Sayın Milletvekili Arkadaşlarım,

Herkesin bildiği güç şartlar altında yurdun idaresi mesuliyetini üstüne almış bir hükümet olarak kamutayın yüksek huzuruna çıkıyoruz. Yeni meclisin başlıca iki partiden ve bağımsız milletvekillerinden kurulmuş olması devlet işlerinin daha iyi görülmesini ve daha isabetli neticelere varılmasını sağlayacaktır. Geçirdiğimiz son günlerin zorluklarını, yeni partilerin doğuşu ve bir dereceli seçim sisteminin kuruluşu devrinin kaçınılmaz neticesi olarak kabul ediyoruz. Seçim çalışmaları sırasındaki tartışmaları ve çatışmaları bu olağanüstü devrin tabii icâbı sayarak, yüreklerimizde birbirimize karşı acı duyguların birikmesini önleyecek olgunluğu gösterirsek, devlet hayatını normalleştirecek ve varılmasını beraberce istediğimiz hedeflerin mesâfesini kısaltacak, ilk vazifemizi yapmış oluruz.

Milli partilerin hürriyetçi, inkılâpçı ve istiklâlci anlayıştaki beraberliğini herbirimiz yayarsak millet bünyesinde kemirecek zayıf noktalar arayan en sağ ve en sol, imhacı unsurların tesirini karşılamak ancak mümkün olabilir.

Sayın arkadaşlar; yeni hükümetiniz demokrasiyi memlekette en üstün siyâsi akide olarak kökleştirmek azmindedir. Milletlerarası münâsebetlerin ufkunda henüz tam huzur ve emniyet verici yakın bir barışın güneşi doğmamış olmasına rağmen iç idarede bu yola girişimiz ve bu yol üzerinde kalmakta inanarak sebatımız istikbâl Türkiye'sinin ancak bu idare sayesinde mesut olabileceğine iman etmiş olmamızdandır. Sonu parlak fakat güzergahı sarp ve çetin olan bu yolda mesafe alırken karşımıza çıkacak sayısız güçlükleri yenmek için elimizdeki kanun vasıtalarını cesaretle kullanacağız.

Bütün vatandaşların hakkı olan hürriyeti, hürriyet düşmanlarından korumak lazımdır. Her iyi şeyin suistimâlinden zararlar doğacağı pek belli bir gerçektir. Fakat bir cemiyet için düşünülebilecek nimetlerin en değerlisi olan hürriyetin suistimâlinden doğacak tehlikeler günümüzün şartları içinde hiçbir benzeriyle ölçülemeyecek kadar büyüktür. İdeolojik mefhumların tağşişe uğradığı bir zamanda yaşıyoruz. Yurttaşın Anayasada gösterilmiş ve kanunlarla sınırları çizilmiş olan hürriyet hakları yanında bu hürriyetlerle beraber bütün devlet varlığının teminatını teşkil eden meşru ve kanuna dayanan otorite, ekseriye totaliter zihniyetle karıştırılarak çürütülmek isteniyor. Haklarına ve şereflerine hürmet edilen insan kümelerinin rejimi olan demokrasideki hürriyetten bahsolunurken de anarşizm ideolojisinin meşru otorite düşmanlığına varan ve bir cemiyeti nizamlı halde yaşatmanın bütün meşru yollarını tıkayan dağıtıcı ve parçalayıcı telkinler alıp yürüyor.

Bilmek lazımdır ki hürriyet içinde yaşamak, vatandaşlar için kıymetli unsur olan huzur ve emniyeti baltalamak değildir. Bilhassa yakın tarih milli hayatında hürriyet ve otorite mefhumlarını yanyana yaşatmanın yolunu bulamayan büyük küçük bedbaht milletlerin kanlı ve dehşet verici maceraları ile doludur. Bütün bu felaketlerin belli başlı sebebi hürriyet veya otoritenin itraf veya tefrit yolu ile suistimâl edilmiş olmasıdır. Sade kitap yazılarından değil, hayatın ve etrafımızdaki hadiselerin önümüze serdiği ibret sahnelerinden gözümüzü ayırmıyarak bir taraftan vatandaşları din telâkkisinde, vicdan kanâatlarında, düşündüklerini söyleyip yazmakta, kazanıp çalışmakta, seyahatte ve toplanmalarda tam serbest bırakan ve öte yandan memleketin asayişini Büyük Millet Meclisinin otoritesini, vatandaşların zümrelerin ve siyasi partilerin şeref ve haysiyetlerini masun tutan zihniyet, hükümetinize esas olacaktır. Biz, milletimizin mesut yaşamasını sağlayacak demokrasi idaresini, dikkatle ve kıskanç bir uyanıklılıkla koruyarak geliştirmeyi bütün vazifelerimizin başında sayacağız. Bizim bahsettiğimiz ve mutlaka hürmet edilmesini isteyeceğimiz otorite, şahısların hakimiyeti değil tatbiki şimdilik bizlere emanet edilen kanunların otoritesidir.

Kanunun durduğu yerde evvela sokağa sonra da dağ başlarına şekavetin hakimiyeti başlar. Kanunlara aykırı gürültülü istekler ne kadar zorlayıcı gösteriler halinde görünürse görünsün gözümüzü kırpmadan vazifemizi yapacağız. Ve ancak mevcut kanunlar devlet nizamını tutmağa yetmezse yeni kanun teklifi ile huzurunuza geleceğiz. Bu noktadaki vazife duyuşunda hafifliğin milli hacimde kayıplara ve telâfi edilmez zararlara sebep olacağı kanaatindeyiz. Şurasını da bir dikkat noktası alarak arzetmek isteriz ki hadiselerin ehemmiyetini ölçmekte vehimlere kapılarak günün işini kolaylaştırır görünen fakat ilerisi için zararlı tepkilere yol açan lüzumsuz sert tedbirlere başvurmaktan dikkatle kaçınağız. İç emniyet ve huzur üstünde toplanacak dikkatimizin hasılası, aynı zamanda devletin dış itibarını da yüksek tutacak, milli savunmayı kolaylaştıracak ve yalnız emniyet toprağında yeşerebilecek olan milli ekonomi tohumlarının gelişmesine yardım edecektir.

Sayın arkadaşlarım; biz hükümetçe, milli servetlerin en değerlisi milli zeka olduğuna inanıyoruz.

Devlet çalışmalarının verimini en üstün dereceye ulaştırmak için devletin bütün hizmet ve vazife unsurlarında milli zekanın işlemesini temin etmek lazımdır.

Hükümetimiz iktidar mevkiinin mesuliyetini kabul etmekle kendisini bilfiil tenkide arzetmiş olduğu kanâtindedir. Büyük Meclisten genç memura kadar devlet organlarının itibarını, vatandaşların şerefini masun tutan kanun kayıtları altında bizlere yöneltilecek her tenkidi açık yürekle kabul edeceğiz.

