TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İDARİ TEŞKİLATI'NIN TARİHÇESİ VE ORGANİZASYONU

1. Kuruluş ve Gelişim

Temelde yasama, denetim ve temsil işlevini üstlenmiş olan parlamentolar, bu işlevlerini yerine getirmek için ihtiyaç duydukları bilgi desteği ile idari ve teknik desteği, idari teşkilatları aracılığı ile sağlamaktadır. Dünyada modern anlamda parlamentoların ortaya çıkışıyla birlikte, güçlü bir idari teşkilat kurma yoluna hemen gidilmemiştir. 20. yüzyıldan itibaren parlamentoların yasama, denetim ve temsil işlevlerinin daha teknik bir boyut kazanması sonucu, idari yapılarının üstlendiği işlevlerde ciddi bir artış kaydedilmiştir. Ülkemizde de parlamentonun ve idari teşkilatın gelişimi, dünyadaki gelişmelere paralel bir süreç izlemiştir.

Batıda çeşitli ülkelerde değişik süreçlerle ortaya çıkan parlamento olgusu, Osmanlı Devleti’nde 1839 Tanzimat Fermanı’ndan sonra izlenen batıya açılma politikalarının bir devamı olarak kendini göstermeye başlamıştır. İlk Osmanlı Anayasası olan Kanun-i Esasi’nin 23 Aralık 1876’da ilan edilmesinin ardından göreve başlayan Meclis, Heyet-i Âyan ve Heyet-i Mebusân olmak üzere iki kanatlı olarak yapılandırılmıştır. 13 Mayıs 1877 tarihli Heyet-i Mebusân Nizamname-i Dâhilîsi ile Türk parlamento tarihinde, idari yapılanmaya ilişkin kuralları içeren ilk düzenleme yapılmış, bu Nizamname çeşitli tarihlerde değişikliğe uğradıktan sonra, 1916’da Meclis-i Mebusân İdare-i Dâhiliye Nizamnamesi kabul edilmiştir.

23 Nisan 1920 tarihinde açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi, kendi idari yapısını oluşturmak üzere, 26 Nisan 1920’de bazı değişikliklerle Heyet-i Mebusanın 1916 tarihli Nizamnamesini kabul etmiş ve söz konusu Nizamnamede; idari hizmetlerinin teşkilatlanması, bu teşkilatlanma kapsamındaki organlar ve görevli personel ile bunların görev ve yetkileri düzenlenmiştir.

2 Mayıs 1927 tarihinde Meclis, kendi çalışma İçtüzüğü olan Türkiye Büyük Millet Meclisi Dâhili Nizamnamesi’ni çıkararak yönetsel kurumsallaşma ilkelerini belirlemiştir. TBMM, idari yapılanmasına ilişkin kanun düzeyindeki ilk düzenlemeyi 14 Haziran 1934 tarihli ve 2512 sayılı Büyük Millet Meclisi Memurlarının Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanunla yapmıştır. Daha sonra duyulan gereksinimler çerçevesinde anılan Kanunda çeşitli değişiklikler yapılmıştır. 9 Ocak 1950 tarihinde 2512 sayılı kanun yürürlükten kaldırılarak, 5509 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Memurları Teşkilatı Hakkında Kanun kabul edilmiştir.

27 Mayıs 1960 müdahalesi sonrası Kurucu Meclis oluşturulmuş ve yasama görevini üstlenen Milli Birlik Komitesi tarafından 5509 sayılı Kanunda değişiklik yapılarak 5 Ocak 1961 tarihli ve 231 sayılı Kanun ile meclis idari yapılanmasında yeni düzenlemelere gidilmiştir. Birimlere ait görevlerin ve bunların nasıl yerine getirileceğinin Başkanlık Divanınca tespit edileceği de hükme bağlanmıştır.

