuluyla, vatandaşları arasından bir başka uzmanı
tayin eder.
6. Taraf Devletler,
Komite’de görev yaptıkları süre için Komite üyelerinin giderlerini üstlenirler.
(Değişiklik (Bkz. Genel Kurul kararı 47/11, 16 Aralık 1992) onay statüsü)
Madde 9
1. Taraf Devletler, Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine, Komite tarafından incelenmek üzere, aldıkları ve
bu Sözleşme’nin düzenlemelerini ilgilendiren yasal, hukukî, idarî ve diğer
önlemler hakkında rapor vermeyi taahhüt ederler:
a) İlgili Devlet için
Sözleşme’nin yürürlüğe girişini izleyen bir yıl içinde, ve
b) Daha sonra, her iki
yılda bir ve Komite talep ettiğinden, Komite, Taraf Devletlerden ek bilgi talep
edebilir.
2. Komite, her yıl, Genel
Sekreter aracılığıyla Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna faaliyetleri hakkında
bilgi verir ve Taraf Devletlerden alınan bilgilerin incelenmesine dayanan öneri
ve genel tavsiyelerde bulunabilir. Komite, bu öneri ve genel tavsiyeleri, üye
devletlerin olabilecek gözlemleriyle birlikte Genel Kurulun bilgisine sunar.
Madde 10
1. Komite kendi tüzüğünü
kabul eder.
2. Komite kendi bürosunu
iki yıl için seçer.
3. Komite’nin
sekretaryası Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından sağlanır.
4. Komite, toplantılarını
normal olarak Birleşmiş Milletler Merkezinde yapar.
Madde 11
1. Eğer bir Taraf Devlet
diğer bir Taraf Devletin bu Sözleşme’nin hükümlerini uygulamadığı kanaatine
varır ise, konuyu Komite’nin dikkatine getirebilir. Komite, bildirimi ilgili
Taraf Devlete iletir. Muhatap Devlet, üç ay içinde, Komite’ye konuyu izah eden
yazılı açıklama ya da beyanı ve eğer varsa soruna çözüm getirmek için o Devlet
tarafından alınmış olabilecek önlemleri sunar.
2. Eğer, muhatap Devlet
tarafından ilk bildirimin alınmasından sonraki altı ay içinde, sorun, ikili
görüşmeler ya da diğer her türlü yöntemle iki Taraf Devletin arzuladığı şekilde
çözümlenemezse, her iki Devlet de, Komite’yi ve diğer ilgili devleti
bilgilendirerek, konuyu yeniden Komite’ye sunma hakkına sahip olacaktır.
3. Komite, bu maddenin
ikinci fıkrası gereğince, kendisine sunulan bir konuyu uluslararası hukukun
genel kabul gören ilkelerine uygun olarak tüm iç hukuk yollarının kullanılmış
veya tüketilmiş olduğuna emin olduktan sonra inceleyebilir. Başvuru ile ilgili
prosedürün makul bir süreyi aşması halinde bu kural uygulanmaz.
4. Komite, kendisine
sunulan her konuda, ilgili Taraf Devletten gerekli ek bilgiyi talep edebilir.
5. Komite, bu madde ile
ilgili bir konuyu incelerken, ilgili Taraf Devletler görüşmeler boyunca oy
hakkı bulunmaksızın Komite’nin çalışmalarına katılacak bir temsilci belirleme
hakkına sahiptirler.
Madde 12
1. a) Komite, gerekli
gördüğü bilgileri toplayıp tasnif ettikten sonra, Komite üyesi olan ya da
olmayan beş kişiden oluşan bir ad-hoc Uzlaşı Komisyon’u (bundan böyle Komisyon
olarak adlandırılacaktır) atar. Komisyon’un üyeleri, soruna taraf ülkelerin oy
birliği ile atanacak ve Komisyon, bu Sözleşme’ye saygı temelinde soruna dostane
çözüm bulmak amacıyla uzlaşı çalışmalarını ilgili devletlere sunacaktır.
b) Eğer üç ay içinde
soruna Taraf Devletler Komisyon’un oluşumunun tümü ya da bir kısmı üzerinde
görüş birliğine varamazlarsa, soruna Taraf Devletlerin üzerinde mutabakata
varamadıkları Komisyon üyeleri Komite üyeleri tarafından gizli oyla ve üçte iki
çoğunlukla seçilirler.