Büyük Meclisin, kanunları yaparken kullanacağı söz götürmez ve hudut kabul etmez kudreti bir yanda dururken, hükümetin bütün çalışmaları üzerinde yapılacak tenkitleri başarılarımızı sağlayacak bir yardım gibi alacağız ve Milletvekili arkadaşlarımızın bizi bu en tesirli yardımdan mahrum etmemeleri için teşviklerde bulunacağız. Hükümetinizin telâkkisine göre tenkitlerin müsbeti, menfisi, yapıcısı, yıkıcısı yoktur. İyi niyetle yapılacak her tenkidin özünde, yanlışları düzeltecek, eksikleri tamamlayacak, kusurları uyandıracak ve nihayet devlet hizmetlerini daha iyiye götürecek bir ruh arayacağız.

Yurdun ve halkın hizmetinde bulunmayı en büyük şeref sayan Hükümetiniz yararlı işler başarmak için ne kadar dikkatle çalışırsa çalışsın, milletvekillerinin milli sahada daha geniş olan temas muhitlerinden alacakları intibalarla uyandırıcı ve yol gösterici müdahalelerini en faydalı bir yardım sayacağız. Bizleri başarıya teşvik yerine geçecek olan iyi muamelenizi daima minnetle karşılayacağız. Fakat takdir beklemeden devletin ve halkın karşılıksız hizmetkarı kalacağız. Kamutay kürsüsünün yanında yükselen gazete sütunlarından süzeceğimiz temiz istekleri yerine getirmek için hususi bir dikkat sarfedeceğiz.

Sözle ve yazı ile karşılaşacağımız fikirlerin fikirlerimize uymayan kısımları üstündeki samimi kanaatlerimizi irkilmeden açıklamayı vazife bileceğiz; kamutay konuşmalarında eksik veya yanlış düşündüğümüze kanaat getirdiğimiz noktalarda milletvekillerinin tekliflerine uyacağız fakat esaslı meselelerde çokluğun inanımıza uymayacak kararları karşısında taşıdığımız vazife emanetini sahibine teslim etmekte gecikmiyeceğiz.

Hükümetimiz, vazife hayatımızı saran havanın içinde kamutayın memnun olmadığına alâmet sayılacak belirtiler görürse tek tek Bakanlar olarak veya hep birden güven oyunuzu yoklamak için fırsat arayacaktır. Normal zamanda daha ziyade müspet işler üstündeki düşünceleri aksettirmesi lazım gelen bir hükümet beyannamesine yukarıda arzettiğimiz fikirleri sığdırmayı lüzumsuz bir külfet saymamanızı rica ederiz. Günümüzün karışık söz ve yazı yığınları arasında hakiki simasını ve manasını kaybetmiş olan esaslı mefhumların müşterek anlayışına hizmet için bunları söylüyoruz. Kuvvetle tahmin ediyoruz ki, mesul arkadaşlarımızın bu fikirleri bir taraftan birlikte çalışmalarımızı kolaylaştıracak bir taraftan da sizden güven isteyenlerin iç emniyet işinde tutacakları yolun esaslarını belirtmeye yarayacaktır.

Arkadaşlar;

İç Politikanın genel güdümü üstündeki görüşlerimizi böylece arzettikten sonra idareyi kuvvetlendirecek ve bilhassa ekonomik bakımdan prensipler üzerinde umumi hayata açıklık ve rahatlık verecek tedbirleri sıralamaya geçeceğiz.

Cumhuriyet Ordusu :

Cumhuriyet Ordusu topraklarımızın masunluğunu ve emniyetini, devletin şerefini ve haklarını korumak için en yüksek vasıfları ve en asil duygularıyla vazife başında hazır bulunmaktadır.

Kara, deniz ve hava ordularımızı maddi ve manevi bakımlardan bu yüksek kuvvette tutmayı ve her vasıta ve imkândan faydalanarak bu kuvveti artırmayı bütün vazifelerimizin en başında tutuyoruz.

Dış Politikamız :

Egemenlik ve ülke bütünlüğümüz esaslarına dayanan dış politikamız, hakkında emin, diğer milletlerin haklarına hürmetkar ve dostluklarına vefakar bulunan milletimizin barış hedef ve gayretlerinden mülhem olmaktır.

İngiltere ile münasebetlerimiz bildiğiniz gibi 1939 tarihli ittifak andlaşmasına dayanmaktadır. Bu münâsebetle cihan ölçüsünde karşılıklı saygı ve sevgi duygusu üzerine kurulmuş ve barışın nimetlerinden faydalanan eşit haklı milletler manzumesi idealini besleyen her iki memleket arasında tam samimiyet, hulus ve itimat havası içinde gelişmektedir.

Türkiye - İngiltere ittifakı mazide olduğu gibi istikbalde de dış politikamızın başlıca temeli olarak kalacaktır.

Birleşik Amerika Devletleri ile olan münasebetlerimiz karşılıklı sevgi, saygı ve işbirliği sayesinde mütemadi bir gelişme seyri takip etmektedir. Bütün gayretlerini aynı necip ideallere vakfetmiş olan her iki millet arasındaki tanışma imkânları arttığı nisbette bugünkü mesut neticeleri daha müsbet gelişmelerin takip etmesi de muhakkaktır.

Hükümetimiz bu yolda bütün gayretleri sarfetmektedir.

Sovyetler Birliği ile Türkiye arasında her iki memlekette bir çeyrek asır evvel başarılan inkılâp günlerinden beri kurulmuş ve her iki tarafın nefine gelişmiş olan samimi dostluğun dayandığı muahedenin, bugünkü şartlara daha uygun ve hükümleri ciddi surette iyileştirilmiş yeni bir andlaşma ile değiştirilmesi maksadıyla, Sovyetler tarafından 19 Mart 1945 tarihinde, andlaşmanın yenilenmemesi arzusunun açıklanması üzerine gösterdiğimiz bütün iyi niyet ve gayretlere rağmen yeni bir vesikayı müzakere ve intaca imkân bulamadık. İkinci Dünya Harbinde Birleşmiş Milletler davası uğrunda katlandığı fedakârlıklar ve yaptığı kahramanlıkları takdir etmekte bütün medeniyet dünyası ile beraberiz.

Türkiye'nin uluslararası manzumede idame ettiği özel münasebetlerden Sovyetler'e herhangi bir zarar gelebileceğini katiyyen kabul etmiyoruz. Türkiye'nin bütün milletlerle, bilhassa komşu memleketlerle dostluk bağlarından ve kendi egemenliğine ve toprak bütünlüğüne riayetten başka hiçbir isteği yoktur.

