Muhterem efendiler,

Tasavvurlarını bildiğiniz ve icrâatını tecrübe ettiğiniz bir hükümetin içinde bulunduğumuz en son vaziyet üzerine düşündüklerini huzurunuzda söylemek için müsâade istedim.

Hükümetiniz memleketin dahili ve harici bir sulh ve huzur havası içinde yaşamasına birinci derecede ehemmiyet atfeder. Beynelmilel münâsebatımızda bize hakim olan esas fikir budur. Türkiye’nin sulh ve emniyet havası içinde çalışmasını temin ve teshil edecek tedbirleri ve elimizden geldiği kadar beynelmilel sulh havasının ve imkânlarının takviyesini iltizâm ederiz. Harici siyâsetimizin dostluklar tesisinde, mukaveleler aktinde, beynelmilel içtimalara ve teşekküllere iştirakinde hattı hareketini bu suretle izah eylemek mümkündür.

Dahili siyâsette huzur ve emniyetin halelden masuniyeti esas vazifemizdir. Bizce bu gaye şimdiye kadar olduğu gibi bundan sonra da, Cumhuriyet kanunlarının muhterem ve muta olması her hangi bir tereddüde ve sakat ümide mütehammil olmadığının anlaşılması ve anlatılması ile temin edilmek kabildir . Yalnız Büyük Millet Meclisi'nin idaresi, Türkiye mukadderatı için kat’i bir hükmü ihtiva ettiğiniz sarsılmaz bir kanâat halinde bulunması, Cumhuriyetin serbest ve feyizli idaresinin her türlü inkişafları için temel şartıdır. Anarşik cereyanlardan uzak ve vatandaşların haklarını ve hürriyetlerini temin eden bir hayat tarzı bu suretle idame olunacağı kanâatindeyiz. Kuvvetli Devlet otoritesi, kuvvetli hükümet mefhumlarını bu suretle anlıyoruz.

Dahili idarede ve adliye cihazında bu maksatları temin eden vesaiti mütemadiyen arttırmak emelimizdir.

Mâarifte gayelerimizin temini için az masrafla çok okutabilmek usullerinin tatbikinde bilhassa mesai sarfetmek kararındayız.

Sıhhat mücadelelerimiz her müşkülât içinde başlıca işlerimizden olmakta devam edecektir. İçtimai Muavenet hizmetlerini her vasıta ile teşvik ve tevsi etmeğe çalışacağız.

Muhterem efendiler,

İmar faaliyeti ve memleketin iktisâdi vaziyetinin inkişafı Hükümetimizin başlıca nasbı nazar ettiği mevzulardır. Onun için evvel emirde hem imar ve iktisadın hem alelumum Devlet hayatının nizamı için mebde ve mesnet olan mali düşüncelerimizden bahsetmeliyim.

Bilirsiniz ki satış fiyatlarının beynelmilel pazarlarda süratle tenezzülü her memleket gibi bizi de müteessir etmiştir. Memleketin ihtiyatlı ve mahsullerinin çeşitli olması sayesinde bizim buhrana mukavemetimiz daha ümitbahş ve kudretli bir mahiyettedir. Bununla beraber devlet sarfiyatında gayet ihtiyatlı tedbirler ile yeni seneyi karşılamak kararını ittihaz ettik.

Düşünüyoruz ki bu sayede iktisâdi ve mali hayatımızı ciddi sarsıntıya maruz kılmadan yeni inkişaf safhalarına ve yeni imar programlarına geçebileceğiz. Ve başladığımız işleri tevakkuftan vikaye edebileceğiz.

Bu sebeple en büyük tedbir olarak bütçede tasarrufatı, tasavvuru geçen bir azami dereceye çıkardık.

Memur kadrolarında yüzde on beş derecesinde bir tasarruf, alelumum masraflarda her halde yüzde on tenzil, şimendifer işletmesinde çok ucuz ve tasarrufkârane bir hattı hareket takibi gibi radikal tedbirlerle alelumum bütçede geçen seneye nispetle ümit ettiğimiz tenakus miktarı otuz milyondan hayli fazladır. Hadisata cevap vermeğe hazır, ihtiyatlı sağlam muvazeneli bir bütçe, umumi hayat için de esaslı bir nazım olacaktır.

Osmanlı borcundan hissemizi bir kat’i karara raptetmek emelimizdir. Hakkaniyet ve kabiliyet dairesinde bir hallin bir gün teehhür etmemesinde, menfâat görüyoruz. Bu sayede devletin taahhüdü hal ve ati için tanzim edilmiş bir vaziyet hasıl olması mali salah ve iktisadi inkişaf için de esaslı tedbirlerdendir.

Milli paranın kıymetinin müdafâası ile kanuni istikrara doğru istihzaratın mütemadiyen ilerletilmesi hükümetin hedeflerinden biridir. Fiili istikrar için aldığımız tedbirlerin müsbet ve mücerrep neticeleri tamamen ümitbahştır.

Cumhuriyet Merkez Bankası tesisi için en mühim merhale geçilmiştir. Memlekette çalışan yerli, ecnebi bütün mali müessesat mümessillerinden mürekkep Tesis Heyetinin nezaretinde açılan hisse kaydı muamelesi hitam bulmuştur. Merkez Bankası'nın on beş milyon lira sermayesi usulü veçhile ve miadında tediye ve taahhüt olunmuştur. Halkımızın bu meselede gösterdiği alâka, rağbet ve itimat memleket için hakikaten sevinilecek, övünülecek bir muvaffakiyettir. Şimdi artık bankanın işe başlaması için icap eden tedbirlerin ittihazına sıra gelmiştir.

Efendiler,

Vergilerin esasında ve usullerinde tâahhüt ettiğimiz ıslâhatı ifade eden kanun lâyihaları kamilen Büyük Meclise takdim olunmuştur. Milli Devletin en mühim vasıtası olan Cumhuriyet Hazinesinin kudretini muhafaza etmek, iktisâdi şartlarla ahenk temin edecek tadilat, usullerin ıslahı, kanun lâyihalarına hakim olan esas fikirlerdir.

Muhterem efendiler,

Mali ve iktisâdi tedbirlerimizin hepsinde çiftçilerimizin vaziyeti ve mahsullerimizin himayesi bizim esasımızdır. Bu memleketin muhtaç olduğu iktisâdi teşeküllerin kuvvetlenmesine ve çoğalmasına çalışıyoruz. Gerek kredi müesseselerinde, gerek iktisâdi teşekküllerde zirâatımızla suret-i mahsusada iştigalimize şahit olacaksınız. Memleket iktisâdiyatında iş hayatını tanzim eden kanun lâyihası hazırdır.

Ticareti teşvik ve teshil etmekle, limanlarda kolaylıkları arttırmakla bilhassa iştigâl edeceğiz. Harici ticareti inhisar altına alacağımız tarzında yapılan işâalar her türlü asl-ü esastan aridir.

Maden kanunu lâyihasını Büyük Meclise takdim için hazırlıyoruz. Esas fikir maden işletilmesine mani görülen eski usullerin ve resimlerin ıslahıdır.

Yerli sanayiin inkişafı için kanuni ve içtimai tedbirlerimize devam edeceğiz.

Muhterem efendiler,

Başlıca işlerden bahsetmeğe çalıştım. Yorulmaz ve yılmaz mesai ile muvaffakiyete erdirebilecek mevzulara temas ettim. Ancak siz bize bu çetin vazifeleri emanet ediyorsanız, bu hususta kararınızı reylerinizle izhar buyurmanızı istirham ederim.