2. Komisyon üyeleri
kişisel sıfatlarıyla görev yaparlar. Soruna taraf bir ülkenin ya da bu
Sözleşme’ye taraf olmayan bir ülkenin vatandaşı olamazlar.
3. Komisyon başkanını
seçer ve kendi içtüzüğünü kabul eder.
4. Komisyon
toplantılarını normal olarak Birleşmiş Milletler Merkezinde ya da Komisyon’un
belirleyeceği başka bir uygun yerde yapar.
5. Bu Sözleşme’nin 10
uncu maddesinin üçüncü fıkrasında öngörülen Sekretarya, Taraf Devletler
arasındaki bir sorun Komisyon kurulmasını gerekli kıldığında,Komisyon’a da
hizmet verir.
6. Komisyon’un üyelerinin
giderleri, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin oluşturacağı bir tahmin esas
alınarak, soruna Taraf Devletler arasında eşit olarak paylaştırılır.
7. Genel Sekreter,
gerekli olduğu takdirde, soruna Taraf Devletler bu maddenin altıncı fıkrası
gereğince ödemeyi yapmadan önce Komisyon üyelerinin giderlerini ödeme yetkisine
sahiptir.
8. Komite tarafından
toplanan ve tasnif edilen bilgiler Komisyon’a iletilir ve Komisyon ilgili
devletlerden gerekli tüm ek bilgiyi talep edebilir.
Madde 13
1. Komisyon, konuyu tüm
yönleriyle inceledikten sonra, taraflar arasındaki anlaşmazlığa ilişkin tüm
olgular hakkında bulgularını ve sorunun dostane çözümüne yönelik önerileri
içeren bir raporu hazırlar ve Komite Başkanına sunar.
2. Komite Başkanı
Komisyon’un raporunu soruna Taraf Devletlerin her birine iletir. Bu devletler,
üç ay içerisinde, Komisyon Başkanına, Komisyon’un raporundaki önerileri kabul
edip etmediklerini duyururlar.
3. Bu maddenin ikinci
fıkrasında belirtilen sürenin bitiminden sonra, Komite Başkanı, Komisyon’un
raporunu ve ilgili Taraf Devletlerin bildirimlerini Sözleşme’ye Taraf
Devletlere bildirir.
Madde 14
1. Bir Taraf
Devlet,Sözleşme’de, öngörülen haklardan herhangi birinin ihlalinden dolayı
mağdur olduğunu iddia eden ve bu Devletin yargı yetkisi altında bulunan
bireyler veya birey grupları tarafından yapılacak başvuruları kabul edip
inceleyebilmesi için, Komite’nin yargı yetkisini kabul ettiğini her zaman beyan
edebilir.
2. Bu maddenin birinci
paragrafında belirtildiği şekilde beyanda bulunan herhangi bir Taraf Devlet,
Sözleşme’de belirtilen haklardan birinin ihlalinden zarar gördüğünü iddia eden
ve mevcut diğer yerel olanakları tüketen, devletin yargı yetkisine tâbi
bireylerden veya birey gruplarından dilekçe almaya ve incelemeye yetkili olacak,
kendi ulusal hukuk sistemi içinde bir birim oluşturabilir ya da böyle birim
belirleyebilir.
3. Bu maddenin birinci
paragrafı uyarınca yapılan beyan ve bu maddenin ikinci paragrafı uyarınca
oluşturulan veya belirlenen birimin ismi, diğer Taraf Devletlere iletilmek
üzere ilgili Taraf Devlet tarafından Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine
sunulur. Beyan, Genel Sekretere bildirimde bulunmak suretiyle herhangi bir
zamanda geri çekilebilir, ancak böyle
bir geri çekme Komite’nin bakmakta olduğu başvuruları etkilemez.