Ve bu şart bütün dış münâsebetlerimizin değişmez esasını teşkil eder. Sovyet Rusya ile aramızdaki zarardan başka bir netice vermiyen bugünkü muallak durumun yakın bir gelecekte karşılıklı güvene dayanan kuvvetli bir dostluğa yer vereceğinden ümidimizi kesmiş değiliz.

Bizim büyük komşumuza karşı muhafazada devam ettiğimiz iyi niyet aynı duygularla karşılaştığı ve adalet hislerinin galip geldiği gün güçlüklerin zail olacağına kani bulunuyoruz. Biz kendi hesabımıza, Türk - Sovyet münâsebetlerinin geçmişte olduğu gibi gelecekte de mütebariz dostluk ve karşılıklı güvene dayanan güzel seyrini yeniden müşahade etmekle ancak memnuniyet duyacağız.

Arkadaşlar;

Sovyetler Birliği Ankara Sefareti sekiz ağustos günü Dışişleri Bakanlığına bir nota tevdi etmiş ve Sovyetler Birliği bakımından boğazlar rejiminde arzu edilen tadillerin ne gibi esaslardan ibaret olduğunu izah eylemiştir. Bu esaslar şu beş noktaya dayanmaktadır :

1. Boğazlar bütün memleketlerin ticaret gemilerinin geçişine daima açık olmalıdır.

2. Boğazlar Karadeniz Devletlerinin harp gemilerinin geçişine daima açık olmalıdır.

3. Karadeniz'de sahili bulunmayan devletlere ait harp gemilerinin boğazlardan geçmesi, hususi surette derpiş edilen haller müstesna, memnudur.

4. Karadeniz'e girmek ve Karadeniz'den çıkmak için tabii su yolu olan boğazlara müteallik rejimin tesisi Türkiye'nin ve Karadenizde sahili bulunan diğer devletlerin selahiyeti dahilinde olmalıdır.

5. Boğazlarda ticari seyrüseferin serbestisini ve boğazların güvenliğini temin hususunda en fazla alakadar ve bunu icraya en kadir olmaları sıfatıyla Türkiye ve Sovyetler Birliği, işbu boğazların Karadenizde sahili bulunan devletler aleyhine diğer devletler tarafından kullanılmasının önüne geçmek için bunların müdaafasını müşterek vasıtalarıyla temin ederler.

Dikkatli bir incelemeye tabi tutulmuş olan bu Sovyet notası hakkında hükümetimiz tetkiklerini bitirdikten sonra noktai nazarını ifade edecektir.

Şurasını şimdiden söyliyebilirim ki biz bu meselede milletler arası mukavelelerin hükümlerine de bağlıyız. Ve her şeyin üstünde olarak kendi toprak bütünlüğümüzü ve hükümranlık haklarımızı mahfuz tutmağa mecburuz. Bu, bizim için değişmez esastır.

Herhalde, Cumhuriyet Hükümeti Sovyet isteğini not etmiştir.

Müttefikler ile vesair ilgili devletlerle birlikte 1936 tarihli Montrö Andlaşmasının tadili meselesini müzakereye hazır bulunmaktadır.

Beş sene süren çetin bir işgal devresi geçirdikten sonra memleketlerinin kurtuluşunu kutlayan Fransızlar kendilerine has yurtsever bir gayretle milli kalkınmayı başarmaktadırlar. Asırlardan beri her iki milletin şuuruna işlemiş bulunan Türk-Fransız dostluğu ve dünya nizamı için kuvvetli bir Fransa'nın mevcudiyeti zaruretine olan inancımız memleketimizin bu kalkınmaya karşı duyduğu yakın ve sıcak ilgiyi izah etmektedir. Aralarında hiçbir ihtilâf, hiçbir güçlük kaydedilmiyen iki memleket münasebetleri bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da en sağlam bir dostluğa dayanmakta devam edecektir.

Komşu ve dost Yunanistan'la münâsebetlerimiz karşılıklı sevgi ve saygı duyguları ve müşterek menfâatlerden mülhem dostluk çerçevesi içinde gelişmektedir. Değerli Yunan milletinin ikinci Cihan harbi neticesinde maruz kaldığı büyük zarar ve sarsıntılardan yakın zamanda kendisini sıyırıp lâyık olduğu kalkınmayı gerçekleştirmesi bize derin bir sevinç verecektir. Türk-Yunan dostluk bağlarını yakın şarkın istikrarını sağlıyacak şekilde kuvvetlendirmek emelindeyiz.

Arap komşularımıza karşı sevgimiz ve dostluğumuz mutlaktır. Dünya'nın en zengin medeniyetlerinden birinin varisleri olan Arap Birliği Devletlerinin herbiri ile her sahada münâsebetlerimizi hergün daha ziyâde samimileştirmek büyük emelimizdir.

Komşumuz İran'ın bağımsızlık ve huzur içinde gelişmesi samimi arzumuzdur.

Bugün cereyan etmekte olan sulh müzakereleri içinde bulunan komşularımızın ve diğer bütün devletlerin adaletli bir sulha kavuşmalarını dileriz.

Tam bir hulus ve yürekle katıldığımız Birleşmiş Milletlere aynı duygularla bağlılığımızı daima muhafaza etmek, onun barışı koruyucu gayretlerini bütün varlığımızla paylaşmak başlıca amacımızdır. Bu hedefimize Birleşmiş Milletler teşkilâtının çalışmalarına iştirak etmek barışa matuf hamlelerini en yakın bir ilgi ile takip etmek ve desteklemek ve Birleşmiş Milletler çalışmalarında Türkiye'nin barışsever sesini işittirmek suretiyle erişmek istiyoruz.

Arkadaşlar;

İkinci Cihan Harbinden doğan binbir girift gailenin halli için uğraşıldığı şu anlarda biz, küçük büyük bütün milletlerin hürriyet, istiklâl ve şerefle yaşamalarına imkân ve zaruret olduğuna inanıyoruz. Yeni dünya nizamının, milletlerin hürriyet ve istiklali esasına dayanan bir işbirliği, adalet ve medeniyet nizamı olmasını temenni ediyoruz.

Müstakil kararlarına hakim, kuvvetli Türkiye bu nizam içinde bir barış ve dayanışma mihrakı halinde medeniyet için kıymetli ve faydalı bir unsur olmaktan hiçbir zaman fariğ olmayacaktır.

Değerli arkadaşlarım;

Şimdi, Ticaret, Ekonomi, Tarım, Ulaştırma ve Tekel Bakanlıklarının çalışma sınırları içinde bulunan inkişafını ve ekonomik ana çizgilerini gösteren düşüncelerimize geçiyorum.