1960 sonrası oluşturulan ikili meclis yapısının getirdiği idari yapılanma ile 1950’de çıkarılan 5509 sayılı Kanunun öngördüğü idari yapılanma esasları, 13 Ekim 1983 tarihli ve 2919 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesine kadar sürdürülmüştür.

13 Ekim 1983 tarihinde 2919 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterliği Teşkilat Kanununun yürürlüğe girmesiyle, İdari Teşkilat yapısında; Müdürlüklerin temel hizmet birimleri olduğu yapılanma modeli yerine daha fazla hiyerarşik kademeyi içeren bir modele geçilmiştir.

18 Aralık 2011 tarihinde 6253 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı İdari Teşkilatı Kanunu yürürlüğe girmesiyle, daha az hiyerarşik kademenin bulunduğu yeni bir yapı benimsenmiştir.

2.Temel İşlev ve Görevleri

Türkiye Büyük Millet Meclisi İdari Teşkilatı, Anayasa ile Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiş bulunan yasama yetkisinin yerine getirilmesinde Başkanlık Divanına, komisyonlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine her türlü idari ve teknik bilgi ve belge desteğinin sağlanması amacıyla kurulmuştur.

İdari Teşkilatın bu çerçevede yerine getirmekte olduğu başlıca görevler şunlardır:

a) Genel Kurula, Başkanlık Divanına, komisyonlara, siyasi parti gruplarına ve milletvekillerine her türlü bilgi desteği ile idari ve teknik destek sağlamak.

b) Yasama uzmanları marifetiyle kanun teklifleri ile diğer yasama ve denetim belgelerini inceleyerek komisyonlara bilgi vermek, komisyon raporlarının hazırlanmasına yardımcı olmak ve komisyonların görev alanına giren konularla ilgili araştırma ve incelemeler yapmak.

c) Milletvekilleri için talepleri doğrultusunda kanun teklifi taslağı hazırlamak.

ç) Tutanak, çözümleme ve basım hizmetlerini yürütmek.

d) Komisyonların ve milletvekillerinin her türlü yayın, belge ve bilgi ihtiyacını karşılamak.

e) TBMM’nin çalışmaları ile ilgili olarak Cumhurbaşkanlığı ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla eş güdümü sağlamak.

f)TBMM’nin ve İdari Teşkilatın uluslararası kuruluşlarla ilişkilerini ve uluslararası etkinliklerle ilgili iş ve işlemlerini yürütmek.

g) TBMM’nin basın ve halkla ilişkiler hizmetlerini yerine getirmek ve TBMM faaliyetlerini çeşitli vasıtalarla kamuoyuna duyurmak.

ğ) Evrak ve arşiv hizmetlerini yerine getirmek.

h) TBMM Başkanlığınca ve mevzuatla İdari Teşkilata verilen diğer görevleri yerine getirmek.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, İdari Teşkilatın üst yöneticisi olup Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına karşı sorumludur. Genel Sekreter, İdari Teşkilatın görevlerini mevzuata, İdari Teşkilatın amaç ve politikaları ile stratejik planına uygun olarak düzenler, yürütür ve hizmet birimleri arasında eş güdümü sağlar.

3.Organizasyon

Türkiye Büyük Millet Meclisi İdari Teşkilatı, doğrudan TBMM Başkanına ve Genel Sekretere bağlı birimler ile Yasama ve Denetim Hizmetlerinden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısına; İdari, Mali ve Teknik Hizmetlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısına; Bilgi ve Bilişim Hizmetlerinden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısına bağlı birimlerden meydana gelir.

Özel Kalem Müdürlüğü, TBMM Başkan başmüşavirleri, TBMM Başkan müşavirleri ve Hukuk Hizmetleri Başkanlığı görev yönünden TBMM Başkanına, idari yönden ise Genel Sekretere bağlıdır. Dış İlişkiler ve Protokol Başkanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, müşavirler ve iç denetçiler ise doğrudan Genel Sekretere bağlı olarak çalışmaktadır.