4. Dilekçelerin kaydı, bu
maddenin ikinci paragrafı uyarınca oluşturulan veya belirlenen birim tarafından
muhafaza edilir ve her yıl kayıtların tasdik edilmiş örnekleri, içerikleri
kamuya açıklanmamak üzere Genel Sekretere uygun kanallardan tevdi edilir.
5. Başvuru sahibi, bu
maddenin ikinci paragrafı uyarınca oluşturulan ya da belirlenen birimden sonuç
alınamadığı takdirde, altı ay içinde konuyu Komite’ye iletme hakkına sahiptir.
6. (a) Komite kendisine
iletilen herhangi bir şikâyeti, bu Sözleşme’nin herhangi bir hükmünü ihlal
ettiği iddia edilen Taraf Devletin dikkatine gizli olarak getirebilir, ancak
ilgili birey veya birey gruplarının kimliği, sözkonusu bireyin ya da grupların
açık rızası olmaksızın açıklanamaz. Komite isimsiz şikâyetleri almaz.
(b) Şikâyeti alan Devlet,
üç ay içinde Komite’ye konuyu izah eden yazılı açıklama veya beyanat ve eğer
varsa çözüm getirmek üzere almış olabileceği önlemleri sunar.
7. (a) Komite, ilgili
Taraf Devlet ve dilekçe sahibi tarafından temin edilebilen tüm bilgiler
ışığında şikâyetleri inceler. Komite, mevcut tüm yerel olanakları tükettiği
tespit edilmediği takdirde, dilekçe sahibinin herhangi bir şikâyetini
incelemez. Başvuru ile ilgili prosedürün makul bir süreyi aşması halinde bu
kural uygulanmaz.
(b) Komite, önerilerini
ve eğer varsa tavsiyelerini ilgili Taraf Devlete ve dilekçe sahibine gönderir.
8. Komite, bu tür
şikâyetlerin ve gerektiğinde ilgili Taraf Devletlerin açıklamalarının ve
beyanatlarının özetlerini ve kendi öneri ve tavsiyelerini yıllık raporuna dahil
eder.
9. Sadece bu Sözleşme’ye
taraf en az on Devlet bu maddenin birinci paragrafı çerçevesindeki beyanların
bağlayıcılığını kabul ettiği takdirde, Komite’nin bu maddede belirtilen
görevlerini uygulama yetkisi olur.
Madde 15
1. 14 Aralık 1960 tarih
ve 1514 (XV) sayılı Genel Kurul kararında yeralan “Sömürge Yönetimi Altındaki
Ülkelere ve Halklara Bağımsızlık Verilmesine İlişkin Bildiri”nin amaçlarına
ulaşılmasına kadar, bu Sözleşme’nin hükümleri, bu halklara diğer uluslararası
anlaşmalar veya Birleşmiş Milletler ve uzmanlık kuruluşlarınca tanınan dilekçe
hakkını hiçbir şekilde sınırlamaz.
2. (a) Bu Sözleşme’nin
sekizinci maddesinin birinci paragrafı uyarınca kurulan Komite, Sözleşme’nin,
ilkeleri ve amaçlarıyla doğrudan ilgili konularla uğraşan Birleşmiş Milletler
organlarından, bu organların vesayeti altındaki ve özerk olmayan ülkelerde ve
1514 (XV) sayılı Genel Kurul kararının uygulandığı tüm diğer ülkelerde mukim
kişilerden aldıkları ve bu Sözleşme’nin kapsadığı konularla ilgili dilekçelerin
örneklerini alabilir ve bu organların dilekçeleri incelemesi sırasında
dilekçeler hakkında görüş bildirebilir ve tavsiyelerde bulunabilir.