Ticaret :

Hükümetimizin ilk hedefi, memleket ticaretinde harbin bozduğu düzeni iade etmektir. Bu maksatla :

Harp şartlarının zaruri kılmış olduğu tahdit tedbirlerinden arta kalanlarını, lüzumlu şartları süratle hazırlayarak ortadan kaldıracağız. Döviz takatımızın müsait olduğu ölçü içinde, ihtiyaç derecesine ve ehemmiyetine göre ithalâtı kolaylaştıracağız.

İthalât birlikleriyle Ticaret Ofisi kaldırılacaktır.

Akaryakıt satışlarıyla hububat satışlarında ve nakillerinde mevcut olan kayıtlara kısa zaman içinde son vereceğiz.

Hububat fiyatlarını korumakta devam edeceğiz. Ve toprak ofisinin alım merkezlerini artıracağız.

Dış ticaret politikamızın hedefi, çok taraflı ve geniş sahalı mal mübadelelerini mümkün kılan serbest dövizle ticaret sistemine katılmaktır. Bu yoldaki çalışmalarımızı verimli kılacak tedbirleri alacağız.

Tütün mahsulünün istihsâlinde, iç ve dış ticaretinde serbest teşebbüslerde endişe yaratacak bir karakter arzetmemek kaydı altında sermayesine, tekel idaresinin ve müstâhsil ile ticari müesseselerin iştirak edecekleri bir tütüncüler bankasının kurulmasını sağlamak çok önemli saydığımız bir konudur.

Sanayi ve Madenler :

Kalkınmamızı sağlamak amacıyla Halk Partisi Hükümetleri tarafından girişilmiş olan sanayileşme hareketine yeni şart ve imkânlardan faydalanarak, etraflı incelemelere müstenit birbirini tamamlayıcı program ve planlar dairesinde, hızla devam edeceğiz. Yeraltı servetimizi ve su mahsullerimizi değerlendirme konusundaki çalışmaları artıracağız. Memleketin türlü bölgelerindeki kömür kaynaklarımızı işleterek mahrukat ihtiyacını karşılamaya, büyük enerji santralları inşa programımızı biran evvel tahakkuk ettirmeğe hususi bir dikkatle çalışacağız. Geniş halk tabakalarının ihtiyacına tekabül eden konuları ve bu arada kadın ve erkek için hazır elbise ve çamaşır fabrikaları kurma ve teşvik etme işini önemle ele alacağız.

İktisâdi fâaliyetimizi de hususi teşebbüs ve sermayeden faydalanmak, hususi teşebbüslerle devlet işletmeleri arasında farklı bir muameleye meydan vermemek, onların emniyetle çalışmalarına ve gelişmelerine yardım etmek, Devlet teşebbüsleriyle hususi sermaye arasında işbirliği sağlamak, Devlet işletmelerinin hususi teşebbüslerle başarılabilecek sahalara yayılmalarını önlemek ve buna aykırı durumları gidermek kararındayız. Yerli mallar pazarları, devlet fabrikalarında imâl olunan ve kitle ihtiyacını karşılamaya yarayan malların toptancı kârı alınmaksızın toptancı ve perakendecilere mal veren depolar haline getirilecektir. Bu depolar mal miktarının azlığından doğacak dağıtma zaruretlerini karşılamak için gerekli zaman ve yerlerde dağıtma görevini de yapacaklardır. İşletmelerimizin verimini artırıcı, kalitelerini düzeltici bütün tedbirlere başvurarak ve maliyete tesir eden faktörler üzerinde durarak sinai mamullerimizin maliyetini düşürmek, dış piyasa rekabetlerine karşı himaye işini, müstehliki de koruyucu mutedil gümrük tarifeleriyle sağlamak hedefimizdir. Kâr hadlerini de revizyona tabi tutmak suretiyle mamullerimizin bilhassa giyim eşyasının satış fiyatlarında indirmeler yapacağız.

İstihsâl ve ithâl imkânlarının mahdut oluşu dolayısıyla yeter miktarda elde edemediğimiz iplik hariç olmak üzere ince yünlü kumaşlar, basma, kaputbezi gibi mamullerimiz üzerindeki takyitleri de kaldıracağız.

Fabrikalarımızın ham madde ihtiyaçlarını sağlamada el koyma tedbirlerine başvurmayacağız.

Devlet iktisâdi teşebbüslerinin ticari ve iktisâdi esaslar dairesinde tam muhtariyetle idaresi, dikkat edeceğimiz işlerdendir. Bunların devlet teşebbüsü olmalarından doğan ve arzettiğimiz esaslara aykırı olmayan murakabe zaruretlerini de ihmâl etmeyeceğiz.

Balıkçılık işiyle meşgul olacağız.

Tarım :

Tarım işlerinde çalışma metodumuzun, diğer ekonomik işlerde olduğu gibi hesaplı ve programlı şekilde her konuyu nizamlayıp en uygun hizmet şekillerine ulaşmak olduğunu belirttikten sonra kısaca birkaç önemli nokta üzerinde duracağım :

Prensip itibariyle ihtiyaçları, dertleri vaktinden evvel görüp tam zamanında tedbirlerimizi almaya ve hizmete koşmaya çalışacağız. Bilhassa tohumluk, damızlık hayvan, ilaç ve hastalıklarla ilgili işlerimiz bu prensip dahilinde ayarlanacaktır.

Toprak Kanununun adaletli ve vukuflu şekilde tatbik edilmesine itina edeceğiz.

Müstahsili, en elverişli fiyat ve şartlarla sağlanan tarım araçlarıyla donatmak, ihtiyacı olan istihsâl ile ilgili ilaç ve vasıtaları vaktinde, yeter miktar ve vasıfta sağlamak, aydınlatmak ve istihsâl kudretini artırmak yolundaki tertiplerin verimini kuvvetlendirecek tedbir alacağız.

Halen beş ilimizde kurulu bulunan teknik zirâat teşkilâtını, teknik yardım ve bilgiyi daha iyi temin edecek şekil ve istikametlerde geliştirecek ve peyderpey diğer illerimize de yayacağız.

Orman kanunu ruhuna ve gayesine tamamen sadık kalmakla beraber tatbik şekil ve usullerinden doğan güçlükleri giderecek, devlet işletmeciliği sınırlarını tayin edecek tomruk ve diğer orman mamulleri maliyet ve fiyatlarında ucuzluğu sağlayacak tedbirleri alacağız.

Bu kısım içine giren aşağıdaki düşüncelerimizi şimdiden belirtebiliriz.

Köylünün yakacak, yapı araçlık ihtiyaçlarını daha ucuza sağlayacağız. Halkın odun kömür işiyle uğraşacağız.

Orman işletmesi bakımından devlet işletmeleri fâaliyeti sadece tomruk hazırlama ve satışına kadar olan kısmı ihtiva edecek geri kalan işler, olağanüstü durumlar dışında hususi teşebbüslere bırakılacak.

Orman sahalarındaki köylülere ve onların nakil vasıtalarına devlet orman işletmesi işlerinde çalışma ve çalıştırma faydası sağlanacak.

Keçi meselesine, her mıntıkada orman olamayacak fundalık sahaların pratik metodlarla hudutlandırılması suretiyle çare aranacak ve buna imkan bulunamayan ve ormana zarar veren yerlerdeki durumun tanzimi işi üstünde ayrıca çalışılacak.

Yemiş ağaçlarıyla, şahıslara ait orman hükmündeki ağaçlıklarda ayıklama, kesim, denetim usulleriyle ek kanunlarla orman, mefhumuna sokulmuş köy koruları ve benzerleri üstünde umumi ihtiyaca cevap veren teklifler hazırlanacaktır.

Ulaştırma :

Ulaştırma işlerini; Milli Savunma, emniyet ve ekonomi kudreti üzerinde en tesirli bir unsur sayan hükümetimiz, devlet demir, denizyolları ve havayolları nakliyatında ve PTT hizmetlerinde güven, düzen ve sürati ve tam verimi sağlamayı prensip olarak daima gözönünde tutacaktır. İdarelerin halkla münâsebetinde kolaylık zihniyetini bir itiyat halinde kurmak ve işletme şartlarını memleketin iktisâdi ihtiyaçlarına uygun bir hale getirmek hedefimizdir.

Bu maksada varmak için,

Devlet Demiryollarında :

Yıpranarak eksilen taşıtları tamamlayacağız ve ulaştırma hacmine uygun olarak sayılarını artıracağız. Bakımı ve onarımı emniyetle sağlıyabilmek için fabrika ve atelyeleri genişletip çoğaltacağız. Vagondan lokomotife kadar ulaştırma vasıtalarını yurt içinde yapmak imkânını elde etmek için gayretlerimizi artıracağız. En önemli hatlardan başlayarak bütün şebekeyi, artan ulaştırmaya uygun olarak ıslah edeceğiz.

Denizyollarında :

Çok yıpranmış olan devlet ve armatör tonajını tedrici olarak yenileyip artıracağız. Liman ve iskeleleri modern ulaştırma gereklerine göre en elverişli şekilde cihazlandıracağız. Deniz endüstrisini süratle gemi yapabilecek duruma getirmek imkânlarını araştıracağız. Harp zaruretleri dolayısıyla şahıslara ait deniz taşıtlarının seyrüsefer serbestliği ve navlunları üzerine konulmuş olan kayıtları, ilk önce iç nakliyatımızdan başlayarak, kaldıracağız ve durum fırsat verirse bunu dış seferlere de teşmil edeceğiz.

Serbest şilepçiliği teşvik edeceğiz ve bunun temini için bir kredi maritim bankasının kurulmasını etüd etmek kararındayız. Kanuni hükümlerde, bu maksada yarayacak değişiklikler yapılması için tekliflerde bulunacağız.

Devlet Havayollarında :

Uçaklarımızı çoğaltmak ve mükemmelleştirmek, alanlarımızı milletlerarası şartlara uygun bir seviyeye çıkarmak hava hatlarına önemli istikâmetlerde, her mevsimde işleyebilir bir kabiliyet vermek hedefimizdir.

PTT Alanında :

Telgraf ve telefon hatlarını genişletip kuvvetlendireceğiz. Kuranportör ve otomatik cihazlarla donatacağız. Şehirlerin telefon tesislerini halkın ihtiyacını karşılayabilecek duruma getirmeğe çalışacağız. Dış muhaberede sürat ve emniyeti sağlamak için en uzak memleketlerle muhabere takatını taşıyacak kuvvetli birer telsiz telgraf ve telefon istasyonu kurmak programımızın ilk işlerinden biridir.

Posta işlerinde sürati artırmak için gerekli vasıtaları temin edeceğiz.

Kara ve deniz taşıtlarımızın tarifelerini genel ekonomik politikamızın icaplarına uygun olarak kâr ve zarar mülâhazalarının üstünde bir memleket anlayışıyla ayarlayacağız. Ulaştırma işletmeler arasında beraberliği, mesleğe bağlılık ve disiplin zihniyetinin yerleşmesini üstün tutacağız.

Tekel ve Gümrük :

İhracat imkânlarından faydalanmayı temin için yeni tesislerle bira imalâtımızı ilk hamlede iki misline, şarap imalâtımızı üç sene içinde üç misline çıkaracağız.

Kibrit imalâtımızı vasıf bakımından iyileştirip, miktar bakımından çoğaltacağız.

Türlü av malzemesi ve bu arada kapsül imali ve mümkün olan ucuz fiyatla piyasamız ihtiyacının temini için yeni bir fabrika kuracağız.

Çeşitli bakımlardan büyük önemi malum olan tütünlerimizin gerekli şartlar içinde saklanmasını, işlenmesini temin için tütün istihsâl sahalarımızda yeter sayıda işletme ve bakımevleri yapılacaktır.

Tütün bölgelerinde yetiştiricilere tohum ve fide vermek, hastalıklarla savaşmak için teşkilat çoğaltılacak.

Sigara imalâtımızı miktar ve vasıf bakımından daha ziyâde yükseltmek için yeni bir fabrika kurulacaktır. Tütün mevzuatını yeniden gözden geçireceğiz, memleket haricine mamul sigara satmak için hususi şahıs ve teşekküllere fabrika kurma izni verilecektir.

1947 yılı başından itibaren tekelin, tekel mevzuu olmayan gazoz, soda gibi şeyleri de yapmasına ve satmasına ve diğer kendi mamullerini perakende olarak yine kendisinin satışa arzetmesine son verilerek bu işler şahsi ve hususi teşebbüslere bırakılacaktır.

Kahveyi eldeki stoklar bitince ve çayı kafi ithalât mümkün olunca tekel mevzuları arasından çıkarılarak serbest ticarete terk için gerekli kanun tasarısı yüksek Meclise sunulacak.

Değişen dünya şartları da nazara alınarak yeni bir gümrük tarifesi kanunu tasarısı hazırlanacaktır.

Gümrük koruma teşkilâtımız kuvvetlendirilecektir.

İçişleri üstündeki görüş ve düşüncelerimiz:

Emniyet polis teşkilâtıyla jandarma kıtalarının tek teşkilat halinde birleştirilmesi kararındayız. Önümüzdeki yıl içinde bu konu üzerinde çalışmalara başlayacağız. Zabıta teşkilatının kuvvetlendirilmesi ve zabıtanın doğrudan doğruya İçişleri Bakanlığı emrinde olması da bu aradadır.