(b) Komite, yetkili
Birleşmiş Milletler organlarından, Sözleşme’nin ilke ve amaçlarıyla doğrudan
ilgili olan ve bu fıkranın (a) alt fıkrasında belirtilen ülkelerdeki yönetici
güçler tarafından uygulanan yasama, adlî, idarî ve diğer önlemler hakkındaki
raporların örneklerini alabilir ve bu organlara görüşlerini ifade edebilir ve
önerilerde bulunabilir.
3. Komite, Genel Kurul’a
sunacağı raporuna, Birleşmiş Milletler organlarından aldığı dilekçe ve
raporların özetini ve sözkonusu dilekçe ve raporlar hakkında görüş ve
tavsiyelerini dahil eder.
4. Komite, Birleşmiş
Milletler Genel Sekreteri’nden, bu Sözleşme’nin amaçlarıyla ilgili olan ve bu
maddenin 2 nci paragrafında belirtilen ülkeler hakkında kendisinde mevcut tüm
bilgileri talep edebilir.
Madde 16
Bu Sözleşme’nin,
uyuşmazlık ya da şikâyetlerin çözümüyle ilgili hükümleri, Birleşmiş Milletler
ve uzmanlık kuruluşları tarafından kabul edilmiş tamamlayıcı anlaşmalar veya
sözleşmelerde yeralan ayrımcılık alanındaki uyuşmazlık ya da şikâyetlerin
çözümüne ilişkin diğer yöntemlerden ayrı olarak uygulanır ve Taraf Devletleri,
kendi aralarında yürürlükte olan genel ya da özel uluslararası anlaşmalara
uygun olarak uyuşmazlıkların çözümü için diğer yöntemlere başvurmaktan
alıkoymaz.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Madde 17
1. Bu Sözleşme, Birleşmiş
Milletler üyesi her Devletin ya da Birleşmiş Milletler’in herhangi bir uzmanlık
kuruluşu üyesinin, Uluslararası Adalet Divanı Statüsü’ne taraf herhangi bir
devletin ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından bu Sözleşme’ye Taraf
olmaya davet edilen herhangi bir diğer Devletin imzasına açıktır.
2. Bu Sözleşme onaya
tâbidir. Onay belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne tevdi edilir.
Madde 18
1. Bu Sözleşme,
Sözleşme’nin 17 nci maddesinin birinci paragrafında atıfta bulunulan herhangi
bir devletin katılımına açıktır.
2. Katılım, katılma
belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne tevdi edilmesine bağlıdır.
Madde 19
1. Bu Sözleşme, 27 nci
onay belgesi veya katılma belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne
tevdi edilme tarihinden sonraki 30 uncu gün yürürlüğe girer.
2. Bu Sözleşme, 27 nci
onay belgesi ya da katılma belgesinin tevdi edilmesinden sonra Sözleşme’yi
onaylayan ya da Sözleşme’ye katılan her Devlet için, kendi onay belgesi ya da
katılma belgesinin tevdi edilme tarihinden sonraki 30 uncu gün yürürlüğe girer.
Madde 20
1. Birleşmiş Milletler
Genel Sekreteri, onay veya katılma esnasında devletler tarafından konan
çekinceleri alır ve bu Sözleşme’ye taraf tüm Devletlere ya da taraf olabilecek
tüm Devletlere bildirir. Çekinceye itiraz eden herhangi bir Devlet, sözkonusu
bildirim tarihinden itibaren 90 günlük süre içinde Genel Sekreter’e çekinceyi
kabul etmediğini bildirebilir.
2. Bu Sözleşme’nin amacı
ve hedefiyle bağdaşmayan ya da Sözleşme ile oluşturulan organlardan herhangi
birinin faaliyetlerini engelleyici etkisi olabilecek bir çekinceye izin
verilmez. Eğer Sözleşme’ye Taraf Devletlerin en azından üçte ikisi itiraz
ederse, bir çekince bağdaşmayan ya da engelleyici addedilir.