Vatandaşları bir taraftan diğer tarafa nakle ait kanunların hükümete verdiği yetkiyi kullanmayacağız. Haklarında bu kanun hükümleri tatbik edilen vatandaşlardan yurtlarına dönmeleri mümkün görüleceklerin peyderpey ihtiyari olarak memleketlerine gitmeleri konusu üzerinde incelemeler yapılacaktır.

İller genel ve özel idare kuruluş ve işleyişlerini yeni kanunlarla tesbit etmek ve bilhassa valilerin yetkilerini Anayasanın yetki genişliği ve görev ayrılığı ruhuna göre artırmak işi önemle ele alınacaktır.

Üstün vazifede bulunan her idare amirinin emri altındaki kademeler üzerinde, devlet işleri ve halk ihtiyaçları bakımından sık sık teftişler yapmalarına önem verilecektir.

Hükümet memurları ve idare amirleri tarafından güzelleştirme veya herhangi bir maksatla şehir, kasaba ve köylerde iane toplatılması kesin olarak yasaklanacaktır.

Belediyelerimizin gelişmesini sağlayacak usul ve gelir esasları üzerinde gereken kanun değişiklikleri teklif olunacaktır.

Belediye ve özel idareler gelirlerini artırma konusunu müspet bir neticeye bağlamaya çalışacağız.

Kasaba ve şehirlerimizin plan, su ve kanalizasyon ihtiyaçlarını gidermek ve bu maksatla İller Bankası ile hususi müteşebbisler arasında ortaklıklar kurmak tedbirleri üstünde çalışacağız.

Yeni nüfus kanunu tasarısını meclise sunacağız. Yakın yıllarda genel nüfus yazımını yaparak yeni nüfus kütükleri kuracağız.

Memurlar kanununun yenilenmesini teklif edeceğiz.

İdare amirleriyle mülkiye müfettişleri arasında icra ve teftiş hizmetlerinde münâvebe yapılarak mülkiye teftiş cihazını icra ve mesuliyet hayatının tecrübeleriyle olgunlaşmış unsurlarla beslemek idare teftiş sistemimizin esaslarından birisi olacaktır.

Adalet işlerimizde :

Mahkemelerin bağımsızlığı, yargıçlarımızın hüküm ve kararlarında hiçbir tesire tabi olmamaları değişmeyen bir esas olarak kalacaktır.

Cumhuriyet Savcılarının Memleketin nizamını ve Cumhuriyet esaslarını korumak hususundaki dikkatlerini uyanık tutacağız. Yargıçlarımızın ve savcılarımızın terfihi ilk işler arasında ele alacağız.

Adalet mevzuunda vatandaşlara her türlü teminâtın sağlanmasını gerektiren tedbirler arasında istinaf mahkemelerinin kurulmasını zaruri görmekteyiz. Bu suretle yargıtayın da yalnız kuruluş gayesine uygun olarak çalışabilmesi temin edilmiş olacaktır. Çocuk mahkemeleri konusunu ele alacağız.

Adli tabipliği özel bir bilgi ve ihtisas işi olarak nizamlanacak. Adalet dairelerinin ve bilhassa mahkeme salonlarının hakimlerimizin yüksek görevleriyle mütenâsip bir hale getirilmesi düşüncesindeyiz.

Suçlunun ıslahını sağlıyan infaz sistemimizin, inkişafına ve hazırlamakta olduğumuz plan gereğince iş esası üzerinde kurulmuş cezaevleriyle çocuk infaz müesseselerinin tevsiine çalışacağız.Cezaevi binalarının ıslahını temin için bir program yapacağız.Bu sırada Sinop Cezaevi işyurdunun küçük sanatlar esası üzerine kurulmuş bir infaz müessesesi haline getirilmesi kararındayız.

Gayrimenkul tasarrufundan doğan ihtilâfları önleyecek ve bu hakkın şumül ve emniyetle kullanılmasını sağlıyacak olan kadastro işlerine hız verilecek ve bu işe devam ederken bir taraftan da tapusuz olan gayrimenkullerin tapuya bağlanmasına ait kanunlar teklif edip tatbike geçeceğiz.

Milli Eğitim :

Öğretimin her kademe ve nevindeki Türk gençliğinde milli duygunun kuvvetlenmesi ve gençlerimize Türk inkılâbının ana fikirlerinin benimsetilmesi, Türk Tarih-i mefâhirinin öğretilmesi öğretim ve eğitim çalışmalarımızın esası olacaktır.

Köy okullarını yapmak işinde köylüyü bizzat çalıştırma sistemine devam edilecektir. Ancak bu okulların kereste, kiremit, cam, çivi gibi para ile satın alınması gereken malzemesini devlet temin edecektir. Köylülerle, vasıtaları ekip biçme, nadas zamanlarında serbest kalacaktır. Bütün okulsuz köyler okula kavuşturma işi öğretmen yetiştirme faaliyetine muvazi ve bununla ahenkli bir şekilde ve ortalama 10 yıllık bir süre içinde tamamlanacak surette Bakanlar Kurulunca teferruatlı bir uygulama planına bağlanacaktır.

Şehir ve kasasabalardaki ilkokul yapımı da köylerdeki esaslara benzer usullere bağlanacaktır.

İlkokulları bitiren köy çocuklarını, köyde işe yarar bir meslek sahibi yapmak üzere bölge okullarının teşkiline devam edilecektir.

Köy enstitülerinden çıkan gençlerin kendilerinden beklenen hizmeti başaracak surette bilgi ve tam bir milli duygu içinde yetişmelerine dikkat edilecektir.

Enstitülerde yetiştirilmekte bulunan köy sağlık memurlarının sayısı artırılacaktır.

Okulu bulunmayan yerlerden gelecek öğrencilerin tahsilini kolaylaştırmak için okullu merkezlerde öğrenci yurtlarının çoğaltılmasına çalışılacaktır. Her nevi ve derecedeki okulların öğretim araçlarının ve laboratuvarlarının tamamlama gayretleri artırılacaktır.

Öğretimin her derecesi için ihtiyacı karşılayacak sayıda ve ehliyette öğretmen yetiştirme işini dikkatle gözönünde bulunduracağız. Bu maksatla öğretmen okullarımızın teşkilât ve programlarında ihtiyacın bugünkü şekline uygun düzeltmeler yapılacaktır.

Kasaba ve şehirlerimizin ortaokul ihtiyacını gidermek için gereken öğretmen kadrolarının yetiştirilmesine önem verilecektir. Liseleri bitirip olgunluk imtihanlarını vermiş olan gençlerin, burslu veya yatılı olanlara ait müsabaka dışında üniversite fakültelerine ve yüksek okullara girebilmelerini önleyen kayıtlar ve imtihanlar kaldırılacaktır.

Tıp ve kimya gibi laboratuvar ve klinik durumları öğrenci kabulünde bir sınırlamayı zaruri kılmış olan kollarda eksikler giderilerek, yakın yıllarda bu kollara da olgunluk imtihanını vermiş her öğrencinin kabulü sağlanacaktır.Üniversitelerimize verilmiş olan özerklik içinde gelişmelerine dikkat edeceğiz.Yüksek Zirâat Enstitüleri de Üniversiteler Kanununun şumülü içine alınacaktır.

Teknik öğretim kurumlarımızın mevcut plana göre geliştirilmelerine devam olunacaktır.

Ankara'da büyük bir milli kütüphanenin kurulması için gereken çalışmalara hemen başlanacak ve memlekette artan okuma alâkasını karşılayıcı kitaplıklar açılması ve mevcutların geliştirilmesi planlanacaktır.

Devlet opera ve tiyatrosu, kanun tasarısı hazırlanacak Ankara Devlet Tiyatrosu binası yapılacak; Güzel Sanatların türlü dallarında yeni kurumlar vücuda geliştirilecektir.

Her türlü spor fâaliyetleri, okullar ve kulüpler için öğretici kadroyu yetiştirecek olan yüksek beden terbiyesi enstitüsünün açılmasına çalışacağız.

Kapalı ve açık beden terbiyesi ve spor sahaları kurulması işinde teşebbüs alacağız.

Sağlık ve Sosyal Yardım :

Milletçe varlığımızın temellerinden alan sağlık ve sosyal yardım işlerine gelince :

Bulaşıcı hastalıklarla, trahom, sıtma, verem, frengi gibi sosyal dertlere karşı koruyucu savaş vasıtalarımızı ve teşekküllerimizi kuvvetlendirecek ve tekemmül ettireceğiz.

Sağlık müesseselerimizi mahalli ihtiyaçlara uygun ve teşkilâtta çalışanların görevlerini daha verimli kılacak tarzlarda tertipliyeceğiz.

Bu yoldaki çalışmalarımızı hekim ve vasıtalarımızın yettiği kadar kasabalara ve köy gruplarına kadar götüreceğiz.

Sağlık kurullarına lüzumlu uzman hekim, eczacı, hastabakıcı ebe ve hemşire gibi elemanların yetiştirilmesini devamlı olarak takip edeceğiz.

Kimsesiz çocukları koruma işini lâyık olduğu önemle ele alacağız.

Nüfus politikamızın kıymetli ve zaruri bir yardımcısı olan sosyal yardım işlerimizi günün gereklerine uygun şekilde düzenleyeceğiz.

Bayındırlık :

Bayındırlık bakımından aşağıda arzettiğimiz işler yurdun kalkınma hareketinde alacağı yeni simayı belirtmektedir.

Ankara'da ve doğu bölgelerimizde bir taraftan memurlarımızın ihtiyaçları, diğer taraftan bu bölgelerdeki halkımıza iyi örnekler vermek ve şehir ve kasabalarını yeni mahallelerle güzelleştirmek için başlanmış bulunan memur evleri yapımına sürekli olarak devam edeceğiz.

Susurluk, Bergama, Gediz, Büyük ve Küçük Menderes, Çukurova, Malatya, Niğde, Samsun, Sakarya, Konya, Antalya, Isparta, Kocaeli, Havza ve bölgelerinde, kurutma, taşkınlardan korunma ve sulama işleri olarak şimdiye kadar başlanmış bulunan büyük su işlerine de devam edilecektir. Bunlar tamamlandıkça devamlı işletme ve bakımlarının teşkilâta bağlanması işi de programa alınmıştır.

Büyük su işleri dışında, ufak masraf ve yardımlarla büyük faydalar temin eden kurutma, sulama ufak tesislerle köy ve kasabaları tehdit eden suların zararsız hale konması konularını içine alan küçük su işleriyle de ayrıca ve devamlı surette meşgul olunacaktır.

Yurdumuzda yol meselesini esaslı bir iş olarak ele alacağız. Bu işi başarmak için demiryolu yapımında olduğu gibi ciddi ve programlı bir çalışma yapacağız. İlk on beş yıl içinde 20 bin kilometrelik iyi, kuvvetli, fenni bir şose şebekesi kurulması mümkün olduğunu hesapladık. Yeni yollar yapılırken şimdi mevcut iyi, kötü güzergâhlardan da faydalanmak tabiidir. Yeni yolların bakımı için fenni esas tutuyoruz.

Başlanmış bulunan Elazığ-Van, Erzurum temdidi, Maraş ve Gaziantep hatlarının yapılmasına, programına göre devam edilecektir. Bunlardan başka yeniden planlanan demiryollarından iki bin kilometreyi aşkın bir kısım, on beş yılda başarılmak üzere iş programına alınmıştır.

Trabzon-Erzurum hattı bu programın ön işlerindendir. Böylece cumhuriyet devrinin yüzakı olan demiryolları inşası bütün hızı ile devam edecektir.

Karayolları ile, demir ve denizyollarımızdan tam verim alabilmemiz için liman işleri de aynı ehemmiyetle ele alınmıştır.

Başlamış bulunan Ereğli, Amasra, İnebolu, Trabzon limanlarıyla Antalya küçüktaşıt limanı ve diğer bazı önemli iskelelerin inşâatına devam edilecektir. Bu işlere 1947'den itibaren başlanarak 1951 yılı sonunda tamamlanmış olacaktır. Samsun limanı projesinin hazırlanması, Mudanya, Çanakkale iskeleleri, Alanya Küçüktaşıt limanı da bu aradadır.

Samsun, İzmir, Mersin, Antalya, İstanbul büyük limanlarıyla Ereğli limanının genişletilmesi, Giresun, Kefken, Bartın, ara limanları ve Karadeniz, Marmara ve Akdenizdeki önemli kıyı kasabalarımızın bindirme ve indirme, yükleme ve boşaltma bakımından muhtaç oldukları iskele ve mendirekler de on yıl gibi bir zamanda bitirilmek imkanına doğru programa alınmıştır.

Bu suretle yurdun bütün sahillerinin esaslı limanları yapılmış olacaktır.

Çalışma :

İşçi hayatının iyileştirilmesi ve bunların risklere karşı teminâta kavuşmalarını sağlayacak teceddütlere daha büyük ölçüde devam edeceğiz.

l. Bu yıl uygulanmasına başlanmış olan ve şimdilik meslek hastalığı, kaza ve analık hallerini ihtiva eden sosyal sigortalara bir de işçilerimizin ihtiyarlığını teminat altına alacak emeklilik sigortası ekliyeceğiz.

2. İş hukukumuzu değiştireceğiz. Henüz iş kanunumuzdan faydalanamayan küçük iş yerindeki işçilerle deniz ve tarım işçileri için tasarılar sunacağız.

3. İş ve işçi bulmayı bir devlet vazifesi haline getiren kanunla meydana gelen devlet kurumunun çalışmasını genişleteceğiz. Kalifiye işçi yetiştirmeye önem vereceğiz.