3. Çekinceler, Genel
Sekreter’e bu amaçla yapılacak bildirimle herhangi bir zamanda geri alınabilir.
Bu tür bildirim, alındığı tarihte geçerli olur.
Madde 21
Bir Taraf Devlet,
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne yapacağı yazılı bildirimle bu Sözleşme
ile bağlılığını feshedebilir. Fesih, bildirimin Genel Sekreter tarafından
alındığı tarihten bir yıl sonra geçerli olur.
Madde 22
İki ya da daha fazla
Taraf Devlet arasında bu Sözleşme’nin yorumlanmasını ya da uygulanmasını
ilgilendiren ve bu görüşmeler ya da Sözleşme’de açıkça belirtilen yöntemler
yoluyla çözümlenemeyen herhangi bir uyuşmazlık, taraflar bir diğer çözüm
yolunda uzlaşamazlarsa, uyuşmazlığa Taraf Devletlerden birinin talebiyle, karar
alınmasını teminen Uluslararası Adalet Divanı’na intikal ettirilir.
Madde 23
1. Bu Sözleşme’nin gözden
geçirilmesine ilişkin bir talep, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne yazılı
bildirim yolunda herhangi bir Taraf Devlet tarafından herhangi bir zamanda
yapılabilir.
2. Birleşmiş Milletler
Genel Kurulu, böyle bir talep konusunda, eğer varsa atılacak adımlar hakkında
karar verir.
Madde 24
Birleşmiş Milletler Genel
Sekreteri, bu Sözleşme’nin 17 nci maddesinin birinci fıkrasında atıfta
bulunulan tüm Devletlere aşağıdaki hususları bildirir.
(a) 17 nci ve 18 inci
maddeler gereğince yapılan imza, onay ve katılımlar;
(b) 19 uncu madde
gereğince bu Sözleşme’nin yürürlüğe giriş tarihi;
(c) 14 üncü, 20 nci ve 23
üncü maddeler gereğince alınan şikayetler ve beyanlar;
(d) 21 inci maddeye göre
yapılan fesihler.
Madde 25
1. Çince, İngilizce,
Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri eşit derecede geçerli olan bu
Sözleşme, Birleşmiş Milletler arşivlerine tevdi olunur.
2. Birleşmiş Milletler
Genel sekreteri, bu Sözleşme’nin onaylı örneklerini, bu Sözleşme’nin 17 nci
maddesinin birinci fıkrasında belirtilen her kategorideki tüm Devletlere
iletir.
Birinci Beyan
Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin
Uluslararası Sözleşme’nin onayı sırasında
Türkiye Cumhuriyeti tarafından yapılan beyanın metni
Türkiye Cumhuriyeti, işbu
Sözleşme’nin hükümlerini yalnızca diplomatik ilişkisi bulunan Taraf Devletlere
karşı uygulayacağını beyan eder.
İkinci Beyan
Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin
Uluslararası Sözleşme’nin onayı sırasında
Türkiye Cumhuriyeti tarafından yapılan beyanın metni
Türkiye Cumhuriyeti, işbu
Sözleşme’nin ancak Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ve Türkiye Cumhuriyeti’nin
yasal ve idarî düzeninin yürürlükte olduğu ülkesel sınırlar itibariyle
onaylanmış bulunduğunu beyan eder.
Çekince
Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin
Uluslararası Sözleşme’nin onayı sırasında
Türkiye Cumhuriyeti tarafından Sözleşme’nin 22. maddesi
ile ilgili olarak konan çekincenin metni
Türkiye Cumhuriyeti,
kendisini işbu Sözleşme’nin 22. maddesi ile bağlı saymamaktadır. Sözleşme’nin
yorumlanması ya da uygulanması ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek ve Türkiye
Cumhuriyeti’nin taraf olduğu bir uyuşmazlığın Uluslararası Adalet Divanı’na
intikal ettirilebilmesinden önce her durumda Türkiye Cumhuriyeti’nin açık
muvafakatının sağlanması gerekmektedir.