4. Memleketimizin muhtelif bölgelerinden iş sahalarına doğru vukubulan işçi hareketini kontrol altına alarak gerekli tesislerin kurulmasıyla meşgul olacağız.

5. İş merkezlerinde sıhhi ve sosyal tesisleri tamamlamağa ve işçilerimizi sihhi meskenlere yerleştirmeğe üzerinde zaman ve emek sarfiyle çalışacağız.

6. İş Kanununun isçi lehine olarak isverenlere yüklettiği mükellefiyetleri tam olarak gerçekleştirmeği takip edeceğiz.

Maliye :

Bütün bu programların ameli bir tatbik yoluna girmesi için realist bir bakışla mali imkânları gözönünde tutmanın ilk şart olduğunu unutmadık.

Bütçede denklik esas tutulmakla beraber iktisâdi işlere sarfedilmek üzere uzun vadeli ve mutedil faizli iç ve dış istikrazlardan faydalanmak, istiklâke karşı olan giderlerde mümkün olan tasarrufları yapmak, vergilerde adalet ve verimlilik sağlamak, dış tediyeler muvazenesini devam ettirmek mali politikamızın esaslarını teşkil etmektedir.

Devletten aylık alanların ve müstahdemlerin aylıklarının mümkün ve münâsip nispetlerde artırmak çocuk zamlarını çoğaltmak ve uzak bölgelere tayin edilen yerli olmayan memurlara ayrıca bir zam yapmak kararındayız. Fiilen vazife başında bulunmak kaydı altında yüksek idare ve komuta makamında bulunanlara temsil ödeneği vereceğiz.

Yolluk Kanununu yeni baştan gözden geçirilerek eksikliklerinin tamamlanması memurların durumunu hafifletmiş olacaktır. Eski emeklilerde dahil olmak üzere emekli aylıklarının arttırılmasını ve bunlara çocuk zammı verilmesini lüzumlu görüyoruz.

Bütün dairelerimizin gördükleri hizmetlerle kadrolarının esaslı bir incelemeden geçirilmesini ve mümkün olan tasarrufların yapılmasını ve fazla görülen elemanların da başka iş sahalarında görevlendirilmelerini ve teadül kanunun başka memleketlerdeki benzerleri de gözönünde tutularak, bugünün icaplarına uygun bir hale getirilmesini zaruri bir iş telâkki ediyoruz.

Bazı ahvalde bir gıda maddesi olarak kullanılan çayın inhisar resminin ağırlığı gözönünde tutularak yüzde elli nisbetinde bir indirme yapılacak, çok esaslı ve umumi diğer bir gıda maddesi olan şeker de serbest satış ile dar ve sabit gelirlilere dağıtma fiyatı arasındaki fark kaldırılacak ve resimlerde esaslı indirmeler yapılarak bilhassa toz şeker fiyatının bugünkü en ucuz satış fiyatı seviyesine indirilmesi sağlanacaktır. Bu indirimler 1947 bütçesiyle yılbaşından itibaren yapılacaktır.

Yurttaşı ev sahibi kılmak üzere uzun vadeli ve ucuz faizli kredi açacak olan Emlâk Kredi Bankasının çalışmalarına hız verilecektir.

Eski bir mesele olan yol vergisinin vergi prensiplerine daha uygun olarak ıslah edilmesi konusu üzerinde çalışacağız. Özel İdareler muhasebe işlerinin maliyece görülmesi esaslı bir tasarruf sağlanması bakımından faydalı görülmektedir.

Başkanlığa bağlı daireler işlerinden arza değerli bulduğumuz birkaç noktayı sözlerimize eklemek istiyorum.

Bütün devletin teftiş teşkilâtı üstünde tanzim ve takip edici bir merkez olmak üzere Başkanlığa bağlı bir umumi müfettişlik kurmak fikri üstünde incelemeler yapacağız. Evkaf tesisleri yapmak bakımından halkın ruhunu besleyecek telkinler ve teşvikler yapmayı mühim bir içtimai mesele gibi alarak dairesini bununla meşgul edeceğiz.

İleri bir devlet için bütün esaslı tedbir ve kararlarda istatistiğe dayanmanın muvaffakiyet unsuru olacağı inancıyla umum müdürlüğün bu yoldaki çalışmalarını ilerletmek vazifemiz olacaktır.

Yeni radyo merkezleri kurma yolundaki çalışmaya devam ederek muhtelif bölgelerde kurulacak istasyonları birbirine bağlama yolu ile radyo yayınlarımızı yurdumuzun her köşesine ve uzak memleketlere kadar genişletmek imkanına kavuşacağız.

Muhterem arkadaşlarım :

Yeni hükümetin programı olarak arz ettiğimiz şeyler, bütün vaziyeti ve beliren ihtiyaçları önümüze serdikten ve inceledikten sonra vardığımız neticeler en derin samimilikle aksettirilmektedir. Bütün bu sözleri iş haline sokmak için metodlu programlı ve prensiplerle tatbikler arasında ahenk güden ciddi çalışmalar yapacağız. Hükümetin bakanlıklar ve bütün çalışma kolları arasında iş ve anlayış birliğini başarı için en tesirli unsur sayacağız.

Yurdun bugünkü esaslı ihtiyaçlarını çerçevesi içine alan programımızda derhal tatbike konacak radikal fikirler olduğu gibi nizamlanıp istikamet verilecek az veya çok uzun vadeli işler de vardır.

Güç veya kolay, az veya çok zamanlı bütün bu işleri yurdun mesut olmasına ve vatandaş haklarının yerine getirilmesine büyük ehemmiyet veren bir zihniyetle başaracağımıza içten inanıyoruz. Geçici tesir yapmak için avutucu sözlerle meclisin yüksek huzuruna çıkmayı büyük kusur sayan bir zihniyetle hazırladığımız programı arz ederken kendimizi bir söz verme halinde görüyoruz.

Görüş ve gidişlerimizde eksiklik gördüğünüz takdirde kıyasıya tenkitlerinizi esirgememenizi rica ederiz.

Sözlerimi bitirirken bu zorlu şartlar içinde devletin idaresi mesuliyetini taşıyan, Saraçoğlu Hükümetinin hizmetlerini takdirle anlamayı vazife sayarım.

Eğer tutacağımız hizmet yolunu tasvip ederek bizi güveninize layık bulursanız ve daha sonraki çalışma devrinde de hükümeti yardımınızdan mahrum bırakmazsanız bütün kuvvet ve irademizi kullanarak birbiri ardından başarılı hedeflere varacağımıza inanıyoruz. Milli vicdanın asil timsâli olan vicdanlarınızın kanâatini açık oylarınızla belirtmenizi rica ederim.